Filozofia epoki

Filozof niemiecki urodzony w Gdańsku (jego dom rodzinny mieści się przy ul. św. Ducha 47). Mimo że jego główne dzieło pt. Świat jako wola i wyobrażenie opublikowane zostało po raz pierwszy w 1819 roku, dopiero u schyłku XIX wieku zyskało rozgłos i status lektury obowiązkowej ówczesnych artystów i intelektualistów. Pesymistyczne i nihilistycznej0000007XZB2v23_000tp004nihilistyczne poglądy Schopenhauera, według którego życie ludzkie to pasmo cierpień i rozczarowań, idealnie wpisywały się w nastroje epoki. Filozof twierdził, że naszą egzystencją kieruje ślepy popęd, który nigdy nie może zostać zaspokojony. Szczęście, do którego dąży każdy z nas, jest nieosiągalne, a życie, pełne celów i pragnień, i tak kończy się nieuchronną śmiercią. Absurd pełnego udręki istnienia ukoić mogła, zdaniem myśliciela, religia, sztuka, a przede wszystkim wyzbycie się wszelkich pożądań i potrzeb. Schopenhauer nawiązywał w ten sposób do pojęcia nirwana wywodzącego się z filozofii Wschodu, które oznacza stan absolutnego spokoju, wywołany całkowitą negacją woli życia. Twórcy przełomu XIX i XX wieku bardzo często nawiązywali w swoich dziełach do idei nirwany, mylnie utożsamiając ją z ukojeniem egzystencjalnego bólu poprzez samobójstwo i śmierć.

Był nie tylko słynnym filozofem, lecz także filologiem klasycznym, prozaikiem i poetą. Nie pozostało to bez wpływu na sposób przedstawiania jego przemyśleń, które często przybierały formę aforyzmów. Poglądy wyrażone w dwóch głównych dziełach niemieckiego myśliciela – Tako rzecze Zaratustra (wyd. niem. 1883–1884, pol. 1901) oraz Poza dobrem i złem (wyd. niem. 1886, pol. 1905) – stały się ogromną inspiracją dla elity artystycznej przełomu wieków. Nietzsche krytykował panujące zasady moralne: twierdził, że moralność jest kwestią subiektywną, indywidualną dla każdego człowieka i przez niego tworzoną. Szczególnie uprzywilejowaną grupą w społeczeństwie była, według niego, 'rasa panów', nadludzi – jednostek wyjątkowo silnych i wybitnych. Mieli oni pełnić funkcję przywódczą dla tłumu 'niewolników': słabych, wrażliwych, niezdolnych do wyższych celów. Nietzscheański postulat nowej moralności przemawiał zwłaszcza do artystów, którzy mocno utożsamiali się z koncepcją nadczłowieka.

Był francuskim pisarzem i filozofem, laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1927 r.). Był głównym twórcą intuicjonizmu – poglądu, według którego podstawą poznania świata jest intuicja, przeczucie. W swoim dziele pt. Ewolucja twórcza (1907 r.) opisał pojęcie élan vitalélan vitalélan vital – pędu życiowego, dzięki któremu możliwy jest dynamiczny rozwój świata. Jego zdaniem, świat i człowiek podlegają ciągłemu rozwojowi, wynikającemu ze starć materii i ducha, będącego źródłem energii twórczej. Dlatego też rzeczywistość, w której żyjemy, podlega nieustannemu procesowi tworzenia, 'stawania się'. Filozofia Bergsona wywarła szczególny wpływ na twórczość poetycką Bolesława Leśmiana.