RMWCovoca8wEt1

Europa – ukształtowanie powierzchni

1. Położenie Europy. Charakterystyczne cechy rzeźby powierzchni

Europa leży na półkuli północnej, w większości w umiarkowanych szerokościach geograficznych. Podstawą wydzielenia Europy jako odrębnego kontynentu z bloku Eurazji jest odrębność historyczno‑kulturowa oraz specyficzny rozwój społeczno‑gospodarczy. Granica dzieląca Europę i Azję ma charakter umowny.
Europa dzieli się na 4 wielkie regiony fizycznogeograficzne (krajobrazowe): Europę Północną, Europę Wschodnią, Europę Zachodnią i Europę Południową.
W Europie Północnej, Zachodniej i Południowej występuje duże zróżnicowanie form ukształtowania powierzchni. Tereny nizinne sąsiadują ze starymi masywami i młodymi górami. Przebieg form jest zbliżony do równoleżnikowego. W Europie Wschodniej dominują rozległe, równinne niziny.

R1LHBqPeDar8j1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną świata. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Cienką czerwoną linią zaznaczono kontur Polski. Czerwoną linią oznaczono granicę kontynentów. Na mapie opisano nazwy kontynentów, półwyspów, wysp, głównych nizin, wyżyn i pasm górskich, pustyń, oceanów, mórz, basenów, głównych rzek i jezior . Oznaczono i opisano główne miasta. Obszar Antarktydy i Grenlandii oznaczono biało-szarym gradientem, obrazującym lądolód. Wzdłuż równoleżnika sześćdziesiąt stopni szerokości geograficznej południowej przebiega zasięg lodu pływającego oznaczony przerywaną linią kropkowaną. Podobna linia przebiega wzdłuż wybrzeży Grenlandii , Kurylów i Półwyspu Kamczatka na północy. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy na dole w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na dziewięć części. U góry – czerwony i ciemnopomarańczowy, dalej jasnopomarańczowy i żółty, kolejno cztery odcienie niebieskiego od jasnego do ciemnoniebieskiego. W legendzie opisano izobaty: dwieście metrów poniżej poziomu morza, dwa tysiące metrów poniżej poziomu morza, pięć tysięcy metrów poniżej poziomu morza . Opisano poziomice: zero metrów (poziom morza), dwieście metrów powyżej poziomu morza, pięćset metrów powyżej poziomu morza, dwa tysiące metrów powyżej poziomu morza, pięć tysięcy metrów powyżej poziomu morza. Po lewej stronie mapy u góry w legendzie umieszczono znaki występujące na mapie wraz z ich opisami: rzeka, rzeka okresowa, jezioro, jezioro słone, wodospad, kanał, lądolód, lodowiec szelfowy, zasięg stałej pokrywy lodowej na morzu, zasięg lodu pływającego, teren podmokły, pustynia piaszczysta, rafy koralowe, szczyt, wulkan czynny, miasto, granica kontynentów, granica oceanów.

2. Zróżnicowanie typów klimatu w Europie

Europa mimo niewielkiej powierzchni leży w trzech strefach klimatycznych: okołobiegunowej, umiarkowanej i podzwrotnikowej. Największy obszar zajmuje klimat strefy umiarkowanej. Prawie całą Europę Zachodnią i większą część Europy Północnej obejmuje klimat umiarkowany morski (oceaniczny). W Europie Wschodniej, poza północnymi skrawkami, występuje klimat umiarkowany lądowy (kontynentalny). Północne krańce Europy oraz wyspy na Oceanie Arktycznym są objęte klimatem okołobiegunowym subpolarnym i polarnym. W Europie Południowej występuje klimat podzwrotnikowy, nazywany śródziemnomorskim.

RimSMONWz8tql1

Ilustracja przedstawia mapę typów klimatu w Europie. Kolorami oznaczono typy klimatu, układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym. Na północy kontynentu klimat polarny i subpolarny, dalej na południe umiarkowany chłodny odmiana kontynentalna, przejściowa i morska). Od szerokości geograficznej północnej sześćdziesiąt stopni klimat umiarkowany ciepły (w trzech odmianach w zależności od odległości od wybrzeży), na tym tle kontur Polski. Na południu Europy (Półwyspy Iberyjski, Apeniński i Bałkański) klimat podzwrotnikowy wilgotny (śródziemnomorski). Ciepłe prądy morskie opływają zachodnie wybrzeże w kierunku północnym, a zimny Prąd Wschodniogrenlandzki płynie z północy na południe. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

3. Wody powierzchniowe w Europie

Klimat Europy i zróżnicowane ukształtowanie powierzchni umożliwiły powstanie gęstej sieci rzecznej. Rzeki Europy Wschodniej są długie, płyną na nizinach i tworzą dość duże dorzecza (Wołga ma 3688 km długości i 1,4 mln kmIndeks górny 2² powierzchni dorzecza). W Europie Północnej, Europie Zachodniej i Europie Południowej rzeki są krótsze i tworzą mniejsze dorzecza. Wyjątkiem jest Dunaj – druga co do długości rzeka w Europie. Rzeki uchodzące do Oceanu Atlantyckiego i mórz otwartych mają przeważnie ujścia lejkowate (estuaria), rzeki wpływające do mórz śródziemnych lub zbiorników bezodpływowych tworzą zwykle delty.
W Europie Północnej na obszarach ostatniego zlodowacenia występują duże pojezierza. W górach leżą liczne jeziora górskie.

R11vns84FHgCH1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Europy. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie poza opisaną siecią rzeczną nie ma nazw żadnych innych obiektów geograficznych. Czerwonymi liniami oddzielono wielkie regiony fizycznogeograficzne: Europa Północna, Europa Zachodnia, Europa Południowa, Europa Wschodnia i podpisano je. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co pięć stopni.

4. Zróżnicowanie ludnościowe i kulturowe współczesnej Europy

Ludność Europy jest zróżnicowana etnicznie, językowo i religijnie. Większość języków używanych w Europie należy do rodziny indoeuropejskiej. Współcześnie największy zasięg mają 3 grupy językowe: germańska, romańska i słowiańska.
W Europie dominują chrześcijanie. Jednak są oni podzieleni na kilka odłamów. Najliczniejsi to wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego, prawosławni i protestanci.
W Europie mieszka obecnie 742 mln ludzi (2013 r.), ale udział ludności Europy w ogólnej liczbie ludności świata systematycznie maleje. Struktura wieku jest niekorzystna – udział ludności w wieku do 14 lat jest niewielki, a w wieku powyżej 65 lat stosunkowo wysoki. To wynik niskiego przyrostu naturalnego i wydłużenia średniej długości życia.
Za podstawę cywilizacji europejskiej uznaje się elementy kultury starożytnej Grecji i cesarstwa rzymskiego oraz tradycję chrześcijańską.

RVAcOAcWhnxti1

Ilustracja przedstawia mapę Europy. Na mapie granice państw. Nazwy państw opisano. Kolorami przedstawiono języki – w przeważającej części Europy języki indoeuropejskie (słowiańskie, germańskie, romańskie, albański, grecki, baskijski, uralskie, wczesnoindoeuropejskie), dalej na wschód języki ałtajskie: mongolskie, tureckie. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni.

5. Przegląd państw na mapie politycznej Europy

Współczesny podział polityczny Europy na państwa niepodległe i terytoria zależne wynika z ustaleń podjętych po II wojnie światowej oraz przemian społeczno‑politycznych, jakie nastąpiły w latach 70. i 90. XX wieku oraz na początku XXI wieku. Europa jest kontynentem najbardziej podzielonym politycznie. Największym państwem pod względem wielkości i powierzchni jest Federacja Rosyjska. Za duże państwa w Europie uznaje się m.in.: Ukrainę, Francję, Hiszpanię, Szwecję, Niemcy, a także Polskę. Nasz kraj zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności zajmuje w Europie miejsce pod koniec pierwszej dziesiątki.

RpRVdPdeOGLQs1

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Europy. Państwa wyróżnione kolorami i opisane. Oznaczono i opisano stolice. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni.

6. Europa Północna – państwa skandynawskie

Europa Północna to region o powierzchni ok. 1,6 mln kmIndeks górny 2² obejmujący Półwysep Skandynawski wraz z jego nasadą oraz wyspy i archipelagi wysp na Oceanie Arktycznym i Oceanie Atlantyckim. Region ten wyróżnia się charakterystycznymi cechami środowiska przyrodniczego wynikającymi z położenia geograficznego, ukształtowania powierzchni, oddziaływania oceanu i przeszłości geologicznej. Elementy środowiska przyrodniczego wpływają na gospodarkę państw skandynawskich – Finlandii, Szwecji, Norwegii, Danii i Islandii. Dania geograficznie należy do regionu Europy Zachodniej, ale kraj ten ma silne związki historyczne, kulturowe i gospodarcze ze Skandynawią. Wszystkie państwa regionu osiągnęły bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego. Wykorzystywane są różnorodne zasoby naturalne – morze (ryby, transport), surowce mineralne (ropa, gaz, rudy metali), lasy (drewno), górskie rzeki (hydroenergetyka). Na bazie tych zasobów rozwinął się przemysł przetwórczy oraz usługi.
Region Europy Północnej jest słabo zaludniony – na obszarze 1,6 mlnIndeks górny 2² km mieszka ok. 25 mln ludzi.

R1BNOBi0VJ1cz1

Geog_gim_3_6_2_Europa_PnOdczytaj na mapie nazwy obszarów należących do Europy Północnej

7. Europa Zachodnia – cechy środowiska przyrodniczego

Region Europy Zachodniej składa się z trzech równoleżnikowo ułożonych pasów o zróżnicowanych formach ukształtowania powierzchni. Są to: pas Niżu Środkowoeuropejskiego, pas starych gór i masywów, pas młodych gór fałdowych – Alp i Karpat wraz z przedgórskimi zapadliskami. Do Europy Zachodniej należy również leżący na szelfie atlantyckim archipelag Wysp Brytyjskich. W całej Europie Zachodniej występuje klimat umiarkowany ciepły morski przechodzący ku wschodowi w klimat umiarkowany ciepły przejściowy. Warunki środowiska przyrodniczego w Europie Zachodniej sprzyjają osadnictwu. Jest to najgęściej zaludniony obszar w Europie.

R1PwmmnbDL2qi1

Podział Europy Zachodniej na główne obszary (prowincje)

8. Rolnictwo Francji

Francja jest trzecim co do wielkości państwem w Europie. Zróżnicowane warunki naturalne wpływają na regionalizację produkcji rolnej. We Francji blisko 53% powierzchni państwa jest użytkowana rolniczo. Francuskie rolnictwo ma charakter intensywny i wysokotowarowy. Oznacza to różnorodność upraw i chów wielu gatunków zwierząt, uzyskiwanie wysokich plonów i pozyskiwanie dużych ilości produktów z hodowli zwierząt oraz przeznaczanie ich na sprzedaż. Pod względem produkcji rolnej Francja zajmuje czołowe miejsce w Europie i na świecie.

RwH7PzHBSG4uz1

Ilustracja przedstawia mapę rolnictwa Francji. Kolorem żółtym przedstawiono grunty orne, jasnozielonym – łąki i pastwiska, zielonym lasy, różowym roślinność śródziemnomorską i szarym nieużytki rolnicze (Alpy i Pireneje). Na mapie sygnatury obrazujące uprawy roślin (pszenica, jęczmień, kukurydza, buraki cukrowe, ziemniaki, słonecznik, len, chmiel, tytoń, oliwki, winorośl, owoce i warzywa) oraz hodowlę zwierząt (bydło, trzoda chlewna, owce, kozy). Sygnatury rozmieszczone równomiernie na terenie całego kraju. W osobnym kartonie Korsyka. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie.

9. Przemysł w Europie Zachodniej

Na przełomie XVIII i XIX wieku w Europie Zachodniej na obszarach występowania bogatych złóż węgla kamiennego i rud żelaza rozpoczęły się procesy uprzemysłowienia (industrializacji). Działalność przemysłowa rozwijała się skokowo. Co pewien czas pojawiały się innowacje technologiczne, zmiany w procesach produkcyjnych. Wówczas powstawały całkowicie nowe wytwory przemysłu. Takie zmiany nazywa się rewolucjami przemysłowymi. Pod koniec XX wieku gospodarczo rozwinięte państwa Europy Zachodniej przeszły od gospodarki przemysłowej do gospodarki opartej na wiedzy. W starych okręgach przemysłowych, w których dominował przemysł ciężki, przeprowadzono restrukturyzację. Rozwinięto nowe gałęzie przemysłu bądź wykorzystano dawne obiekty techniczne dla innych celów, np. wypoczynkowych lub rekreacyjnych. Przemysł Europy Zachodniej przestawił swój kierunek rozwoju na technologie wysokozaawansowane (high‑tech).

R1cP44zePIxkb1

Na ilustracji wykresy kołowe. Lata 1970 i 2013. Państwa: Wielka Brytania, Francja, Niemcy. Zmiany struktury zatrudnienia we wszystkich państwach dotyczą zwiększenia zatrudnienia w usługach kosztem zmniejszenia zatrudnienia w przemyśle i rolnictwie. W obecnych czasach we wszystkich przedstawionych państwach kształtują się na podobnym poziomie usługi – 73-83%, przemysł – 15-25%, rolnictwo – 1-3%.

10. Procesy urbanizacji w Europie Zachodniej. Paryż – światowa metropolia

Europa wyróżnia się wysokim stopniem urbanizacji. W miastach mieszka ponad 73% ogółu ludności. W 2015 roku było w Europie 55 miast liczących więcej niż 1 mln mieszkańców. Największe skupienie ludności i aglomeracji miejskich występuje w Europie Zachodniej. Leżą tam dwie światowe metropolie: Paryż i Londyn. Są one miastami skupiającymi rynki finansowe, które zarządzają globalną gospodarką. Wpływają one na wymianę handlową i przepływ usług na świecie.

RCl83NOTETLOS1

Ilustracja przedstawia mapę rozmieszczenia ludności w Europie. Kolorami od zielonego przez żółty i pomarańczowy do czerwonego i brunatnego przedstawiono gęstość zaludnienia. Na północy przeważa kolor zielony (poniżej dziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy), w centrum przeważa kolor żółty (jedenaście do pięćdziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy). Wokół miast kolor pomarańczowy do brunatnego oznaczający dużą gęstość zaludnienia powyżej pięćdziesięciu osób na kilometr kwadratowy. Na mapie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców: Moskwa, Paryż, Stambuł – powyżej dziesięciu milionów mieszkańców. – Madryt, Barcelona, Londyn, Petersburg – od pięciu do dziesięciu milionów mieszkańców. Kilkanaście mniejszych sygnatur oznaczających miasta o liczbie mieszkańców poniżej pięciu milionów. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory i znaki użyte na mapie.

11. Kraje alpejskie – wpływ środowiska przyrodniczego na gospodarkę

Austria, Szwajcaria i Liechtenstein są państwami alpejskimi. Występowanie w tych państwach wysokich gór wymusiło konieczność dostosowania działalności gospodarczej do cech środowiska przyrodniczego. Warunki środowiska wpłynęły na sposoby rolniczego wykorzystania ziemi. Przyczyniły się do szczególnego rozwoju niektórych rodzajów przemysłu oraz usług turystycznych. Austria i Szwajcaria wykorzystują swoje tranzytowe położenie i czerpią korzyści z silnie rozbudowanego transportu drogowego i kolejowego. Stabilność społeczna i polityczna neutralność wpływają na szeroki rozwój różnego rodzaju usług – szczególnie finansowych i ubezpieczeniowych. Państwa alpejskie osiągnęły bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego.

RgSalEFLotIvJ1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną państw Alpejskich – Austria, Francja, Liechtenstein, Monako, Niemcy, Słowenia, Szwajcaria, Włochy. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym i pomarańczowym. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy wysp, półwyspów, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Różową wstążką oznaczono granice państw. Kolorem czerwonym opisano państwa. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie przedstawiono i opisano znaki użyte na mapie.

12. Europa Południowa – cechy środowiska przyrodniczego

Europa Południowa to region obejmujący 3 wielkie półwyspy: Iberyjski, Apeniński i Bałkański, które leżą w otoczeniu Morza Śródziemnego, oraz europejskie wyspy tego morza. Europa Południowa różni się zdecydowanie od pozostałych regionów Europy. W ukształtowaniu powierzchni dominują młode łańcuchy górskie i duże obszary wyżynne. Jest to obszar sejsmiczny z czynnymi wulkanami. Cały region obejmuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski. Roślinność naturalną tworzą wiecznie zielone zarośla – tzw. makia – dostosowane do długiego okresu letniej suszy.

R12vx3sDNddYV1

Europa – podział na główne regiony fizyczno-geograficzne

RDsYXzobngkRg1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną południowej części Europy, północnej części Afryki i fragmentu Azji. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy wysp, półwyspów, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Czerwonymi liniami zaznaczono granice między poszczególnymi częściami Europy i opisano ich nazwy. W centralnej części mapy znajduje się Europa Południowa. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co pięć stopni. W legendzie przedstawiono i opisano znaki użyte na mapie.

13. Europa Południowa – kultura śródziemnomorska, turystyka

W obszarze Morza Śródziemnego powstały społeczności, które z czasem wytworzyły wysoką kulturę i stały się podwalinami kultury europejskiej. Nad Morzem Egejskim rozwinęła się kultura helleńska starożytnej Grecji. Na Półwyspie Apenińskim powstała kultura cesarstwa rzymskiego. Na wschodnich wybrzeżach Morza Śródziemnego (w Azji) uformowała się religia chrześcijańska, która rozprzestrzeniła się najpierw na Europę Południową, a potem na resztę kontynentu, gdzie od VII wieku n.e. zaczęła dominować.
Basen Morza Śródziemnego jest regionem przyciągającym największą liczbę turystów w Europie. Głównym walorem turystycznym tego obszaru jest ciepły, stabilny klimat sprzyjający wypoczynkowi. Wielką atrakcją turystyczną są liczne obiekty kulturowe związane z historią naszego kontynentu.

R1Ub1Fy79iTzQ1

Ilustracja przedstawia mapę Europy Południowej. Na mapie sygnaturami zaznaczono najwybitniejsze walory krajoznawcze: ośrodki kulturowe i obiekty przyrodnicze z walorami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO oraz wielkie ośrodki europejskiej kultury: Madryt, Florencja, Wenecja, Rzym, Ateny, Stambuł. Największe zagęszczenie sygnatur we Włoszech, Grecji, Hiszpanii. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

14. Wycieczka po Europie

Europa jest kontynentem o różnorodnych walorach umożliwiających uprawianie wielu form turystyki. Do Europy dociera ponad 50% wszystkich turystów na świecie. Czynnikami sprzyjającymi ruchowi turystycznemu w Europie są ułatwienia związane z ruchem bezwizowym na obszarze państw Unii Europejskiej i niektórych spoza niej, a także wspólna waluta euro obowiązująca w większości krajów Unii.
Planując podróż turystyczną po Europie, korzystaj z różnorodnych źródeł informacji. W każdej sytuacji w czasie podróży przestrzegaj podstawowych zasad bezpieczeństwa.

R1M1IuIeHdP3V1

Na zdjęciu jeden z weneckich mostów. Jedno przęsło, pośrodku liczne kramy kupieckie rozdzielone łukami arkad. Na moście wielu turystów.

15. Zadania

Pamiętam i rozumiem

1. Podaj wielkość powierzchni Europy.

2. Określ, które miejsce pod względem powierzchni Europa zajmuje wśród kontynentów na Ziemi.

3. Wymień 3 grupy językowe, które są najsilniej rozprzestrzenione w Europie.

4. Wymień 3 cechy wysokogórskiego krajobrazu alpejskiego.

5. Podaj 3 elementy kultury śródziemnomorskiej, które kształtowały cywilizację europejską.

6. Wymień 2 miasta w Europie Południowej znane już w starożytności, a dzisiaj będące wielkimi centrami turystycznymi.

7. Wymień 2 największe pod względem powierzchni państwa w Europie.

8. Wymień nazwy 2 państw o największej liczbie ludności w Europie.

9. Wymień 7 cudów świata starożytnego. Które z nich znajdowały się w Europie?

10. Wyjaśnij przyczyny zróżnicowania cech środowiska przyrodniczego między regionem Europy Północnej a regionem Europy Południowej.

11. Wyjaśnij, co oznacza termin wzrost kontynentalizmu klimatu. Posłuż się przykładami z Europy Zachodniej i Europy Wschodniej.

12. Wyjaśnij termin rolnictwo towarowe. Przedstaw czynniki, które umożliwiają rozwój rolnictwa towarowego.

13. Wyjaśnij, dlaczego nazwą państwa skandynawskie obejmuje się 5 państw, skoro tylko 2 z nich – Norwegia i Szwecja – leżą na Półwyspie Skandynawskim.

14. Poniżej wymieniono nazwy obiektów geograficznych leżących w Europie. Należą one do kategorii – najwyższy, największy, najdłuższy, skrajny, jedyny itp. Do każdego obiektu podaj krótkie wyjaśnienie oraz wskaż, w którym z regionów Europy on leży.
    Mont Blanc, Wołga, Dunaj, Wezuwiusz, Ładoga, Płw. Skandynawski, Wielka Brytania, Ural, Moskwa, Londyn, Paryż, Nizina Nadkaspijska, Federacja Rosyjska.

Czytam i interpretuję

1. Odczytaj na mapie hipsometrycznej Europy nazwy skrajnych przylądków i ich współrzędne geograficzne. Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że wszystkie punkty leżące w Europie mają szerokość geograficzną północną?

2. Posłuż się mapą hipsometryczną Europy i dokonaj charakterystyki ukształtowania powierzchni w wybranym regionie Europy.

3. Wykorzystaj mapy tematyczne i określ, jakie czynniki klimatyczne wpływają na zróżnicowanie typów klimatu w Europie.

4. Wykaż, posługując się mapą hipsometryczną, mapami klimatycznymi i mapą rolnictwa, że rozmieszczenie upraw we Francji zależy od ukształtowania powierzchni i typu klimatu.

5. Odczytaj na mapie politycznej Europy nazwy państw, które w całości lub w większej części leżą w Europie Południowej.

6. Odszukaj na mapie politycznej Europy państwa: Węgry, Słowację, Republikę Czeską, Austrię, Szwajcarię, Macedonię, Białoruś, Mołdawię, Kosowo. Nazwij wspólną cechę związaną z położeniem tych państw.

7. Odczytaj na mapie politycznej Europy nazwy 3 państw, które leżą na 2 kontynentach – w Europie i w Azji.

8. Wyjaśnij, dlaczego największa część światowego ruchu turystycznego przypada na Europę.

9. Wyjaśnij, dlaczego większość turystów, będąc już w Europie, kieruje się na południe kontynentu. Posłuż się mapami tematycznymi oraz poniższą mapą.

   R1Ub1Fy79iTzQ1

   Ilustracja przedstawia mapę Europy Południowej. Na mapie sygnaturami zaznaczono najwybitniejsze walory krajoznawcze: ośrodki kulturowe i obiekty przyrodnicze z walorami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego UNESCO oraz wielkie ośrodki europejskiej kultury: Madryt, Florencja, Wenecja, Rzym, Ateny, Stambuł. Największe zagęszczenie sygnatur we Włoszech, Grecji, Hiszpanii. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory użyte na mapie.

   

Rozwiązuję problemy

1. Posługując się różnymi mapami tematycznymi, porównaj sieć wodną w Europie Zachodniej z siecią wodną w Europie Wschodniej. Wyjaśnij, jakie czynniki wpływają na wielkie różnice w długości rzek, wielkości dorzeczy, sposobie zasilania rzek w wodę i typie ujść.

2. Wykaż, jak państwo, którego terytorium znajduje się na obszarze wysokich gór, dostosowuje swoją gospodarkę do cech środowiska przyrodniczego. Posłuż się wiedzą z lekcji o państwach alpejskich.

3. Na mapie Europy odszukaj 4 punkty o podanych niżej współrzędnych geograficznych:

   1. punkt X – 59°N, 23°E,

   2. punkt Y – 52°N, 1°E,

   3. punkt W – 57°N, 38°E,

   4. punkt Z – 45°N, 12°E.
      Wszystkie 4 punkty leżą na wysokości 70 m n.p.m. Określ, w którym z nich:

4. średnia roczna temperatura powietrza jest najwyższa.

5. suma opadu rocznego jest najwyższa.

6. lato klimatyczne trwa najdłużej.
   Korzystając z map klimatycznych Europy, sprawdź i zweryfikuj swoje odpowiedzi. Przeprowadź podobne wnioskowanie, biorąc pod uwagę 4 stolice europejskie: Helsinki, Paryż, Kijów, Ateny.

7. Europa Zachodnia wyróżnia się na tle pozostałych wielkich regionów naszego kontynentu:

   1. największą liczbą ludności,

   2. najwyższą średnią gęstością zaludnienia na 1 kmIndeks górny 2²,

   3. najwyższym poziomem urbanizacji.
      Wyjaśnij, jakie czynniki o tym zadecydowały.

8. Na podstawie danych z tabeli przedstaw, jak zmieni się liczba ludności w Europie i na świecie (na innych kontynentach) w ciągu najbliższych 25 lat.

   Prognozowane zmiany liczby ludności na świecie do 2040 roku

   	2015	2030	2040
   Świat	7 mld 347 mln	8 mld 321 mln	8 mld 874 mln
   Europa	738 mln	741 mln	732 mln
   Azja	4 mld 393 mln	4 mld 868 mln	5 mld 061 mln
   Afryka	1 mld 186 mln	1 mld 562 mln	1 mld 870 mln
   Ameryka Północna (USA i Kanada)	345 mln	399 mln	425 mln
   Ameryka Południowa i Środkowa	646 mln	702 mln	735 mln
   Australia i Oceania	39 mln	47 mln	51 mln
   Źródło: GEOHIVE, Rocznik Statystyki Międzynarodowej 2012, GUS, Warszawa 2012

Test sprawdzający do działu I. Europa – przyroda – człowiek – gospodarka

Test sprawdzający

Klucz testu