Ważne daty
1895 – odbywa się pierwszy filmowy pokaz w Paryżu braci Auguste’a i Louis Lumière, przyjmowany za początek kina.
1908 – Émile Cohl tworzy jeden z pierwszych filmów rysunkowych Fantasmagorie.
1912 – Władysław Starewicz tworzy film Piękna Lukanida, uznawany za pierwszy w dziejach kina animowany film lalkowy.
1947 – w reżyserii Zenona Wasilewskiego powstaje film Za króla Krakusa, uważany za pierwszy polski profesjonalny film animowany dla dzieci.
1947 – powstają pierwsze w Polsce studia filmowe – w Łodzi Studio Filmów Kukiełkowych „Filmu Polskiego”, późniejsze Studio Małych Form Filmowych Se‑ma‑for, w Katowicach Studio Filmów Rysunkowych, przeniesione następnie do Bielska‑Białej.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
3) modeluje bryły i reliefy, konstruuje samodzielnie małe rzeźbiarskie formy przestrzenne i bryły architektoniczne, a większe projekty realizuje we współpracy z innymi; tworzy aranżacje przestrzenne z gotowych elementów stosując układy kompozycyjne właściwe dla uzyskania zamierzonego wyrazu;
5) podejmuje próby integracji sztuk tworząc zespołowo teatr plastyczny (animacja form plastycznych w przestrzeni plus światło i dźwięk ) oraz realizując inne rodzaje kreacji z pogranicza plastyki i pokrewnych dziedzin jak pantomima, taniec, film animowany;
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych).
określać ważne daty w kinematografii (czas powstania pierwszych filmów rysunkowych, rok powstania pierwszego w dziejach kina animowanego filmu lalkowego);
wskazywać nazwiska pionierów animacji;
wskazywać pierwsze w Polsce studia filmowe;
wykonywać taumatrop z zastosowaniem podanych materiałów;
wyjaśniać pojęcia: taumatrop, kadr, plan filmowy;
Film Macieja Rudzina
Twórz tradycyjnie
Ludzie od zawsze marzyli, by ożywić tworzone przez siebie obrazy. Jeszcze przed epoką kina powstawały rozmaite urządzenia, które stwarzały wrażenie ruchu narysowanych postaci i zwierząt. Niektóre z nich działały na prostej zasadzie, jak np. taumatroptaumatrop. Była to zabawka składająca się z dwóch rysunków, umieszczonych na przeciwległych stronach okrągłej tektury. Spróbuj stworzyć własny taumatrop.
Potrzebne będą: kartka białego papieru formatu A3, gruba tektura dowolnego formatu, nożyczki, cyrkiel lub okrągła forma do odrysowania, sznurek, dziurkacz, przybory do rysowania, malowania.
Na kartce papieru narysuj 3 koła o średnicy około 10 cm i wytnij je. W pierwszym kole zaprojektuj ilustrację złożoną z dwóch elementów: np. pana z psem. Do drugiego koła przerysuj samego pana, a do trzeciego – samego psa, zachowując ten sam układ postaci co na rysunku wyjściowym. Wytnij z tektury koło o średnicy 10 cm. Z jednej strony koła przyklej rysunek z panem, a na odwrocie rysunek z psem. Przy krawędzi koła zrób dziurkaczem dwa otwory – jeden z prawej strony pana, drugi z lewej. Przygotuj dwa sznurki i przeciągnij je przez otwory, a następnie zwiąż przy krawędzi tektury. W ten sposób powstał taumatrop. Teraz, trzymając za sznurki, obracaj szybko taumatrop wokół osi, następnie pozwól sznurkowi odkręcać się. Szybki ruch tektury połączy dwa obrazy i zobaczysz ruchomą scenkę z panem i psem.
Opisana scenka jest przykładowa – wymyśl własną. Może ożywisz wazon z kwiatem lub akwarium z rybką? Możesz też przygotować taumatrop z rysunkami ukazującymi skrajne fazy ruchu – np. chłopca siedzącego na koniu, tak jak na ilustracji poniżej.
Kinematograf
W celu stworzenia wrażenia płynnego ruchu trzeba znacznie więcej niż dwóch rysunków. Marzycielom, którzy pragnęli wprawić w ruch swoje rysunki, przyszedł z pomocą wynalazek braci Augusta i Louisa Lumière, którzy jako pierwsi skonstruowali kinematograf – aparat do realizacji i ekranowej projekcji ruchomych obrazów. Pierwszy pokaz filmowy dla publiczności odbył się w Paryżu w 1895 roku. Natomiast jedną z pierwszych kreskówek był pokaz Emile'a Cohla animacji Fantasmagorie z 1908 roku. Projekcja pokazana była jako ciekawostka, która miała rozbawić publiczność.
Przyjrzyj się niżej zamieszczonemu kadrowikadrowi z filmu Fantasmagorie. Klikając na ilustrację zobaczysz kadry ukazujące przemianę przedmiotu, czyli jego transformacjętransformację, dowiesz się, na czym polega specyfika użycia tego środka wyrazu w filmie animowanym.
W ten sposób powoli rodził się film animowany. Animacja (z łac. animatio, czyli dusza, życie) oznacza ożywienie.
Obrazy umiejętnie wprawione w ruch dają iluzję życia. Dzieła klasyczne – malarskie, rzeźba, grafika, są statyczne, nie ruszają się. Natomiast film składa się z wielu obrazów wyświetlanych w odpowiednim tempie. Animacja ma więc określoną długość i trwa w czasie.
Kinematografia animowana
Inna wersja zadania
Potrzebne będą: lustro, pięć białych kartek formatu A4, ołówek, gumka.
Rozłóż obok siebie kartki na stole. Stojąc przed lustrem, zmieniaj wyraz twarzy od radosnego po smutny. Przypatrz się, jak zmienia się mimika twarzy w zależności od emocji, jakie ukazuje. Następnie narysuj kolejno na kartce pięć faz zmiany ruchów twarzy – od radosnej do smutnej.
Za początek kinematografii animowanej w powojennej Polsce przyjmuje się baśń lalkową Za króla Krakusa z 1947 roku, zrealizowaną przez Zenona Wasilewskiego. Wydarzenie to zainicjowało powstanie w Łodzi Studia Filmowego Semafor – początkowo funkcjonującego pod nazwą Studio Filmów Kukiełkowych Filmu Polskiego. W 1960 roku zmieniono nazwę wytwórni na Studio Małych Form Filmowych Se‑ma‑for. Od tego czasu powstawały tam takie seriale, jak: lalkowe, np. Przygody Misia Colargola, Miś Uszatek, Mały Pingwin Pik‑Pok, Opowiadania Muminków, rysunkowe, np. Zaczarowany ołówek, Przygody kota Filemona, Przygód kilka wróbla Ćwirka, plastelinowe Plastelinki.
W 1947 roku powstało także w Katowicach Eksperymentalne Studio Filmów Rysunkowych, przeniesione następnie do Wisły i Bielska‑Białej. Do dnia dzisiejszego w bielskim Studiu Filmów Rysunkowych powstają filmy dla dzieci i dorosłych. Do najbardziej znanych dziecięcych produkcji należą filmy rysunkowe z lat 1960‑1990, takie jak: Bolek i Lolek, Reksio, Gąska Balbinka, Wyprawa Profesora Gąbki, Kangurek Hip‑Hop, Plastusiowy Pamiętnik, Koziołek Matołek.
Należy jednak pamiętać, że pionierem animowanego filmu lalkowego na świecie był inny artysta polskiego pochodzenia – Władysław Starewicz, który w 1912 roku w Kownie na Litwie (należącej wówczas do Cesarstwa Rosyjskiego) stworzył pierwszy w dziejach kina animowany film lalkowy Piękna Lukanida. W animacji aktorzy zastąpieni zostali żukami, wcielającymi się w zaczerpnięte z mitologii greckiej postacie Heleny i Parysa. Przyjrzyj się fotografii przedstawiającej artystę w towarzystwie swoich lalek.
Techniki animacji dają możliwość płynnej przemiany jednego przedmiotu w inny. W świecie filmu animowanego wszystko jest możliwe – ograniczeniem jest jedynie wyobraźnia twórcy. Spójrz na kadr z filmu Piotra Dumały Franz Kafka i zwróć uwagę na precyzyjny rysunek. Autor klatka po klatce rysował film na płytach gipsowych.
Poniżej zamieszczono kadr z innego filmu Dumały Latające włosy. Kliknij w ilustrację i zapoznaj się z opisem filmu.
Przyjrzyj się kadrowi z filmu rysunkowego Aliny Maliszewskiej Przygoda w paski. Klikając w ilustrację, uzyskasz dodatkowe informacje na temat filmu animowanego.
W filmie animowanym obraz przekazuje treści, z tego powodu również postacie bohaterów są tak stworzone, by przekazać widzowi jak najwięcej informacji. Na przykład w ich wyglądzie przesadnie eksponowane są niektóre cechy, tak jak obserwujemy to u bohaterów filmu Ryszarda Antoniszczaka Kalejdoskop Miki Mola.
Tworzenie prostych animacji
Animacje można tworzyć przy użyciu różnych technik. Do najbardziej znanych należą: animacja rysunkowaanimacja rysunkowa, animacja lalkowaanimacja lalkowa, animacja z materiałów sypkichanimacja z materiałów sypkich, animacja plastelinowaanimacja plastelinowa, technika wycinankitechnika wycinanki w filmie animowanym, fotoanimacjafotoanimacja a w animacji komputerowej – animacja 2Danimacja 2D i animacja 3Danimacja 3D.
Inna wersja zadania
Przygotuj:
Potrzebne będą: mąka lub sól, lampy do oświetlenia, stół, aparat fotograficzny, komputer
Zrealizuj prostą animację w materiale sypkim. Przygotuj plan zdjęciowy – stół z podkładem (może być brystol) oraz mąkę (może to być także sól). Zadbaj o odpowiednie oświetlenie. Przygotuj aparat fotograficzny, umieść go na statywie lub unieruchom w inny sposób. Rozsyp mąkę równomiernie na stole. Oświetl stół stanowiący plan zdjęciowy. Eksperymentuj z ustawieniem światła. Ustaw jedną z lamp z boku, pod kątem. Zacznij rysować w sypkiej materii palcem lub patykiem. Formy, które stworzysz mogą być abstrakcyjne. Po każdej minimalnej zmianie w rysunku zrób zdjęcie. Pamiętaj, że aby uzyskać płynną animację, należy zrobić zdjęcie po każdej niewielkiej zmianie. Gotowy materiał zdjęciowy umieść w prostym programie komputerowym do realizacji filmów, w którym można łatwo zmontować fotograficzny materiał w animację. Zdjęcia, które wykonasz, możesz także obejrzeć w przeglądarce do zdjęć, szybko przewijając kolejne kadry.
Film animowany jest złożoną dziedziną sztuki. O charakterze animacji świadczy także ścieżka dźwiękowa: dialogi, dźwięki i muzyka. Ponadto każdy artysta animator tworzy animacje niepowtarzalne pod względem stylu. Najbardziej artystycznymi filmami są animacje autorskie, czyli takie, w których artysta sam tworzy scenariusz, scenografię, jest reżyserem i animatorem.
Więcej na ten temat możesz dowiedzieć się z e‑materiału: Autorski film animowany – wybrani artyści polskiej animacji.
Rola kadru
Przyglądając się kadromkadrom filmowym, widzimy bohaterów w różnej odległości od kamery. Na ekranie możemy zobaczyć ich z daleka, w otoczeniu pejzażu. Czasem zostaje ukazana jedynie twarz postaci, wtedy widoczne są emocje, które przeżywa bohater. Filmowanie postaci w różnej odległości od kamery pomaga opowiedzieć historię za pomocą obrazu i wzbogaca film pod względem artystycznym.
W zależności od odległości filmowanego obiektu od kamery wyróżniamy różne plany filmoweplany filmowe, na przykład:
plan ogólny – pozwala na przedstawienie pełnego obrazu miejsca akcji, z rozbudowanym tłem; w tym planie bohaterowie są wkomponowani w plener – rozpoznajemy ich sylwetki, ale szczegóły są mało czytelne,
plan pełny – wycinek planu ogólnego, w którym mieści się cała postać bohatera i część dekoracji; tło nadal jest ważne, ale uwaga czytelnika skupia się na bohaterach,
plan średni – ukazuje postać do kolan, dzięki czemu widzowie widzą detale postaci, np. elementy ubioru, mogą także lepiej śledzić wzajemne relacje między bohaterami; tło staje się mało istotne,
półzbliżenie – w kadrze bohater jest pokazany od klatki piersiowej w górę – twarz postaci zaczyna dominować,
zbliżenie – zbliżenie – twarz bohatera wypełnia większą część kadru, co umożliwia szybkie odczytanie jego emocji.
Inna wersja zadania
Połącz ze sobą tytuł filmu, nazwisko twórcy i opis filmu.
Uzupełnij poniższe pola wpisując jako pierwsze połączenie film Piękna Lukanida
<i>Za króla Krakusa</i>, pierwszy na świecie film w technice lalkowej, Władysław Starewicz, Zenon Wasilewski, <i>Piękna Lukanida</i>, pierwszy polski film animowany dla dzieci
pierwsze połączenie | |
---|---|
drugie połączenie |
Inna wersja zadania
Potrzebne będą: plastelina, stół, lampy do oświetlenia, aparat fotograficzny.
Zrealizuj prostą animację plastelinową. Wykonaj ją podobnie jak animację w materiale sypkim, z tym że bohatera animacji ulep z plasteliny.
Przygotuj plan zdjęciowy, którym będzie odpowiednio oświetlony stół. Aparat fotograficzny umieść na statywie lub unieruchom w inny sposób. Z plasteliny wykonaj prosty przedmiot lub postać człowieka. Zrób zdjęcie aparatem fotograficznym. Następnie powoli przekształcaj obiekt w inny, na przykład postać człowieka zamieniaj w drzewo. Po każdej minimalnej zmianie w plastelinie zrób zdjęcie, aż sfotografujesz końcowy kształt zaplanowanej transformacji. Gotowy materiał zdjęciowy obejrzyj w przeglądarce do zdjęć, szybko przewijając kolejne kadry lub umieść w prostym programie komputerowym do realizacji filmów, w którym można łatwo zmontować fotograficzny materiał w animację.
Słownik pojęć
technika, która wykorzystuje programy komputerowe do tworzenia grafiki i obróbki obrazu oraz programy do animacji. Obiekty w tym rodzaju animacji są płaskie, a iluzja przestrzeni jest tworzona podobnie jak w tradycyjnych technikach. Animacje 2D mogą charakteryzować się bogatą kolorystyką i skomplikowanym rysunkiem lub być oszczędne w formie.
pozwala na stworzenie iluzji świata trójwymiarowego, uwzględniającego wysokość, szerokość i głębokość. Animator tworzy obiekty w przestrzeni nierzeczywistej, wirtualnej, za pomocą specjalnego programu komputerowego. Animacje 3D przedstawiają całkowicie fantastyczny świat albo naśladują rzeczywistość.
film animowany zrealizowany z użyciem specjalnie skonstruowanej lalki, kukiełki lub przedmiotu.
technika z użyciem plasteliny, modeliny lub innej plastycznej masy, którą łatwo się formuje i przekształca.
film stworzony w technice rysunkowej za pomocą rysunku na celuloidzie lub półprzezroczystym papierze, takim jak kalka. Ze względu na pracochłonność tej techniki, najczęściej realizowany zespołowo. Najpierw tworzony jest kontur postaci lub rzeczy, który następnie wypełnia się odpowiednim kolorem.
technika polegająca na rysowaniu w miękkiej, sypkiej materii, takiej jak sól, mąka, piasek, specjalne proszki. Pozwala na miękkie przejścia pomiędzy kolejnymi fazami ruchu, dając duże możliwości w zakresie transformacji (przemiany) jednego kształtu w inny.
ruch rozłożony na statyczne, nieruchome obrazy; poszczególne etapy danego gestu, ruchu, tworzone są w następujących po sobie obrazkach.
podstawę techniki stanowi fotografia. Czasem cała animacja wykorzystuje zdjęcia wykonane poklatkowo. Często też postać lub przedmiot, który został wcześniej zarejestrowany metodą poklatkową, wyodrębnia się lub wycina z tła i nakłada na nowy obraz.
pojedyncza klatka filmowa.
sposób komponowania filmowego obrazu. W zależności od odległości filmowanego obiektu wyróżniamy różne rodzaje planów filmowych, takie jak: plan ogólny, plan pełny, plan amerykański, plan średni, półzbliżenie, zbliżenie.
wynalazek Johna Parisa z 1826 roku, umożliwiający wytworzenie wrażenia ruchu poprzez szybki obrót umieszczonego na sznurku krążka, zawierającego po obu stronach rysunki. Podczas obrotu obserwator widzi naraz dwa zlewające się obrazy.
metamorfoza postaci lub struktury, lub przeobrażenie ich w nowe formy.
technika animacji płaskich elementów. Przedmioty przeznaczone do animacji, jak np. postacie ludzkie czy zwierzęta, składają się z kilku oddzielnych, ruchomych elementów, które można przesuwać względem siebie i względem tła. Technika wycinanki w tradycyjnej animacji charakteryzuje się uproszczoną formą plastyczną.