RfywiOirTcb1s
Fotografia przedstawia chropowatą fakturę szarej ściany. Ściana została pokryta szarym tynkiem, na którym widoczna jest ziarnista struktura.

Faktura

Chropowata faktura ściany, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Chropowata faktura ściany, fotografia, licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

Artysta realizuje wybrany przez siebie temat, wybierając odpowiednie środki wyrazu. Często są one charakterystyczną cechą jego twórczości. Jednym ze środków wpływających na charakter dzieła i jego ekspresję jest faktura.

Nauczysz się
  • Definiować fakturę jako środek wyrazu artystycznego.

  • Opisywać fakturę w wybranych dziełach malarskich i rzeźbach.

  • Dostrzegać rolę faktury w dziele plastycznym.

  • Rozpoznawać dzieła słynnych artystów.

Definicja_faktury

Definicja faktury

Poniżej znajdują się trzy przykłady definicji.

R1Ebl0dKk94ek
Definicja 1 „Faktura, sposób kształtowania przez artystę lub wykonawcę projektu powierzchni dzieła malarskiego, graficznego, rzeźbiarskiego, przedmiotu rzemiosła artystycznego, zależny od charakteru tworzywa, techniki i narzędzi oraz właściwości stylu indywidualnego twórcy; w malarstwie zwłaszcza sposób nakładania farb na podłoże (faktura gładka, szorstka, impastowa); faktura występuje także w architekturze (np. sposób kształtowania powierzchni muru); badanie faktury pomaga w ustalaniu autentyczności lub datowaniu dzieł sztuki, (z niemieckiego: Faktur(a), z francuskiego: facture).”
Definicja na podstawie: Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz, Warszawa, 2003, s. 109.
Źródło: Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Słownik terminologiczny sztuk pięknych, s. 109, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
R17j43St5RhcU
Definicja 2 „Powierzchnia dzieła sztuki (obrazu, rysunku, rzeźby, tkaniny itp.) zmienna w zależności od tworzywa, techniki, użytego narzędzia oraz indywidualnych cech twórcy. Faktura malarska zależy m.in. od podobrazia, rodzaju farby, narzędzia (np. pędzel, szpachla, grzebień) czy dodanych materiałów (np. piasek, wióry). Może być gładka, szorstka, impastowa, reliefowa. Artysta, który jako jeden z pierwszych eksperymentował z materią malarstwa był Antonio Tápies, który do swoich obrazów dodawał takie nietypowe materiały jak piasek, pył marmurowy, glina, a samą płaszczyznę płótna nacinał, szarpał, skrobał.”
Definicja na podstawie: https://zacheta.art.pl/pl/mediateka‑i‑publikacje/faktura [dostęp: 03.03.2021 r.]
Źródło: Definicja na podstawie:, dostępny w internecie: https://zacheta.art.pl/pl/mediateka‑i-publikacje/faktura [dostęp 3.03.2021], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
R21aACilrqueF
Definicja 3 „Faktura [z łacińskiego factura ‘działanie’, ‘wykonanie’, ‘kształt’], charakterystyczna powierzchnia dzieła malarskiego, graficznego, rzeźbiarskiego, obiektu rzemiosła artystycznego itp., zależna od charakteru tworzywa, techniki i indywidualnego stylu artysty; w malarstwie zwłaszcza sposób nakładania farb na podłoże (faktura gładka, szorstka, impastowa); faktura występuje także w architekturze (np. sposób kształtowania powierzchni muru); badanie faktury pomaga w ustalaniu autentyczności lub datowaniu dzieł sztuki.”
Definicja na podstawie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/faktura;3899675.html [dostęp: 03.03.2021 r.]
Źródło: Definicja na podstawie:, dostępny w internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/faktura;3899675.html [dostęp 3.03.2021], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Polecenie 1

Porównaj powyższe trzy definicje faktury. Na ich podstawie stwórz własną, zawierającą cechy wspólne.

R1BmaG76of43W
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Faktura_w_malarstwie

Faktura w malarstwie

Na fakturę w malarstwie wpływa wiele czynników. Zależy ona od:

  • użytych narzędzi,

  • rodzaju farb i sposobu ich nakładania,

  • techniki malarskiej,

  • wybranego podobrazia czy innego podłoża.

Artysta może tymi samymi farbami osiągnąć efekt wyrazistej, grubej i impastowejImpastimpastowej faktury lub zastosować laserunekLaseruneklaserunek, wykończyć pracę, pokrywając ją połyskującym werniksem albo nadać powierzchnię matową.

Inną fakturę uzyska stosując różne narzędzia: pędzle, nakładając farbę szpachląSzpachla, szpachelkaszpachlą, czy rozcierając ją palcami.

Na fakturę ma także wpływ rodzaj i przygotowanie podłoża (ściana, mur, płótno, deska, rodzaj gruntuGrunt malarskigruntu i jego powierzchnia).

Obrazy o grubej, wyrazistej fakturze można wykonać techniką impastu. Farbę nakłada się wówczas grubymi warstwami, a powstała na powierzchni podobrazia struktura wynika z zastosowanych narzędzi, których ślady są widoczne. Inna więc będzie faktura pozostawiona przez szczecinowy pędzel, inna po nałożeniu farby malarską szpachelką.

Do nakładania fakturowego farby można używać nietypowych narzędzi: noża, patyka, a nawet widelca, łyżki czy łopatki.

Tworzeniu faktury służą także specjalne pasty i żele, które nakłada się na podłoże lub dodaje się do farby.

Do obrazów fakturowych najczęściej stosuje się technikę olejną lub farby akrylowe. Artyści często eksperymentują, by uzyskać nietypową powierzchnię, mieszają grunt lub farbę z piaskiem, trocinami, doklejają na powierzchnie różne materiały, stosują kolażKolażkolaż.

R1BazB6MOU8vf
Przykładowe określenia faktury w malarstwie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Przykładowe określenia faktury w malarstwie, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.

Gładką fakturę, która pozwoliła na uzyskanie efektów plastycznych graniczących z iluzjonizmemIluzjonizmiluzjonizmem stosowali w swoich dziełach przedstawiciele surrealizmu czy hiperrealizmu. W jednym z najbardziej znanych dzieł Kuszenie św. Antoniego artysta zadbał o precyzyjne, wręcz fotograficzne odwzorowanie elementów. Było to możliwe między innymi dzięki użyciu do malowania pędzli z włosia sobolowego. Aby oddać detale, artysta podczas pracy korzystał z jubilerskiego szkła powiększającego.

R2qOSDhVasDv4
Salvador Dali, „Kuszenie św. Antoniego”, 1946 r., Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Bruksela, Belgia, wikioo.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Salvador Dali, Kuszenie św. Antoniego, Olej na płótnie, Królewskie Muzeum Sztuk Pięknych, Bruksela, dostępny w internecie: https://wikioo.org/pt/paintings.php?refarticle=5ZKEQ3&titlepainting=The%20Temptation%20Of%20Saint%20Anthony&artistname=Salvador%20Dali [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Zróżnicowana faktura pojawia się w pracach malarzy abstrakcyjnego ekspresjonizmu. Nierówną i chropowatą, pełną zacieków i zgrubień powierzchnię m. in w wyniku stosowanej techniki drippinguDrippingdrippingu [czytaj: dripingu], posiadają dzieła Jacksona Pollocka [czytaj: dżeksona poloka], reprezentujące kierunek abstrakcjonizmu niegeometrycznego.

RlnXL2ahJjGfW
Jackson Pollock, „Numer 5”, 1948 r., kolekcja prywatna, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, ericgoossen.wordpress.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Jackson Pollock, „Numer 5”, olej, płyta pilśniowa, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://ericgoossen.wordpress.com/2011/11/ [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Wojciech Fangor, M17

RzgFIsDE4wPIV
Ilustracja interaktywna przedstawia plamy barwne w nieregularnych kształtach, w kolorze fioletowym, niebieskim i pomarańczowym. Praca sprawia wrażenie, jakby było nieostre, rozmazane. Ponadto, na ilustracji umieszczono punkty interaktywne: 1. Gładka faktura, równa powierzchnia., 2. Brak śladów narzędzia malarskiego oraz niewidoczna nawet faktura płótna.
Wojciech Fangor, „M17”, 1970 r., kolekcja prywatna, bid.desa.pl, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Wojciech Fangor, M17, Olej na płótnie, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://bid.desa.pl/lots/view/1-584FRQ/wojciech-fangor-m-17-1970 [dostęp 10.10.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Obrazy Willema de Kooninga [czytaj: łilema de kuninga] cechuje silna ekspresja wyrażona przez kolor – zestawienia czerwieni, błękitu, zieleni, czerni. Efekt taki potęguje wyrazista faktura. W dziełach widoczny jest duktDuktdukt pędzla prowadzonego w różnych kierunkach, często chaotycznie, a także grubo nałożonej na płótno farby, co sprawia wrażenie efektu trójwymiarowości powierzchni dzieła.

Rljfr73dmIgfT
Willem de Kooning, Bez tytułu XI - jako przykład obrazu olejnego na płótnie z wyrazistą fakturą oraz widocznym impastem po śladach pędzla, ekspresjonizm abstrakcyjny 1975 r., Fundacja Willema de Kooninga, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, newyorker.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Willem Kooning, Bez tytułu XI, Olej na płótnie, Fundacja Willema de Kooninga, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://www.newyorker.com/magazine/2011/09/26/shifting-picture?intcid=inline_amp [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Mistrzami tworzenia fotograficznej iluzji w malarstwie są hiperrealiści. Aby oddać wierność detali, często wspomagają się fotografiami malowanych obiektów, przenoszą je za pomocą rzutników lub skanów, a następnie precyzyjnie odwzorowują ostateczny obraz na płótnie za pomocą pędzla lub aerografu. W obrazach stosują płynne przejścia jednego koloru (gradacja). Prace Rona Kleemanna [czytaj: rona klimena] to zazwyczaj lśniące pojazdy, w których artysta skupiał się na detalach, refleksach odbicia światła. Faktura jego dzieł jest gładka, lśniąca, a płynne przejścia zostały wykonane metodą laserunku.

R5gjLOtpOKL3B
Ron Kleemann, „Bentley”, 2008 r., kolekcja prywatna, anthonybrunelli.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Ron Kleemann, Bentley, Olej na płótnie, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://www.anthonybrunelli.com/cheryl-kelley/ [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Obrazy w technice akwareli nie powstają na gładkim papierze, ale ze względu na sposób malowania i ilość nakładanej farby, fakturę możemy określić jako gładką. Cienka warstwa wodnej farby tworzy efekt przezroczystości i delikatnej, subtelnej oraz laserunkowej warstwy barwnej. Taki efekt stosuje w swoich pracach na przykład Barbara Nicholls [czytaj: barbara nikols], współczesna artystka nakładająca na rozłożone na podłodze prace pigment i wodę, a następnie poddająca je procesowi moczenia w basenach, przechylania i poruszania papierem.

R19YdSxkBSdkl
Barbara Nicholls, Bez tytułu 19, 2016 r., kolekcja prywatna, alephcontemporary.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Barbara Nichols, Bez tytułu 19, akwarela, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://alephcontemporary.com/artists/176-barbara-nicholls/works/11163-barbara-nicholls-untitled-19-2016/ [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

W malarstwie ciekawy efekt uzyskuje się, malując na powierzchni, która posiada już swoją wyraźną fakturę. Jej chropowatość pozwala uzyskać ciekawe efekty o zróżnicowanej lub jednolitej fakturze.

Carlo Mattioli [czytaj: karlo matioli], Zielony pejzaż.

ROp5SpGF2tOPq
Ilustracja interaktywna przedstawia zieloną trawę w różnych odcieniach, oraz kilka drzew, prawie wtapiających się w tło. Na dolnej krawędzi dzieła umieszczono beżowy pas ziemi, a na górnej krawędzi - niebieski pas nieba. Obraz nie posiada wielu szczegółów. Struktura farby jest wypukła, mocno zarysowane są pociągnięcia farby. Dodatkowo, na ilustracji umieszczono punkty interaktywne. 1. Widoczny dukt pędzla., 2. Głębokie zagłębienia w powierzchni podkreślają nierówności i nawarstwienie farby., 3. Chropowata faktura, wyraźne wypukłości.
Carlo Mattioli, „Zielony pejzaż”, 1979 r., kolekcja prywatna, mutualart.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Carlo Mattioli, Zielony pejzaż, Olej na płótnie, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://www.mutualart.com/Artwork/Paesaggio-verde/9C759AED3578F26B [dostęp 10.10.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Dzięki zastosowaniu różnych tektur uzyskanych z folii oraz tkaniny, na którą została nałożona farba, faktura kolażu Barbary Locketz dodaje ekspresji abstrakcyjnemu dziełu, a pozagniatane materiały ożywiają powierzchnię obrazu.

RSI5ldE49wMug
Barbara Locketz, Olé, 1963 r., Kolekcja Daniela Di Guglielmo, kirklandmuseum.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Barbara Locketz, Olé, kolaż z tkaniny i folii na płótnie, Kolekcja Daniela Di Guglielmo, dostępny w internecie: https://www.kirklandmuseum.org/barbara-locketz-form-color-texture/ [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Natomiast na muralu namalowanym na chropowatej ścianie wykonanym przez łódzką firmę Good Looking Studio [czytaj: gud luking studio] widoczna jest faktura tynku.

Po kliknięciu w reprodukcję możesz powiększyć obraz i zaobserwować jego powierzchnię.

R1W5qLDLTEaJY
Good Looking Studio (autor), Mural przy pasażu Schillera, 2019 r., Łódź, lodz.travel, CC BY 3.0
Źródło: Good Looking Studio, Mural przy pasażu Schillera, mural, dostępny w internecie: https://lodz.travel/files/public/_processed_/5/f/csm_GOOD_LOOKING_STUDIO_-_Piotrkowska_114__7__faa4670359.jpg [dostęp 3.03.2021], licencja: CC BY 3.0.

Faktura_rzezby

Faktura rzeźby

Powierzchnia rzeźby zależy od sposobu jej wykończenia, stopnia wypolerowania, materiału, z którego jest wykonana, a także użytych narzędzi, które pozostawiają na surowcu ślady. Artysta może zostawić dzieło nieskończone, wtedy określa się fakturę jako non finitoNon finitonon finito. Współcześni rzeźbiarze, poza tradycyjnymi materiałami – marmurem czy drewnem, korzystają często z metali, szkła, materiałów odzyskanych lub tworzyw sztucznych. Wśród tworzyw, najbardziej popularne współcześnie są żywice, którym można nadawać dowolną fakturę.

R1a7ChqXNA3hd
Przykładowe określenia faktury w rzeźbie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Przykładowe określenia faktury w rzeźbie, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.

Współczesna rzeźba, ze względu na możliwości techniczne, znacznie poszerza możliwości w zakresie opracowania powierzchni. Wykorzystanie nietypowych materiałów, ich łączenie pozwala na prezentowanie licznych przykładów niespotykanych dotąd faktur.

Jedną z najważniejszych oprócz smukłości rzeźb Alberta Giacomettiego [czytaj: alberta dżjakomettiego], włoskiego artysty uznawanego często za twórcę z pogranicza ekspresjonizmu i surrealizmu, jest ich chropowata faktura. Jego dzieła sprawiają wrażenie niedokończonych. Nierówna powierzchnia rzeźb, jakby pomarszczonych, dodaje ekspresji.

RKZZTT2BcW8hM
Alberto Giacometti, „Mężczyzna wskazujący palcem”, 1947 r., Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, hyperallergic.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Alberto Giacometti, „Mężczyzna wskazujący palcem”, Rzeźba, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://hyperallergic.com/389821/tate-modern-alberto-giacometti/ [dostęp 3.03.2021], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Getulio Alviani [czytaj: dżetulio alwjani], współczesny twórca amerykański, przedstawiciel sztuki optycznej (op‑art) oraz kinetycznej, wykorzystał gładką i metaliczną blachę aluminiową, szczotkując jej powierzchnię. Uzyskał efekt lśniącej faktury i wrażenie falowania.

RIhjpfagNgp2D
Getulio Alviani, „Powierzchnia z wibrującą teksturą”, 1964 r., Muzeum Sztuki Nowoczesnej, MoMA, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, moma.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Getulio Alviani, Powierzchnia z wibrującą teksturą, Szczotkowane aluminium na podkładzie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej MoMA, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://www.moma.org/collection/works/78798?classifications=&date_begin=Pre-1850&date_end=2016&locale=en&page=857&q=&utf8= [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Magdalena Abakanowicz zasłynęła z tzw. abakanówAbakanabakanów, czyli artystycznych tkanin. Do „Pleców” użyła natomiast jutowego materiału utwardzonego żywicami. Te korpusy posiadają spękaną, chropowatą fakturę o strukturze płótna.

RgLhQmh59Ioax
Magdalena Abakanowicz, „Plecy”, 1976 r., Muzeum Narodowe, Kraków, realitateadetimis.net, CC BY 3.0
Źródło: Magdalena Abakanowicz, Plecy, Rzeźba, Muzeum Narodowe, Kraków, dostępny w internecie: https://realitateadetimis.net/muzeul-de-arta-timisoara-gazda-expozitiei-intitulate-presence-essence-identity/ [dostęp 3.03.2021], licencja: CC BY 3.0.
R1YytkEavdXCq
Ilustracja interaktywna. Dzieło Magdaleny Abakanowicz pod tytułem „Plecy” przedstawia figurę odwróconą do widza plecami. Rzeźba jest wykonana z zawiniętych kawałków materiału, tworzących jej kształt i pomalowanych na ciemnobrązowy kolor. Kolory tworzą efekt rdzy. Postać siedzi na podłożu, pozbawiona jest głowy, rąk i nóg. Postać jest zgarbiona i pochylona do dołu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono interaktywny punkt: 1. Faktura chropowata, nierówna, szorstka wynikająca z rodzaju zastosowanego materiału w prototypie odlewu rzeźby - jutowego płótna.
Magdalena Abakanowicz, „Plecy”, 1976, odlew brązowy, Muzeum Narodowe, Wrocław, polishartcorner.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Magdalena Abakanowicz, Plecy, Odlew brązowy, Muzeum Narodowe, Wrocław, dostępny w internecie: https://polishartcorner.com/2019/07/02/magdalena-abakanowicz-1930-2017/ [dostęp 10.10.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Dzięki stosowaniu celuloidu, silikonów i innych tworzyw sztucznych współcześni artyści tworzą hiperrealistyczne rzeźby, których faktura łudząco przypomina ludzką skórę. Ron Mueck [czytaj: ron młek] w gigantycznych rozmiarów rzeźbie Maska II (Autoportret) w wierny, realistyczny sposób oddał swoje podobieństwo.

R14iuZOddGmKK
Ron Mueck, „Maska II” („Autoportret”), 2001–2002 r., Muzeum Sztuki Nowoczesnej, San Francisco, Stany Zjednoczone, mfah.org, CC BY 3.0
Źródło: Ron Mueck, Maska II” („Autoportret”), Rzeźba, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, San Francisco, dostępny w internecie: https://www.mfah.org/blogs/inside-mfah/introducing-ron-mueck [dostęp 3.03.2021], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

„Tulipany” to gigantyczna, wielobarwna, lakierowana rzeźba uproszczonych kwiatów o gładniej, lśniącej fakturze. Amerykański artysta Jeff Koons [czytaj: dżef kuns], uważany za symbol kultury konsumpcyjnej lat 80. i przedstawiciel pop artu w rzeźbie, często przedstawia w swojej twórczości gigantycznych rozmiarów przedmioty i zwierzęta ze stali nierdzewnej.

Rd2hn7r5eVeot
Jeff Koons, „Tulipany”, 1995‑2004 r., Muzeum Guggenheima, Bilbao, Hiszpania, wikimedia.org, CC BY 2.0; fotografia: dalbera
Źródło: Jeff Koons, Tulipany, stal nierdzewna wysokochromowana z półprzezroczystym kolorowym lakierem, Muzeum Guggenheima, Bilbao, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tulipes_de_Jeff_Koons_%28mus%C3%A9e_Guggenheim,_Bilbao%29_%283433265727%29.jpg [dostęp 9.06.2022], licencja: CC BY 2.0.

Przykładem zastosowania non finito we współczesnej rzeźbie jest twórczość Gianluca Giarrizzo [czytaj: dżianluka dżiaricco]. To artysta amerykański, tworzący najczęściej w kamieniu (głównie rzeźby akty). W swoich pracach niektóre fragmenty wykonuje w sposób realistyczny, pozostałe pozostawiając niewykończone.

RO47I4xp9t1nC
Gianluca Giarrizzo, „Crema I”, 2019 r., Nowojorska Akademia Sztuki, Nowy Jork, nyaa.edu, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Gianluca Giarrizzo, Crema I, Marmur z Carrary, Nowojorska Akademia Sztuki, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://nyaa.edu/continuing-studies/cs-faculty/gianluca-giarrizzo/ [dostęp 9.06.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Animacja_faktura

Animacja - Faktura

Poniżej znajduje się animacja, która omawia zagadnienia dotyczące faktury w różnego rodzaju pracach - malarskich, rzeźbiarskich czy street art. 

R1Sgm5JkZvCZ6
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Faktura”.
Polecenie 2

Odpowiedz na pytanie. W jaki sposób uzyskuje się gładką fakturę? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R1Iiad4SW9Qah
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Odpowiedz na pytanie. Czym charakteryzuje się faktura impastowa w malarstwie? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

Rv5RPTzenTEVJ
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4

Wyjaśnij pojęcie efektu non finito. Wymień przynajmniej trzy prace wykonane tą techniką.

RDgGc5V6pFImL
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
RWbWbrAWN0Mt7
Na podstawie wiedzy zdobytej z animacji, wskaż, które zdania określają gładką fakturę w malarstwie i grafice.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Odpowiedz na pytanie. Czy fakturę impastową można uzyskać za pomocą farb akwarelowych? Swoją odpowiedź uzasadnij.

R3RY4utxSvilv
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Cwiczenia

Ćwiczenia

1
Ćwiczenie 3
R1T4H9gIEIW4y
Wskaż, jaką nazwę ma pojęcie w malarstwie, które można uznać niejako odpowiednikiem charakteru pisma. Możliwe odpowiedzi: 1. Dukt, 2. Impast, 3. Laserunek
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RUdoDt98yxUsm
Zaznacz cechy faktury zamieszczonego dzieła.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 4
R1Ay5ePBEtvTD
Uzupełnij informacje na temat akwareli. Obrazy w technice akwareli nie powstają na gładkim papierze, ale ze względu na sposób malowania i ilość nakładanej farby, fakturę możemy określić jako Tu uzupełnij. Cienka warstwa wodnej farby tworzy efekt Tu uzupełnij i delikatnej, subtelnej oraz Tu uzupełnij warstwy barwnej.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1KlWV1wHB9bw
Przyporządkuj dzieła do cech faktury.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 5
R4QhrWSBixqnB
Wskaż, którego pojęcia dotyczy opis:

„Powierzchnia dzieła sztuki (obrazu, rysunku, rzeźby, tkaniny itp.) zmienna w zależności od tworzywa, techniki, użytego narzędzia oraz indywidualnych cech twórcy. (...) zależy m.in. od podobrazia, rodzaju farby, narzędzia (np. pędzel, szpachla, grzebień) czy dodanych materiałów (np. piasek, wióry).” Możliwe odpowiedzi: 1. Faktura, 2. Impast, 3. Kolaż
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Wskaż dzieło, któremu odpowiadają podane cechy faktury. Następnie podaj kierunek, który reprezentuje.

R1Lh6R0FFd7bB
Wskaż dzieło, któremu odpowiadają podane cechy faktury. Następnie podaj kierunek, który reprezentuje.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Cechy faktury: gładka, lśniąca, laserunek.

R10oBJyOoocIu
Odpowiedź: Tu uzupełnij
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 6
Rbn7gaScFP6yV
Odpowiedź: Tu uzupełnij
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1GY98zWeREAh
Z podanych poniżej informacji wybierz te, które dotyczą dzieła.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 7
RM2QncuPVPvMv
Wskaż imię i nazwisko autora, który kojarzony jest z malarstwem surrealistycznym. Możliwe odpowiedzi: 1. Salvador Dali, 2. Wojciech Fangor, 3. Jackson Pollock, 4. Willem de Kooning
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Wymień dwa materiały, które wpłynęły na nierówną fakturę w poniższym kolażu.

RVCsWGadrb8KF
Ilustracja do ćwiczenia nr 6, kirklandmuseum.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Ilustracja do ćwiczenia nr 6, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RVXefYrAHf9kT1
Poniżej alternatywna wersja ćwiczenia.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 8
R7R5eUJ0LCRsP
Możliwe odpowiedzi: 1. Impast, 2. Iluzjonizm, 3. Dukt. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R4Qz24fITfrWq
Wybierz prawidłowe odpowiedzi:
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 9
RLVMfSog8xGcA
Wskaż, które z wymienionych określeń faktury dzieła odnoszą się do malarstwa. Możliwe odpowiedzi: 1. Non finito, 2. Gładka, 3. Chropowata, 4. Wypolerowana, 5. Wypukła
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1ZyICcBPBx0d
Jakiego materiału użył autor, aby oddać iluzję realizmu postaci? Wybierz jedną z odpowiedzi.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 10

Krótko scharakteryzuj pojęcie impastowej faktury. Wymień przynajmniej dwa dzieła wykonane tą techniką.

Rq6ilmzyjznma
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 10

Wykonaj farbami akrylowymi pracę plastyczną na dowolny temat (może być to abstrakcja), w której uzyskasz wyrazistą, impastową fakturę.

Swoją pracę wyślij nauczycielowi e‑mailem lub wgraj ją tutaj.

R1UlY7OAoKDpv
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Slownik

Słownik pojęć

Abakan
Abakan

typ tkaniny dekoracyjnej stworzony na początku lat 60. XX w. przez M. Abakanowicz; nazwany od nazwiska artystki; cechuje go wielka skala i silnie reliefowa, faktura.

Dripping
Dripping

sposób malowania obrazu, polegający na wylewaniu farby na jego powierzchnię i umiejętnym poruszaniu nim, w celu uzyskania nietypowych efektów, tworzonych przez zasychające zacieki.

Dukt
Dukt

(łac. ductus - „prowadzenie ciał”), w malarstwie niejako odpowiednik charakteru pisma; widoczny w strukturze malowidła, charakterystyczny dla danego malarza sposób pociągnięć pędzla lub szpachelki.

Grunt malarski
Grunt malarski

podkład przeznaczony do pierwszego malowania podłoża w celu zmniejszenia jego chłonności i poprawy przyczepności kolejnych warstw.

Iluzjonizm
Iluzjonizm

dążenie do oddania, możliwie najwierniejszego, złudzenia rzeczywistości, np. za pomocą mistrzowsko stosowanych skrótów, perspektywy linearnej i malarskiej oraz światłocienia. Przykładem może być malowanie na powierzchni ściany lub sklepienia elementów architektonicznych, scen figuralnych, pejzaży itp., w taki sposób, aby stworzyć złudzenie jak największej przestrzeni.

Impast
Impast

w malarstwie (głównie olejnym, rzadziej temperowym) wypukłe nałożenie farby pędzlem lub szpachlą.

Kolaż
Kolaż

technika artystyczna na płaszczyźnie i wykonane w tej technice dzieło; kolaż polega na łączeniu za pomocą odpowiednich spoiw (pierwotnie kleju) form wyciętych z zadrukowanego papieru, szczątków roślin i zwierząt, fragmentów wyrobów ręcznych i maszynowych z formami namalowanymi na płótnie lub narysowanymi na tekturze; pierwsze kolaże (1912) zrealizowali równocześnie G. Braque [czytaj: brak] i P. Picasso [czytaj: pikasso]; techniką kolażu posługiwali się również futuryści, dadaiści, surrealiści.

Laserunek
Laserunek

cienka warstwa półprzezroczystej farby położona na powierzchni np.: obrazu olejnego; wzbogacająca kolorystykę dzieła poprzez zmianę zabarwienia warstw już istniejących.

Non finito
Non finito

technika rzeźbiarska, polegająca na celowym niewykańczaniu rzeźby w całości lub w poszczególnych partiach dla uzyskania określonego efektu artystycznego; stosowana np. przez Michała Anioła.

Pointylizm
Pointylizm

technika malowania polegająca na kładzeniu obok siebie podobnych w formie, jednakowej wielkości małych plamek czystego koloru, dzięki czemu powierzchnia obrazu stwarza wrażenie barwnej wibracji.

Sitodruk
Sitodruk

filmdruk, drukowanie sitowe, serigrafia, jedna z metod drukowania, w której stosuje się formę drukową najczęściej w postaci prostokątnej ramy z napiętą na niej siatką z włókien naturalnych lub syntetycznych (poliamidowych lub poliestrowych) albo z metalu, z wytworzonymi w niej elementami drukującymi (nie zakryte oczka siatki przepuszczające farbę) i niedrukującymi (zakryte oczka siatki).

Szpachla, szpachelka
Szpachla, szpachelka

szpachtla, spatula, szeroki nóż malarski w kształcie wydłużonej łopatki; używany w malarstwie olejnym do wygładzania, zbierania lub nakładania farby.

Notatki ucznia

RQQ6HEmSY3AMO
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria

Galeria

Bibliografia

Źródła pisane

  • Art now. Sztuka przełomu tysiąclecia, red. B. Reimschneider, U. Grosenick, Kolonia 2001.

  • Ferrari S., Sztuka XX wieku, Arkady 2002.

  • Fride P., Carrasat R., Style i kierunki w malarstwie, Arkady 1999.

  • Little S., Izmy. Sztuka, Dom Wydawniczy Elipsa 2007.

  • Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz, Warszawa, 2003.

Źródła internetowe

  • https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/faktura;3899675.html

  • https://zacheta.art.pl/pl/mediateka-i-publikacje/faktura?filters=eyJhY3RpdmUiOjEsInNlbGVjdGVkIjoxLCJvcmRlciI6IlJBTkQgKFwiMjAxOTAzMTZcIikifQ%3D%3D