Familia Romana - nova vocabula
Ważne daty
284‑476 n.e. – ramy czasowe dominatudominatu w Rzymie, zapoczątkowanego przez reformy Dioklecjana
284‑305 n.e. – rządy Dioklecjana
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
15) potrafi czytać ze zrozumieniem prozatorski tekst łaciński (z zakresu tekstów określonych w kanonie), posługując się w tym celu słownikiem;
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:
3) życie domowe i rodzinne w Grecji i Rzymie (dom; rodzina; dzieci i edukacja; imiona i nazwiska greckie i rzymskie; ubiór w Grecji i Rzymie);
4) życie społeczne i gospodarcze (miasto i wieś, drogi, handel; religie w świecie greckim i rzymskim; wyrocznie – Delfy, Sybilla; niewola i niewolnicy; fenomen prawa rzymskiego; kalendarz; armia grecka i rzymska; rozrywki);
tłumaczyć tekst w języku łacińskim;
charakteryzować realia rodziny żyjącej w starożytnym Rzymie;
omawiać rolę i znaczenie poszczególnych członków rodziny w starożytnym Rzymie.
Familia Romana - vocabula
Familia Romana
Iūlius vir Rōmānus est. Aemilia femina Rōmāna est. Mārcus est puer Rōmānus. Quīntus quoque puer Rōmānus est. Iūlia est puella Rōmāna. Mārcus et Quīntus nōn virī, sed pueri sunt. Virī sunt Iūlius et Mēdus et Dāvus. Aemilia et Dēlia et Syra sunt feminae. Estne femina Iūlia? Nōn femina, sed parva puella est Iūlia.
Juliusz jest rzymskim mężczyzną. Emilia jest rzymską kobietą. Marek jest rzymskim chłopcem. Kwintus także jest rzymskim chłopcem. Julia jest rzymską dziewczynką. Marek i Kwintus nie są mężczyznami, lecz chłopcami. Mężczyznami są Juliusz, Medus i Davus. Emilia, Dellia i Syra są kobietami. Czy Julia jest kobietą? Julia nie jest kobietą, lecz małą dziewczynką.
Iūlius, Aemilia, Mārcus, Quīntus, Iūlia, Syra, Dāvus, Dēlia Mēdusque sunt familia Rōmāna. Iūlius pater est. Aemilia est māter. Iūlius pater Mārcī et Quīntī est. Iūlius pater Iūliae quoque est. Aemilia est māter Mārcī et Quīntī et Iūliae. Mārcus filius Iūliī est. Mārcus filius Aemiliae est. Quīntus quoque filius Iūliī et Aemiliae est. Iūlia est fllia Iūliī et Aemiliae.
Juliusz, Emilia, Marek, Kwintus, Julia, Syra, Davus, Delia i Medus są rodziną rzymską. Juliusz jest ojcem. Emilia jest matką. Juliusz jest ojcem Marka i Kwintusa. Juliusz jest także ojcem Julii. Emilia jest mamą Marka i Kwintusa i Julii. Marek jest synem Juliusza. Marek jest synem Emilii. Kwintus także jest synem Juliusza i Emilii. Julia jest córką Juliusza i Emilii.
Quis est Mārcus? Mārcus puer Rōmānus est. Quis pater Mārcī est? Iūlius pater Mārcī est. Quae est māter Mārcī? Māter Mārcī est Aemilia. Quae est Iulia? Iūlia est puella Rōmāna. Quae māter Iūliae est? Aemilia māter Iūliae est. Pater Iūliae est Iūlius. Iūlia filia Iūliī est. Quī sunt filiī Iūliī? Fīliī Iūliī sunt Mārcus et Quīntus. Mārcus, Quīntus Iūliaque sunt trēs līberī. Līberī sunt fīliī fīliaeque. Mārcus et Quīntus et Iūlia sunt līberī Iūliī et Aemiliae. In familiā Iūliī sunt trēs līberī: duo filiī et ūna filia.
Kim jest Marek? Marek jest rzymskim chłopcem. Kto jest ojcem Marka? Juliusz jest ojcem Marka. Kto jest matką Marka? Matką Marka jest Emilia. Kim jest Julia? Julia jest rzymską dziewczynką. Kto jest mamą Julii? Emilia jest mamą Julii.Ojcem Julii jest Juliusz. Julia jest córką Juliusza. Kto jest synem Juliusza? Sanami Juliusza są Marek i Kwintus. Marek, Kwintus i Julia są trójką dzieci. Dzieci to córki i synowie. Marek, Kwintus i Julia są dziećmi Juliusza i Emilii. W rodzinie jest trójka dzieci: dwaj synowie i jedna córka.
Uzupełnij słowa w tekście właściwymi końcówkami:
Mārcus fīli............ Iūliī est. Iūlia fīli............ Iūliī est. Iūlius est vir Rōmān............ Aemilia femin............ Rōmān............ est. Iūlius domin............, Aemilia domin............ est. Mēdus serv............ Graec............ est, Dēlia est ancill............ Graec............. Sparta oppid............ Graec............ est. Iūlius pater Mārc............ est. Mārcus est fīlius Iūli............ et Aemili............. Mēdus servus Iūli............ est: Iūlius est dominus serv............ . Iulius dominus Mēd............ et Dāv............ est: Iūlius dominus serv............ est. Numerus serv............ magnus est. Dēlia est ancilla Aemili............. Aemilia domina ancill............ est. Aemilia domina Dēli............ et Syr............ est. Aemilia domina ancill............ est.
Familia Romana
Estne Mēdus fīlius Iūliī? Mēdus fīlius Iūliī nōn est, Mēdus est servus Iūliī. Iūlius dominus Mēdī est. Iulius dominus servī est. Dāvus quoque servus est. Mēdus et Dāvus duo servī sunt. Iūlius est dominus Mēdī et Dāvī. Iūlius dominus servōrum est et pater līberōrum.
Estne Dēlia fīlia Aemiliae? Dēlia nōn est fīlia Aemiliae, Dēlia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Dēliae est. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancilla est. Dēlia et Syra duae ancillae sunt. Aemilia domina ancillārum est.
Czy Medus jest synem Juliusza? Medus nie jest synem Juliusza. Medus jest niewolnikiem Juliusza. Juliusz jest panem Medusa. Juliusz jest panem niewolnika. Dariusz także jest niewolnikiem. Medus i Davus są dwoma niewolnikami. Juliusz jest panem Medusa i Davusa. Juliusz jest panem niewolników i ojcem dzieci.
Czy Delia jest córką Emilii? Delia nie jest córką Emilii, Delia jest niewolnicą Emilii. Emilia jest panią Delii. Emilia jest panią niewolnicy. Syra także jest niewolnicą. Delia i Syra są dwiema niewolnicami. Emilia jest panią niewolnic.
Cuius servus est Dāvus? Dāvus servus Iūliī est. Cuius ancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae. Quot līberi sunt in familiā? In familiā Iūliī sunt trēs līberī. Quot filiī et quot filiae? Duo filiī et ūna filia. Quot servī sunt in familiā? In familiā sunt centum servī. In familiā Iūliī sunt multī servī, paucī līberi. Iūlius est dominus multōrum servōrum.
Czyim niewolnikiem jest Davus? Davus jest niewolnikiem Juliusza. Czyją niewolnicą jest Syra? Syra jest niewolnicą Emilii. Ile dzieci jest w rodzinie? W rodzinie Juliusza jest trójka dzieci. Ile synów i ile córek? Dwaj synowie i dwie córki. Ilu niewolników jest w rodzinie? W rodzinie jest stu niewolników. W rodzinie Juliusza jest wielu niewolników, mało dzieci. Juliusz jest panem wielu niewolników.
Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie
Uzupełnij tekst właściwymi wyrazami:
Mārcus ............ Rōmānus est. Iūlius ............ Rōmānus est. Aemilia est ............ Rōmāna. Iūlius est ............ Mārcī et Quīntī et Iūliae. In .............. Iūliī sunt trēs ............: duo ............ et ūna ............. ............ liberōrum est Aemilia. ............ est Dāvus? Dāvus est ............ Iūliī. Iūlius .............. Dāvī est. ............ est Syra? Syra .............. Aemiliae est. Aemilia est ............ Syrae.
Wybierz zdanie, które NIE oddaje treści obrazka:
- Iūlia fīlia Aemiliae est.
- Dāvus pater Iūliae est.
- Dēlīa et Syra ancillae sunt.
Grammatica Latīna
Masculīnum, fēminīnum, neutrum
(A) Masculīnum.
Servus est vocābulum masculīnum. Vocābula masculīna: fīlius, dominus, puer, fluvius, ōceanus.
Masculīnum: -us (-er)
(B) Fēminīnum
Ancilla est vocābulum fēminīnum. Vocābula fēminīna: fēmina, puella, fīlia, domina, īnsula, prōvincia, familia.
Fēminīnum: -a
(C) Neutrum
Oppidum est vocābulum neutrum. Vocābula neutra: oppidum, imperium, vocābulum, exemplum.
Neutrum: -um
Genetīvus
(A) Masculīnum.
Iūlius dominus servī (Dāvī) est. Iūlius dominus servōrum (Dāvī et Mēdī) est. Servī genetīvus est. Servōrum quoque genetīvus est. Servī genetīvus singulāris est. Servōrum est genetīvus plūrālis. Genetīvus: singulāris -ī, plūrālis -ōrum.
(B) Fēminīnum
Aemiliā dominā ancillae (Syrae) est. Aemilia domina ancillārum (Syrae et Dēliae) est. Ancillae genetīvus singulāris est. Ancillārum est genetīvus plūrālis. Genetīvus: singulāris -ae, plūrālis -arum
(C) Neutrum
D est prīma littera vocābul ī dominus . Numerus vocābul ōrum magnus est. Vocābulī genetīvus singulāris est. Vocābulōrum est genetīvus plūrālis. Genetīvus: singulāris - ī , plūrālis -ōrum
Uzupełnij tabelę właściwymi końcówkami:
| Masculīnum Sg | Masculīnum Pl | Fēminīnum Sg | Fēminīnum Pl | Neutrum Sg | Neutrum Pl | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nom | ||||||
| Gen |
Połącz w pary pojęcia z ich definicjami:
Pater familias, Filia, Dominat, Patriarchat
| okres późnego cesarstwa rzymskiego - władza absolutna cesarza. | |
| głowa rodziny agnatycznej, pan domu posiadający władzę nad innymi domownikami. | |
| oddział firmy, biblioteki lub przedsiębiorstwa. | |
| rodowa organizacja społeczna, w której władza różnych szczebli jest sprawowana przez mężczyzn. |
Słowniki
Słownik pojęć
[łac. dominus ‘pan’, ‘właściciel rzeczy’, ‘właściciel niewolników’], termin utworzony przez historiografię nowożytną na określenie formy ustroju cesarstwa późnorzymskiego, poczynając od Dioklecjana (284–305), która charakteryzowała się absolutną władzą cesarza.
[łac.] oddział przedsiębiorstwa, wyższej uczelni lub urzędu znajdujący się w innym miejscu niż centrala i podlegający jej.
Na czele rodziny agnatycznej (nie tylko przez pokrewieństwo, w jej skład wchodzili także niewolnicy oraz dzieci adoptowane) stał ojciec rodziny (pater familias), któremu w stosunku do pozostałych członków rodziny, a więc żony, dzieci zrodzonych z iustum matrimonium, legitymowanych i adoptowanych, przysługiwała niczym nieograniczona władza, potestas. Jak długo pater familias żył, wymienione osoby były wprawdzie wolne, miały zdolność do czynności prawnych, ale podległe były jego władzy, były nie sui iuris, lecz alieni iuris. Gdy pater familias zmarł lub władza jego w inny sposób została zniesiona, dotychczasowa rodzina rozpadała się na tyle nowych rodzin, ilu było synów (singuli singulas familias incipiunt habere). Ci bowiem po śmierci ojca stawali się osobami sui iuris i ojcami rodzin (pater familias).
[łac. < gr.], etnogr. rodowa organizacja społeczna, w której dziedziczenie i sukcesja odbywają się w linii męskiej, a władza różnych szczebli jest sprawowana przez mężczyzn.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1983.
Hans H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata, Familia Romana, Montella 2011.