Figuracja

1. Cele lekcji

a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem form figuracyjnych. Wskazanie przedstawicieli stosujących figurację muzyczną. Omówienie pojęcia figuracji oraz wskazanie rodzajów figuracji wyróżnianych ze względu na melodykę, harmonikę oraz pośrednie figuracje melodyczno‑harmoniczne. Przedstawienie w kontekście historii muzyki form muzycznych posiadających w swojej strukturze elementy figuracyjne.

b. Umiejętności
Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pojęcie figuracji muzycznej.

2. Wskazać różne rodzaje figuracji muzycznej.

3. W wybranych przykładach muzycznych wskazać figuracje oraz opisać jej elementy na podstawie partytury utworu.

4. Wskazać podstawowe formy, w których kompozytorzy stosowali figuracje.

5. Wyjaśnić różnice między figuracją a kantyleną.

2. Metoda pracy

Metoda opisu z elementami pogadanki. Praca z partyturami. Percepcja muzyczna.

3. Środki dydaktyczne

1. Podręcznik - Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Nagrania utworów:
   a) Fryderyk Chopin - „Preludium b - moll, op.28, nr 16”
   b) Franciszek Liszt - „Etiuda dexecution transcendente nr 10”
   c) Fryderyk Chopin - „Etiuda F - dur, op.10, nr 8”

4. Partytury wyżej wymienionych utworów.

5. Karta pracy ucznia

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

1. Powitanie, czynności organizacyjno - porządkowe.

2. Sprawdzenie zadania domowego.

3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

4. Podanie tematu lekcji.

(10 min)

b. Faza realizacyjna

1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem figuracji muzycznej. Omówienie pochodzenia figuracji oraz wskazanie miejsc jej występowania w muzyce. Określenie gatunków muzycznych, w których występuje figuracja oraz określenie podstawowych rodzajów figuracji wyróżnianych ze względu na melodykę, harmonikę oraz łączne elementy melodyczno‑harmoniczne.

   • Notatka:

*Figuracja - to specjalny typ melodyki odznaczający się znaczną ruchliwością rytmiczną i agogiczną. Istnieją trzy rodzaje figuracji wyróżniane ze względu na:

a) Melodykę:*

• Figuracja wykorzystująca najrozmaitsze zwroty melodyczne, które odznaczają się specyficzną strukturą interwałową, w taki sposób, iż są łatwo rozpoznawalne.

• Figuracja oparta na pochodach gamowych diatonicznych lub chromatycznych, które mogą być kształtowane ewolucyjnie.

b) Harmonikę:

• Figuracja oparta na rozłożonych akordach.

• Figuracja oparta na rozłożonych akordach z dźwiękami obcymi.

• Figuracja oparta na rozłożonych akordach wzbogaconych dodatkowo współbrzmieniami lub pionami akordowymi.

• Bas Albertiego (sonatiny, sonaty).

c) Melodykę i harmonikę:

• Figuracja pośrednia

2. Na podstawie partytury utworu Fryderyka Chopina - „Preludium b - moll, op.28, nr 16” omówienie figuracji zastosowanej przez kompozytora w tym utworze. Wysłuchanie utworu oraz omówienie funkcji, jakie spełnia figuracja w twórczości Fryderyka Chopina.

3. W kontekście historii muzyki omówienie typowych, przykładowych form muzycznych, w których figuracja spełnia ważną rolę formotwórczą.

   • Notatka:

*W okresie Baroku typowym układem formalnym wśród form figuracyjnych była forma dwuczęściowa, w której każda z części była powtórzona. Pierwsza część zmierzała od toniki do dominanty, druga część odwrotnie.
W XVIII wieku w utworach figuracyjnych widać oddziaływanie budowy okresowej w pewnych odcinkach utworu.
W impresjonizmie zapanowała różnorodność motywiczna.

Typowymi formami figuracyjnymi są:
a) Preludium*
b) Toccata
c) Etiuda
d) Fantazja

4. Na podstawie partytury utworu Fryderyka Chopina - „Etiuda F - dur, op.10, nr 8” omówienie figuracji zastosowanej przez kompozytora w tym utworze. Wysłuchanie utworu oraz omówienie funkcji, jaką spełnia figuracja w omawianym dziele.
   (25 min)

c. Faza podsumowująca

1. Percepcja utworu Franciszka Liszta - „Etiuda dexecution transcendente nr 10”. Praca nad partyturą w celu wskazania zastosowanej w utworze figuracji.

2. Zapisanie notatki do zeszytu.

(10 min)

5. Bibliografia

• Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999

6. Załączniki

a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem - Figuracja.

b. Zadanie domowe
Wykonaj w domu analizę muzyczną utworu „Das wohltenperierte Klavier, t.1, Preludium D - dur” Jana Sebastiana Bacha. Wskaż, jaki rodzaj figuracji został zastosowany w tym utworze.