Łacińskie części mowy

W języku łacińskim wyróżniamy odmienne oraz nieodmienne części mowy. Podobnie jest w języku polskim. Wśród części mowy odmieniają się:

• substantivum [czytaj: substantiwum] - rzeczownik;

• verbum [czytaj: werbum] - czasownik;

• adiectivum [czytaj: adjektiwum] - przymiotnik;

• pronomen - zaimek;

• numerale - liczebnik.

Poza czasownikiem wszystkie wymienione powyżej części mowy odmieniają się przez przypadki liczby i rodzaje (deklinacja). Odmianę czasownika nazywamy koniugacją. Do nieodmiennych części mowy zaliczamy: adverbium [czytaj: adwerbium] (przysłówek), praepositio [czytaj: preposjitio] (przyimek), coniunctio [czytaj: konjunktio] (spójnik) oraz interiectio [czytaj: interjektio] (wykrzyknik).

Deklinacja

Łacińskie rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i liczebniki odmieniają się przez przypadki.

Deklinacja łacińska ma ich sześć:

• nominativus [czytaj: nominatiwus] - mianownik;

• genetivus [czytaj: genetiwus] - dopełniacz;

• dativus [czytaj: datiwus] - celownik;

• accusativus [czytaj: akkusatiwus]- biernik;

• ablativus [czytaj: ablatiwus] - występujący często w funkcji narzędnika, miejscownika lub tak zwanego ablatiwu właściwego. Ponadto przypadek ten pełni także inne funkcje w zdaniu;

• vocativus [czytaj: wokatiwus] - wołacz.

Podobnie jak w języku polskim, w łacinie występują dwie liczby (pojedyncza i mnoga - numerus singularis, numerus pluralis) oraz trzy rodzaje (męski, żeński i nijaki - genus masculinum, [czytaj: genus maskulinum] genus femininum, genus neutrum).

Wyróżniamy pięć deklinacji. By rozpoznać, według której deklinacji odmienić należy słowo, należy zwrócić uwagę na zakończenie dopełniacza liczby pojedynczej:

• deklinacja I - ae;

• deklinacja II - i;

• deklinacja III - is;

• deklinacja IV - us;

• deklinacja V - ei.

Więcej informacji znajdziesz w lekcjach poświęconych poszczególnym deklinacjom

• deklinacja I: https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-i/Dn2q0zSHH

• deklinacja II: https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-ii/DWhnx2cdF

• deklinacja III (typ spółgłoskowy): https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-iii–typ-spolgloskowy/DKC4Jy8ym

• deklinacja III (typ samogłoskowy): https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-iii–typ-samogloskowy/DxYojEb4Y

• deklinacja III (typ mieszany): https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-iii–typ-mieszany/DcGb2dl8V

• deklinacja IV: https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-iv/D19ij1ZiH

• deklinacja V:  https://zpe.gov.pl/a/deklinacja-v/DwbAP82ql

Odmiana i stopniowanie przymiotników

Część łacińskich przymiotników posiada osobne zakończenia dla każdego rodzaju i odmienia się w deklinacji pierwszej (rodzaj żeński) oraz drugiej (rodzaj męski i nijaki). Przykłady takich przymiotników o trzech zakończeniach to:

• clarus, clara, clarum [czytaj: klarus, klara, klarum] – sławny, sławna, sławne;

• longus, longa, longum – długi, długa, długie;

• miser, misera, miserum [czytaj: miser, misera, miserum] – biedny, biedna, biedne.

Inne łacińskie przymiotniki odmieniają się według deklinacji trzeciej. Wśród nich wyróżniamy:

• przymiotniki o trzech osobnych zakończeniach dla każdego rodzaju (na przykład: celer, celeris, celere – szybki),

• przymiotniki posiadające dwa zakończenia – wspólne dla rodzajów męskiego i żeńskiego oraz osobne dla nijakiego (na przykład fortis, fortis, forte – dzielny),

• przymiotniki mające wspólne zakończenie dla wszystkich trzech rodzajów (na przykład: felix, felix, felix - szczęśliwy).

Szczegółowe informacje na temat stopniowania przymiotników łacińskich znajdziesz w osobnej lekcji:

Stopniowanie przymiotników: https://zpe.gov.pl/a/stopniowanie-przymiotnikow/DQ6ezKwOX

Odmiana liczebników

Najczęściej stosowanymi liczebnikami są główne (z łaciny:  numeralia cardinalia) oraz porządkowe (numeralia ordinalia).

Liczebniki porządkowe odmieniają się według deklinacji pierwszej i drugiej, podobnie do omawianych wyżej przymiotników o trzech zakończeniach. Odmiana liczebników głównych jest bardziej złożona. Odmieniają się pierwsze trzy liczebniki (1 - 3), następnie setki (od 200), tysiące (od 2000). Liczebniki 4 - 20, dziesiątki, liczebniki „centum” (100) oraz „mille” (1000) są nieodmienne.

Więcej informacji na temat łacińskich liczebników znajdziesz w osobnej lekcji:  .  https://zpe.gov.pl/a/liczymy-po-lacinie/D11xOCnZ1

Odmiana czasownika

W języku łacińskim wyróżniamy sześć czasów:

• teraźniejszy (praesens) [czytaj: presens];

• przeszły niedokonany (imperfectum [czytaj: imperfektum]);

• przyszły (futurum);

• przeszły dokonany (perfectum [czytaj: perfektum]);

• zaprzeszły (plusquamperfectum [czytaj: pluskwamperfektum]);

• przyszły uprzedni (futurum exactum [czytaj: futurum egzaktum]).

Czasowniki występują w trzech trybach: oznajmiającym (indicativus [czytaj: indikatiwus]), łączącym (coniunctivus [czytaj: koniunktiwus]) oraz rozkazującym (imperativus [czytaj: imperatiwus]). Czasownik, jak to ma miejsce w języku polskim, odmieniamy przez trzy osoby i dwie liczby.

W łacińskiej koniugacji bardzo ważna jest znajomość tematów odmienianego czasownika. Rozróżniamy trzy tematy czasownika:

• temat praesentis [czytaj: presentis];

• temat perfecti [czytaj: perfekti];

• temat supini.

W słowniku łacińsko‑polskim wspomniane tematy widoczne są w podanych formach podstawowych czasownika. Przykładowo formy podstawowe czasownika dicere (polski: mówić) to:

• dico [czytaj: diko] – pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu teraźniejszego w stronie czynnej (polski: mówię);

• dicere – bezokolicznik czasu teraźniejszego w stronie czynnej (polski: mówić);

• dixi [czytaj: diksji] - pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu przeszłego dokonanego w stronie czynnej (polski: powiedziałem);

• dictum [czytaj: diktum] – forma supinum (polski: aby powiedzieć).

Znając dwie pierwsze formy, możemy wskazać temat praesentis [czytaj: presentis] czasownika (w tym przypadku dic-) i przy użyciu tego tematu tworzyć formy czasów praesens [czytaj: presens], imperfectum [czytaj: imperfektum] oraz futurum (w różnych trybach). Znając formę trzecią, możemy wskazać temat perfecti activi [czytaj: perfecti aktiwi] i tworzyć formy czasów perfectum [czytaj: perfektum], plusquamperfectum [czytaj: pluskwamperfektum] oraz futurum exactum [czytaj: futurum egzaktum]. Ostatnia forma podstawowa, to  supinum. Od tematu supini tworzymy niektóre formy bierne (również bezokoliczniki) oraz imiesłowy (participium perfecti passivi, participium futuri activi) [czytaj: participium perfekti passiwi, participium futuri aktiwi].

Więcej informacji znajdziesz w lekcjach poświęconych poszczególnym formom czasownika (poniżej podano odnośniki wyłącznie do lekcji na temat form trybu indicativus [czytaj: indikatiwus]:

• indicativus praesentis activi [czytaj: indikatiwus presentis aktiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-praesentis-activi/Diq4FepRm

• indicativus praesentis passivi [czytaj: indikatiwus presentis passiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-praesentis-passivi/D1GEuQYk1

• indicativus imperfecti activi i futuri activi [czytaj: indikatiwus imperfekti aktiwi i futuri aktiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-imperfecti-activi-indicativus-futuri-i-activi/Dwket77Im

• indicativus perfecti activi [czytaj: indikatiwus perfekti aktiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-perfecti-activi/DZeUpANwO

• indicativus perfecti passivi [czytaj: indikatiwus perfekti passiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-perfecti-passivi/Dh4ShSjyN

• indicativus plusquamperfecti activi [czytaj: indikatiwus pluskwamperfekti aktiwi] : https://zpe.gov.pl/a/indicativus-plusquamperfecti-activi/DPvchGRS

• indicativus plusquamperfecti passivi [czytaj: indikatiwus pluskwamperfekti passiwi] : https://zpe.gov.pl/a/indicativus-plusquamperfecti-passivi/DaeoI8tGE

• indicativus futuri II activi [czytaj: indikatiwus futuri II aktiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-futuri-ii-activi/D1AeuRePL

• indicativus futuri II passivi [czytaj: indikatiwus futuri II passiwi]: https://zpe.gov.pl/a/indicativus-futuri-ii-passivi/D5bKJZZa9

Części zdania

Umiejętność rozpoznawania części zdania łacińskiego umożliwia poprawne zrozumienie czytanego tekstu. Podstawowymi elementami zdania są podmiot (subiectum [czytaj: subiektum]) oraz orzeczenie (praedicatum [czytaj: predikatum]). Podmiotem jest zwykle rzeczownik w mianowniku. Orzeczenie może być czasownikowe (forma osobowa czasownika) lub imienne (z orzecznikiem i formą czasownika „esse” jako łącznikiem). Podmiot w swojej osobie i liczbie zgadza się z orzeczeniem (tak zwany:  związek zgody).

a) dopełnienie – przedmiot czynności wyrażonej orzeczeniem. Wyróżniamy dopełnienie bliższe oraz dopełnienie dalsze. Na przykład:

b) okolicznik – dookreśla orzeczenie, odpowiadając na pytania: kiedy? gdzie? jak? dlaczego? w jakim celu? Na przykład:

c) przydawka – stanowi określenie rzeczownika. Najczęściej spotykamy przydawkę przymiotną, która zgadza się z rzeczownikiem w rodzaju, liczbie i przypadku. Na przykład:

Wybrane funkcje przypadków

Poszczególne przypadki mają swoje określone funkcje w zdaniu.

• nominativus [czytaj: nominatiwus] – jest przypadkiem podmiotu i orzecznika,

• genetivus [czytaj: genetiwus] – pełni przede wszystkim rolę dopełniacza, może być przydawką i orzecznikiem,

• dativus [czytaj: datiwus] – jest najczęściej dopełnieniem dalszym,

• accusativus [czytaj: akkusatiwus] – najczęściej stanowi dopełnienie bliższe,

• ablativus [czytaj: ablatiwus] – poza funkcją polskiego narzędnika i miejscownika występuje także jako tak zwany ablativus [czytaj: ablatiwus] właściwy, odpowiadając na pytania skąd? od (z) kogo? od (z) czego?

Zapoznaj się z materiałami filmowymi, aby dowiedzieć się więcej o różnych funkcjach przypadków w zdaniu.

Zobacz również lekcje poświęcone funkcjom poszczególnych przypadków:

• nominativus i dativus [czytaj: nominatwius i datiwus] https://zpe.gov.pl/a/funkcje-przypadka-nominativus-dativus/DRcNqpUX2

• genetivus [czytaj: genetiwus] https://zpe.gov.pl/a/funkcje-przypadka-genetivus/DVO8ipmTQ

• accusativus [czytaj: akkusatwius] https://zpe.gov.pl/a/funkcje-przypadka–accusativus/DUyqV3p6R

• ablativus [czytaj: ablatiwus] https://zpe.gov.pl/a/funkcje-przypadkow-ablativus/DjoSiw08f

Konstrukcje składnikowe aci oraz nci

Często używanymi w języku łacińskim konstrukcjami składniowymi są: accusativus cum infinitivo [czytaj: akkusatiwus kum infinitiwo] (biernik z bezokolicznikiem) oraz nominativus cum infinitivo [czytaj: nominatiwus kum infinitiwo] (mianownik z bezokolicznikiem). ACI tłumaczymy na język polski zwykle jako zdanie dopełnieniowe, w którym biernik pełni rolę podmiotu, natomiast orzeczenie wyrażone jest w bezokoliczniku. Konstrukcja ta występuje po określonych czasownikach rządzących (z  łaciny verba regentia) [czytaj: werba regentia], które najczęściej wyrażają:

• mówienie, na przykład: Dico Ciceronem oratorem esse. [czytaj: diko ciceronem oratorem esse] Mówię, że Cyceron jest mówcą.

• myślenie, postrzeganie lub osąd, na przykład: Puto Marcum hoc scripsisse [czytaj: markum hok skripsjisse]. Sądzę, że Marek to napisał.

• emocje, wzruszenie np. Gaudeo te venisse [czytaj: gaudeo te wenisse]. Cieszę się, że przyszedłeś.

• chęć, wolę, rozkaz lub zakaz na przykład: Iubeo te exire. [czytaj: jubeo te egzire] Rozkazuję, żebyś wyszedł.

• pamiętanie, np. Caesar memoria tenebat consulem occisum esse [czytaj: cesar memoria tenebat konsulem okcjisum esse]. Cezar pamiętał, że konsul został zabity.

Jeśli czasownik rządzący (verbum regens [czytaj: werbum regens]) występuje w stronie biernej, wówczas biernik stanowiący dopełnienie staje się mianownikiem i podmiotem zdania. Konstrukcja accusativus cum infinitivo [czytaj: akkusatiwus kum infinitiwo] zmienia się w nominativus cum infinitivo [czytaj: nominatiwus kum infinitiwo]. Na przykład:

Dicunt [czytaj: dikunt] Ciceronem optimum oratorem fuisse. → CiceroCicero, -onisCicero optimus orator fuisse dicitur. [czytaj: optimus orator fuisse dicitur]

Mówią, że Cyceron był bardzo dobrym mówcą. → Mówi się, że Cyceron był bardzo dobrym mówcą.

Więcej informacji znajdziesz w lekcjach poświęconych tym konstrukcjom składniowym:

• ACI, NCI część 1.:https://zpe.gov.pl/a/aci-nci-cz-1/DnGr6Be7D

• ACI, NCI część 2.: https://zpe.gov.pl/a/aci-nci-cz-2/DwCpZvPvd

Fleksja i składnia – odmiana liczebników głównych – prezentacja

Ćwiczenia

De Foro Romano

Słownik łacińsko‑polski

Capitolium, -i

Capitolium, -i

RMmLL5amQP56k1

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa capitolium.

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa capitolium.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D20eJ8c1z

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa capitolium.

Kapitol, jedno ze wzgórz Rzymu.

RZ7RSkMJadn28

Zdjęcie przedstawia bazylikę Matki Bożej. Pierwszy plan fotografii stanowią duże schody prowadzące do bazyliki. Po prawej stronie znajduje się tłum ludzi oraz krzewy i drzewa porastające część schodów. Bazylika zbudowana jest z cegły. Na środku budynku są drzwi, nad którymi zawieszony jest krzyż. Po prawej i lewej stronie bazyliki znajdują się białe budynki oraz drzewa. Tło zdjęcia stanowi błękitne niebo.

Cicero, -onis

Cicero, -onis

R1f0nxvQYQAc81

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Cicero.

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Cicero.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D20eJ8c1z

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Cicero.

Cyceron.

R1EQPUnzkp79E

Fotografia przedstawia figurę mężczyzny ubranego w długą szatę. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusu, a jego prawa ręka uniesiona jest ku górze. W tle posągu znajduje się kamienna ściana.

Concordia, -ae

Concordia, -ae

R10rx3q6sBxqC1

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa concordia.

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa concordia.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D20eJ8c1z

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa concordia.

Zgoda, bogini zgody.

RxYda6SaoU0gm

Zdjęcie przedstawia rzeźbę bogini zgody, która ubrana jest w długą szatę. Kobieta ma skrzydła, a w rękach trzyma róg oraz wianek. Stoi na kuli, która podtrzymywana jest na grzbietach trzech lwów. Dolna część rzeźby jest zdobiona w kwiaty oraz owoce. Rzeźba ma zielonkawy kolor. W tle zdjęcia znajduje się błękitne niebo.

Consul, -is (m.)

Consul, -is (m.)

konsul.

RcpDLlTox2OVA

Obraz "Manliusz Torkwatus skazujący syna" autorstwa Ferdinanda Bola ukazuje surowego rzymskiego sędziego, który skazuje swojego syna na śmierć. Na pierwszym planie widoczne jest ciało młodego mężczyzny z odciętą głową. Stojący obok człowiek trzyma głowę w rękach. Pokazuje ją żołnierzowi, który stoi z prawej strony obok bułanego konia. W tle obrazu, na podwyższeniu siedzi sędzia, ubrany w zbroję z przerzuconą przez nią szatą. Po lewej stronie stoi grupa ludzi przypatrujących się scenie.

Palatium, -i

Palatium, -i

R192fDJrNjya71

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa palatium.

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa palatium.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D20eJ8c1z

Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa palatium.

Palatyn, jedno ze wzgórz Rzymu.

RLcqsvFIZ0NsA

Zdjęcie przedstawia ruiny znajdujące się na Palatynie w Rzymie. Pierwszy plan fotografii stanowią dwie ławki, na ławce po prawej stronie siedzi grupa ludzi. Na drugim planie zdjęcia rozpościerają się ruiny. Zajmują one wszerz całą powierzchnię zdjęcia. Pomiędzy kamiennymi ścianami znajdują się liczne prześwity, wysokie, zakończone łukiem. Na szczytach pozostałych ścian krawędzie są nieregularne, w niektórych miejscach lepiej zachowane niż w innych. Ruiny przyjmują kolor od beżowego do czerwonego. Tło zdjęcia stanowi błękitne niebo.

Saturnus, -i

Saturnus, -i

Saturn, staroitalski bóg rolnictwa i zasiewów.

R1ckYIeoV2CI8

Ilustracja przedstawia Saturna, boga rolnictwa. Na ilustracji znajduje się mężczyzna ubrany w długą szatę przepasaną na ramieniu. Zakrywa ona tylko klatkę piersiową, a jego nogi i stopy są nagie. Jego podbrzusze osłonięte jest liściastymi gałązkami. Biodra ma lekko wypięte w lewą stronę, a głowę- skręconą w prawo. Mężczyzna ma kręcone włosy oraz brodę. W lewej ręce trzyma wysokie narzędzie rolnicze, przypominające kosę. Posąg stoi we wnęce. Nad jej zaokrągloną górną częścią siedzą dwie skrzydlate postaci z uniesionymi głowami. Po obu stronach wnęki stoją półkolumny z głowicami ozdobionymi motywami roślinnymi. U samej góry ilustracji znajduje się napis: SATVRNVS.

Vesta, -ae 

Vesta, -ae 

Westa, bogini, opiekunka życia rodzinnego i państwowego.

ROITDOI5OU0FO

Zdjęcie przedstawia płaskorzeźbę bogini Westy. Na zdjęciu znajduje się kobieta siedząca na tronie. Ubrana jest w długa szatę, spod której wystaje bosa stopa. Na głowie ma chustę. Siedzi bokiem. Drobne usta są zamknięte, skierowane lekko w dół. Ma prosty nos. Patrzy przed siebie. W prawej ręce trzyma fragment okrągłego naczynia, z wypukłym elementem w środku, a w lewej- przedmiot przypominający niedługą laskę. Tron ozdobiono elementami dekoracyjnymi. Rzeźba wykonana jest z jasnego kamienia. W dolnej części płaskorzeźby znajdują się napisy w języku łacińskim.

Słownik pojęć

Forum Romanum

Forum Romanum

najstarszy rzymski plac miejski, stanowiący centrum życia obywatelskiego, ekonomicznego i religijnego stolicy. Znajdował się między wzgórzami Kapitolem i Palatynem. Na forum znajdowały się najważniejsze budowle publiczne i świątynie. Pozostałości niektórych z nich można zwiedzać również dziś.

RzuayAbevVcPl

Ilustracja przedstawia ruiny zabudowań na obszernym placu. Na pierwszym planie znajduje się kilka kolumn połączonych belkowaniem. Przed nimi rozkopany plac z licznymi fragmentami zabudowy. W dole ukazana jest droga, po której spacerują turyści oraz pozostałe ruiny. W tle fotografii – współczesna zabudowa miasta.

Konkordia

Konkordia

rzymska bogini zgody, czuwająca nad ładem w państwie. Jej świątynia została zbudowana na Forum Romanum w IV w. p.n.e.

Rem8AC0ZhnKJL

Zdjęcie przedstawia rzeźbę bogini zgody, która ubrana jest w długą szatę. Kobieta ma skrzydła, a w rękach trzyma róg oraz wianek. Stoi na kuli, która podtrzymywana jest na grzbietach trzech lwów. Dolna część rzeźby jest zdobiona w kwiaty oraz owoce. Rzeźba ma zielonkawy kolor. W tle zdjęcia znajduje się błękitne niebo.

Palatyn

Palatyn

jedno z siedmiu najważniejszych rzymskich wzgórz. Na Palatynie według tradycji mieszkać mieli Romulus i Remus. Tutaj również założona miała zostać pierwsza rzymska osada. W późniejszych czasach Palatyn był siedzibą cesarza, stąd określenie „pałacu”, obecne w licznych językach nowożytnych (por. wł. palazzo [czytaj: palacco], ang. palace [czytaj: palas]).

R17aXduPIEoZI

Zdjęcie przedstawia ruiny znajdujące się na Palatynie w Rzymie. Pierwszy plan fotografii stanowią dwie ławki, na ławce po prawej stronie siedzi grupa ludzi. Na drugim planie zdjęcia rozpościerają się ruiny. Zajmują one wszerz całą powierzchnię zdjęcia. Pomiędzy kamiennymi ścianami znajdują się liczne prześwity, wysokie, zakończone łukiem. Na szczytach pozostałych ścian krawędzie są nieregularne, w niektórych miejscach lepiej zachowane niż w innych. Ruiny przyjmują kolor od beżowego do czerwonego. Tło zdjęcia stanowi błękitne niebo.

Saturn

Saturn

początkowo bóstwo staroitalskie, patron rolników. W późniejszym okresie Saturn utożsamiany był z greckim bogiem Kronosem. W V w. p.n.e. Saturnowi wzniesiono świątynię na Forum Romanum, u stóp Kapitolu.

RLCqoFEwkqDqz

Ilustracja przedstawia Saturna, boga rolnictwa. Na ilustracji znajduje się mężczyzna ubrany w długą szatę przepasaną na ramieniu. Zakrywa ona tylko klatkę piersiową, a jego nogi i stopy są nagie. Jego podbrzusze osłonięte jest liściastymi gałązkami. Biodra ma lekko wypięte w lewą stronę, a głowę- skręconą w prawo. Mężczyzna ma kręcone włosy oraz brodę. W lewej ręce trzyma wysokie narzędzie rolnicze, przypominające kosę. Posąg stoi we wnęce. Nad jej zaokrągloną górną częścią siedzą dwie skrzydlate postaci z uniesionymi głowami. Po obu stronach wnęki stoją półkolumny z głowicami ozdobionymi motywami roślinnymi. U samej góry ilustracji znajduje się napis: SATVRNVS.

Westa

Westa

rzymska bogini ogniska domowego i życia rodzinnego, odpowiednik greckiej Hestii. W charakterystycznej okrągłej świątyni Westy na Forum Romanum podtrzymywano ogień, który stanowił symbol trwałości państwa rzymskiego.

RBxjIGYpU2XN0

Fotografia przedstawia pozostałości po świątyni Westy, która stoi na Forum Romanum. Budynek został zbudowany na planie okręgu i konstrukcyjnie został oparty na kolumnach w stylu korynckim. Zbudowany jest z jasnej cegły. Obok opisywanych ruin stoją również pozostałości po innych starorzymskich budynkach.

Notatki ucznia

Galeria

R1Zb42LAbetN2

Ilustracja przedstawia dwa psy znajdujące się na łące. Pies po prawej stronie jest brązowy; na szyi ma czerwoną obrożę. Leży na trawie i gryzie piłeczkę tenisową. Pies znajdujący się po lewej stronie jest brązowo biały. Stoi bardzo blisko leżącego psa; zbliża pysk do piłki.

Rd12lxtTje5YN

Ilustracja przedstawia cztery książki ustawione obok siebie. Mają ozdobne wzory na grzbietach w kolorach złotym i czerwonym oraz cyfry od 1 do 4 oznaczające numer tomu. Tło ilustracji jest białe.

R1Ih6w0uRwl3N

Ilustracja przedstawia mężczyznę ubranego w kurtkę oraz czapkę. Mężczyzna ma brodę, jest uśmiechnięty. W tle ilustracji znajduje się droga, budynki oraz auta. Dalszy plan ilustracji jest niewyraźny.

RovYHDiLPdoHE

Na ilustracji znajduje się osiem narysowanych kotów. Kolejno od lewej strony znajduje się: biały kot leżący na brzuchu, rudy kot zwinięty w kulkę, biało‑czarny kot stojący i drapiący się łapą po głowie, leżący biały kot liżący łapy, szaro‑biały kot leżący z podniesioną głową, biało‑czarny kot w pozycji siedzącej z wyciągniętym ogonem, rudo‑czarny kot leżący z głową opartą na łapach oraz szary kot ze wzrokiem skierowanym w stronę widza. Tło ilustracji jest białe.

RtcEIJXavF2f4

Ilustracja przedstawia trzy konie stojące w śniegu, otoczone drewnianym ogrodzeniem. Przez ich grzbiety przerzucono kolorowe derki chroniące przed zimnem. W tle ilustracji znajdują się pokryte śniegiem drzewa oraz zachmurzone niebo.

RH8OQFILcpZc8

Ilustracja przedstawia grupę młodych ludzi schodzących ze schodów. Po lewej stronie ilustracji znajduje się kobieta ubrana w czarną koszulkę oraz jasne spodnie. Na środku ilustracji znajduje się mężczyzna i kobieta. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulkę oraz czarne spodnie, kobieta zaś w jasną koszulkę i jasne spodnie. Po prawej stronie ilustracji stoi kolejna para. Mężczyzna ubrany jest w szarą bluzę oraz czarne spodnie, kobieta w czarny kombinezon. Na drugim planie znajdują się jasne schody.

RZ7RSkMJadn28

Zdjęcie przedstawia bazylikę Matki Bożej. Pierwszy plan fotografii stanowią duże schody prowadzące do bazyliki. Po prawej stronie znajduje się tłum ludzi oraz krzewy i drzewa porastające część schodów. Bazylika zbudowana jest z cegły. Na środku budynku są drzwi, nad którymi zawieszony jest krzyż. Po prawej i lewej stronie bazyliki znajdują się białe budynki oraz drzewa. Tło zdjęcia stanowi błękitne niebo.

R1EQPUnzkp79E

Fotografia przedstawia figurę mężczyzny ubranego w długą szatę. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusu, a jego prawa ręka uniesiona jest ku górze. W tle posągu znajduje się kamienna ściana.

RxYda6SaoU0gm

Zdjęcie przedstawia rzeźbę bogini zgody, która ubrana jest w długą szatę. Kobieta ma skrzydła, a w rękach trzyma róg oraz wianek. Stoi na kuli, która podtrzymywana jest na grzbietach trzech lwów. Dolna część rzeźby jest zdobiona w kwiaty oraz owoce. Rzeźba ma zielonkawy kolor. W tle zdjęcia znajduje się błękitne niebo.

RLcqsvFIZ0NsA

Zdjęcie przedstawia ruiny znajdujące się na Palatynie w Rzymie. Pierwszy plan fotografii stanowią dwie ławki, na ławce po prawej stronie siedzi grupa ludzi. Na drugim planie zdjęcia rozpościerają się ruiny. Zajmują one wszerz całą powierzchnię zdjęcia. Pomiędzy kamiennymi ścianami znajdują się liczne prześwity, wysokie, zakończone łukiem. Na szczytach pozostałych ścian krawędzie są nieregularne, w niektórych miejscach lepiej zachowane niż w innych. Ruiny przyjmują kolor od beżowego do czerwonego. Tło zdjęcia stanowi błękitne niebo.

R1ckYIeoV2CI8

Ilustracja przedstawia Saturna, boga rolnictwa. Na ilustracji znajduje się mężczyzna ubrany w długą szatę przepasaną na ramieniu. Zakrywa ona tylko klatkę piersiową, a jego nogi i stopy są nagie. Jego podbrzusze osłonięte jest liściastymi gałązkami. Biodra ma lekko wypięte w lewą stronę, a głowę- skręconą w prawo. Mężczyzna ma kręcone włosy oraz brodę. W lewej ręce trzyma wysokie narzędzie rolnicze, przypominające kosę. Posąg stoi we wnęce. Nad jej zaokrągloną górną częścią siedzą dwie skrzydlate postaci z uniesionymi głowami. Po obu stronach wnęki stoją półkolumny z głowicami ozdobionymi motywami roślinnymi. U samej góry ilustracji znajduje się napis: SATVRNVS.

ROITDOI5OU0FO

Zdjęcie przedstawia płaskorzeźbę bogini Westy. Na zdjęciu znajduje się kobieta siedząca na tronie. Ubrana jest w długa szatę, spod której wystaje bosa stopa. Na głowie ma chustę. Siedzi bokiem. Drobne usta są zamknięte, skierowane lekko w dół. Ma prosty nos. Patrzy przed siebie. W prawej ręce trzyma fragment okrągłego naczynia, z wypukłym elementem w środku, a w lewej- przedmiot przypominający niedługą laskę. Tron ozdobiono elementami dekoracyjnymi. Rzeźba wykonana jest z jasnego kamienia. W dolnej części płaskorzeźby znajdują się napisy w języku łacińskim.

R2TL2smD8jaO9

Obraz "Manliusz Torkwatus skazujący syna" autorstwa Ferdinanda Bola ukazuje surowego rzymskiego sędziego, który skazuje swojego syna na śmierć. Na pierwszym planie widoczne jest ciało młodego mężczyzny z odciętą głową. Stojący obok człowiek trzyma głowę w rękach. Pokazuje ją żołnierzowi, który stoi z prawej strony obok bułanego konia. W tle obrazu, na podwyższeniu siedzi sędzia, ubrany w zbroję z przerzuconą przez nią szatą. Po lewej stronie stoi grupa ludzi przypatrujących się scenie.

Bibliografia

• Samolewicz Z. (2006), Składnia łacińska, Kraków, Wydawnictwo Homini.

• Wikarjak J. (1999), Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Wolanin H. (2012), Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków, Księgarnia Akademicka.