Scenariusz zajęć „Ewolucja człekokształtnych”

biologia, III etap edukacyjny

Temat: Ewolucja człekokształtnych.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (9.3) [uczeń] przedstawia podobieństwa i różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi jako wynik procesów ewolucyjnych.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• Kompetencje informatyczne

• Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne

• Porozumiewanie się w języku ojczystym

• Umiejętność uczenia się

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Zapoznanie uczniów z tematem i przypomnienie pojęcia ewolucji.

2. Przebieg zajęć:

Uczniowie podczas dyskusji wraz z nauczycielem ustalają przynależność człowieka do poszczególnych jednostek systematycznych.

Nauczyciel prezentuje zestaw zdjęć „Ssaki człekokształtne” i wyjaśnia cechy budowy charakterystyczne dla tych zwierząt.

Uczniowie wymieniają cechy charakterystyczne tylko dla człowieka.

Nauczyciel prezentuje ilustrację interaktywną „Dłonie i stopy”.

W trakcie burzy mózgów uczniowie wraz z nauczycielem opracowują propozycję tabeli, w której zestawione zostaną podobieństwa i różnice pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi, jako wynik procesów ewolucyjnych.

Uczniowie korzystają z aplikacji internetowych: Interaktywna linia czasu ewolucji człowieka http://humanorigins.si.edu/evidence/human‑evolution‑timeline‑interactive oraz interaktywne czaszki http://www.nhm.ac.uk/nature‑online/life/human‑origins/modern‑human‑evolution/3d‑hominid‑skulls/ i dokonują obserwacji.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Zmiany ewolucyjne dotyczące budowy i położenia czaszki człowieka obejmują: powiększenie pojemności puszki mózgowej oraz jej silne wysklepienie, przesunięcie otworu potylicznego wielkiego do przodu, redukcję i spłaszczenie trzewioczaszki, zanik wałów nadoczodołowych, redukcję masywności aparatu żucia, zmianę kształtu łuku zębowego z kwadratowego na paraboliczny, wykształcenie guzowatości brudkowej. Umiejętność tworzenia prostych narzędzi opanowana została około 2,6 miliona lat temu. Około 800 000 lat temu przodek człowieka opanował umiejętność posługiwania się ogniem, a 12 000 lat temu człowiek współczesny zapoczątkował hodowlę zwierząt i rolnictwo.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem jest obserwacja porównawcza interaktywnych modeli czaszek: szympansa, australopiteka Australopithecus afarensis, człowieka wyprostowanego Homo erectus, neandertalczyka Homo neanderthalensis i człowieka współczesnego Homo sapiens oraz zapoznanie się z historią ewolucji człowieka.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie korzystają z komputerów podłączonych do Internetu.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie wymieniają różnice w budowie czaszki szympansa i człowieka, opisują zmiany jakie zaszły w czasie ewolucji w budowie czaszki wymarłych przodków człowieka. Wykazują czas najważniejszych wydarzeń w ewolucji człowieka (pionowa postawa ciała i dwunożność, tworzenie narzędzi, posługiwanie się ogniem, rolnictwo i hodowla zwierząt).

Uczniowie dzielą się na zespoły, z których każdy zajmuje się inną formą człowieka (australopitek, człowiek zręczny, człowiek wyprostowany, neandertalczyk oraz człowiek współczesny). Uczniowie korzystają z dostępnych źródeł informacji (encyklopedia, podręczniki, czasopisma popularnonaukowe, Internet). Do zadań każdego zespołu należy określenie czasu występowania danego przedstawiciela, miejsca występowania, charakterystyka jego umiejętności i głównych cech budowy ciała. Uczniowie zebrane informacje zapisują na dużych arkuszach papieru. Liderzy grup omawiają wyniki pracy swoich zespołów. Charakterystyki przedstawicieli form człowieka zawieszają np. na tablicy w kolejności zgodnej z kolejnością ich występowania w historii ewolucji człowieka.

3. Podsumowanie:

Nauczyciel prezentuje ilustracje lub wydrukowane zdjęcia przedstawicieli ssaków człekokształtnych. Uczniowie rozpoznają je i nazywają.

Środki dydaktyczne

• Zasoby multimedialne: ilustracja interaktywna „Dłonie i stopy”

• Zasoby multimedialne: zestaw zdjęć „Ssaki człekokształtne”

• Ilustracje/wydrukowane zdjęcia przedstawicieli ssaków człekokształtnych

• Encyklopedia, podręczniki, czasopisma popularnonaukowe

• Arkusze papieru, pisaki

• Komputery połączone z Internetem

• Źródła w Internecie: Interaktywna linia czasu ewolucji człowieka http://humanorigins.si.edu/evidence/human‑evolution‑timeline‑interactive

• Źródła w Internecie: Interaktywne czaszki http://www.nhm.ac.uk/nature‑online/life/human‑origins/modern‑human‑evolution/3d‑hominid‑skulls/

Metody nauczania

• Ćwiczenia praktyczne

• Dyskusja

• Dyskusja dydaktyczna - burza mózgów

• Obserwacja

• Pokaz

Formy pracy

• Grupowa

• Indywidualna

• Zbiorowa

Praca domowa

Zastanów się jaki wpływ na ewolucję człowieka miał rozwój kultury.

Lista załączników multimedialnych

Ilustracja interaktywna „Dłonie i stopy”

Zestaw zdjęć „Ssaki człekokształtne”

R1Pf7KpDcRqn3