Figuracja - scenariusz lekcji
Figuracja
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem form figuracyjnych. Wskazanie przedstawicieli stosujących figurację muzyczną. Omówienie pojęcia figuracji oraz wskazanie rodzajów figuracji wyróżnianych ze względu na melodykę, harmonikę oraz pośrednie figuracje melodyczno‑harmoniczne. Przedstawienie w kontekście historii muzyki form muzycznych posiadających w swojej strukturze elementy figuracyjne.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić pojęcie figuracji muzycznej.
Wskazać różne rodzaje figuracji muzycznej.
W wybranych przykładach muzycznych wskazać figuracje oraz opisać jej elementy na podstawie partytury utworu.
Wskazać podstawowe formy, w których kompozytorzy stosowali figuracje.
Wyjaśnić różnice między figuracją a kantyleną.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Praca z partyturami. Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik - Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów:
a) Fryderyk Chopin - „Preludium b - moll, op.28, nr 16”
b) Franciszek Liszt - „Etiuda dexecution transcendente nr 10”
c) Fryderyk Chopin - „Etiuda F - dur, op.10, nr 8”Partytury wyżej wymienionych utworów.
Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
Powitanie, czynności organizacyjno - porządkowe.
Sprawdzenie zadania domowego.
Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem figuracji muzycznej. Omówienie pochodzenia figuracji oraz wskazanie miejsc jej występowania w muzyce. Określenie gatunków muzycznych, w których występuje figuracja oraz określenie podstawowych rodzajów figuracji wyróżnianych ze względu na melodykę, harmonikę oraz łączne elementy melodyczno‑harmoniczne.
Notatka:
*Figuracja - to specjalny typ melodyki odznaczający się znaczną ruchliwością rytmiczną i agogiczną. Istnieją trzy rodzaje figuracji wyróżniane ze względu na:
a) Melodykę:*
Figuracja wykorzystująca najrozmaitsze zwroty melodyczne, które odznaczają się specyficzną strukturą interwałową, w taki sposób, iż są łatwo rozpoznawalne.
Figuracja oparta na pochodach gamowych diatonicznych lub chromatycznych, które mogą być kształtowane ewolucyjnie.
b) Harmonikę:
Figuracja oparta na rozłożonych akordach.
Figuracja oparta na rozłożonych akordach z dźwiękami obcymi.
Figuracja oparta na rozłożonych akordach wzbogaconych dodatkowo współbrzmieniami lub pionami akordowymi.
Bas Albertiego (sonatiny, sonaty).
c) Melodykę i harmonikę:
Figuracja pośrednia
Na podstawie partytury utworu Fryderyka Chopina - „Preludium b - moll, op.28, nr 16” omówienie figuracji zastosowanej przez kompozytora w tym utworze. Wysłuchanie utworu oraz omówienie funkcji, jakie spełnia figuracja w twórczości Fryderyka Chopina.
W kontekście historii muzyki omówienie typowych, przykładowych form muzycznych, w których figuracja spełnia ważną rolę formotwórczą.
Notatka:
*W okresie Baroku typowym układem formalnym wśród form figuracyjnych była forma dwuczęściowa, w której każda z części była powtórzona. Pierwsza część zmierzała od toniki do dominanty, druga część odwrotnie.
W XVIII wieku w utworach figuracyjnych widać oddziaływanie budowy okresowej w pewnych odcinkach utworu.
W impresjonizmie zapanowała różnorodność motywiczna.
Typowymi formami figuracyjnymi są:
a) Preludium*
b) Toccata
c) Etiuda
d) Fantazja
Na podstawie partytury utworu Fryderyka Chopina - „Etiuda F - dur, op.10, nr 8” omówienie figuracji zastosowanej przez kompozytora w tym utworze. Wysłuchanie utworu oraz omówienie funkcji, jaką spełnia figuracja w omawianym dziele.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
Percepcja utworu Franciszka Liszta - „Etiuda dexecution transcendente nr 10”. Praca nad partyturą w celu wskazania zastosowanej w utworze figuracji.
Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
5. Bibliografia
Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem - Figuracja.
b. Zadanie domowe
Wykonaj w domu analizę muzyczną utworu „Das wohltenperierte Klavier, t.1, Preludium D - dur” Jana Sebastiana Bacha. Wskaż, jaki rodzaj figuracji został zastosowany w tym utworze.