II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:
1) muzyki ze względu na jej rodzaj (wokalna, instrumentalna, wokalno‑instrumentalna, artystyczna, rozrywkowa, ludowa oraz do wyboru: sakralna, filmowa, teatralna i inne);
9. Tworzy, odtwarza i zapisuje muzykę przy użyciu dostępnych technologii.
Nauczysz się
definiować pojęcie folkloru;
rozróżniać stroje ludowe, instrumenty i tańce pochodzące z Włoch, Hiszpanii i Irlandii;
wykazywać postawę poznawczą wobec kultury różnych krajów europejskich.
Wprowadzenie
ReQYBynp2WLHc
Współcześnie większość uczonych określa, iż w skład folkloru wchodzą:
zwyczaje,
obrzędy,
wierzenia,
kultura artystyczna,
podania (bajki, legendy, przysłowia, pieśni),
muzyka,
taniec.
Folklor tradycyjny
Folklor tradycyjny jest tak nazwany dla odróżnienia od dwóch innych: współczesnego i stylizowanego. Folklor współczesny powstaje w teraźniejszości, a jego przejawami są chociażby plotki, żarty czy legendy miejskie.
R1HYfD5lUonLa
Tradycyjny folklor jest:
anonimowy - najczęściej nie da się określić twórcy;
spontaniczny - powstaje bez uprzedniego planu;
ekspresyjny - jego źródłem są emocje;
wymaga bezpośredniego kontaktu przynajmniej dwójki osób;
powstaje w określonych okolicznościach (np. podczas obrzędów);
Włoski folklor
Włoski folklor muzyczny to przede wszystkim pieśni oraz tańce. Pieśni to domena głównie północy - zarówno tradycyjne, jak i polifoniczny gatunek o nazwie trallalero. Teksty stanowiła najczęściej poezja. W centralnych Włoszech należy wskazać przede wszystkim saltarello - taniec, którego nazwa pochodzi od licznych podskoków. Południowe Włochy posiadają swój własny taniec, który jest szeroko kojarzony z włoskim folklorem i nazywa się tarantellaTarantellatarantella. Nazwa pochodzi od regionu Taranta, w którym żył pewien gatunek pająka (tarantula) - według legend miał wywoływać manię tańca, czyli chorobę o nazwie tarantyzm. AkompaniamentAkompaniamentAkompaniament do tańca najczęściej wykorzystuje mandolinęMandolinamandolinę, gitarę, akordeon i tamburyn. Tarantella istnieje od czasów starożytnych. Taniec ten był nawet zakazywany przez rzymski Senat (w 186 roku p.n.e.), jednak przetrwał, gdyż był nadal praktykowany pod pozorem środka mającego uzdrowić ofiary ugryzień pająków. Zampogna to kolejny wyznacznik wyjątkowości południowych Włoch - jest to specyficzna odmiana dudów.
Włoski folklor można geograficznie analizować nie tylko dzieląc państwo na północ, centrum i południe - warto wspomnieć też o wyspach. Sycylia i Sardynia, oddzielone morzem od kontynentu, wykształciły swoje własne tradycje. Na Sycylii powstało sporo pieśni religijnych, ale też rolniczych. Z instrumentów wykorzystywano tam głównie dęte. Sardynia to ojczyzna pieśni religijnych o nazwie cantu a tenore.
Warto pamiętać, że chociaż każde państwo miało swój własny folklor, to jednak muzyka przenikała się między kulturami. Jak potwierdzają przykłady Włoch i Hiszpanii, muzyka ludowa każdego regionu może być nieco inna, jednak często czerpała inspiracje oraz korzystała z zapożyczeń innych kultur. Współcześnie wielu naukowców bada korzenie tradycyjnej muzyki; trzeba też zauważyć, iż coraz bardziej jest ona obecna w formie nawiązań lub stylizacji w muzyce teraźniejszej.
Józef Burszta wyróżnił trzy rodzaje istniejącego folkloru:
zanikający folklor tradycyjny - klasyczne gatunki literatury ustnej, tradycyjne wokalno‑muzyczne oraz choreograficzne elementy obrzędów;
folklor współczesny (spontaniczny) - aktywność twórcza ludzi, która następuje w kontaktach miedzyludzkich oraz przez środki masowego przekazu (np. prasa, telewizja, Internet). Przykładami są: plotki, anegdoty, dowcipy, legendy miejskie,
folklor rekonstruowany (stylizowany) - teksty i obrzędy, które są wyuczone oraz opracowane stylistycznie. Przedstawia je się w sytuacjach celowo zaaranżowanych.
Józef Burszta, „Folklor”, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, Warszawa‑Poznań 1987.
R1f17uC0Klbx8
Muzyka hiszpańska
Hiszpania to kraj z fascynującą historią, która miała bezpośredni wpływ na muzykę. Półwysep Iberyjski przez wiele lat był miejscem, w którym mieszały się różne kultury. Patrząc od strony religijnej, na terenie obecnej Hiszpanii mieszkali jednocześnie Arabowie, Żydzi oraz chrześcijanie. Wpływy kultury arabskiej, żydowskiej oraz cygańskiej wykształciły jedyny w swoim rodzaju folklor, w którym były obecne elementy zarówno europejskie (francuskie czy greckie), jak i orientalne (perskie i indyjskie). Najczęstszym skojarzeniem z muzyką hiszpańską jest flamenco oraz gitara. Są to najpopularniejsze przejawy hiszpańskiego folkloru, jednak nie są jedyne.
Rd8RbDSFdGxgT
Flamenco
Gdyby analizować hiszpańską muzykę ludową dokładnie, należałoby podzielić cały kraj na regiony. W Andaluzji będą obecne nieco inne tańce oraz instrumenty niż na Wyspach Kanaryjskich oraz Katalonii. Północna część Hiszpanii opiera się mocno na dudach, które dotarły do niej z Wysp Brytyjskich; w centralnej części kraju dominuje jota, taniec wykonywany przy akompaniamencie kastanietów, natomiast na południu najważniejsze są flamenco oraz gitara. Obecnie muzyka oraz folklor ogółem mocno się ze sobą zmieszały, jednak warto pamiętać, że dawniej każdy z regionów miał swoje własne, nieco inne od innych cechy. Nie da się jednak ukryć, iż to flamenco jest najbardziej kojarzone z folklorem Hiszpanii.
FlamencoFlamenco (wym. Flamenko)Flamenco to nie tylko muzyka; jest to cała sztuka, a nawet zjawisko kultury. Obejmuje śpiew, taniec, muzykę, strój oraz zachowanie i pochodzi z Andaluzji. Muzyka flamenco najczęściej obejmuje duet gitary z głosem, a charakterystyczne brzmienie wynika z użycia tzw. skali flamenco.
Najbardziej charakterystyczne instrumenty muzyki hiszpańskiej
gitara,
kastaniety,
bandurria (instrument strunowy podobny do mandoliny),
tamburyn (zwany bębenkiem baskijskim),
dudy (różniące się nazwą i cechami w zależności od regionu),
flety (również różniące się od siebie w zależności od regionu).
R127Pm3SafL3V
Muzyka irlandzka
Muzyka irlandzka to przede wszystkim muzyka celtycka. Celtowie pojawili się w Irlandii ponad dwa tysiące lat temu; początkowo najpopularniejszym instrumentem była harfa (która obecnie znajduje się nawet w herbie Irlandii). Część badaczy uważa, iż Celtowie byli dobrze zaznajomieni z muzyką Wschodu. W muzyce celtyckiej można wskazać wiele inspiracji muzyką Orientu. Pojawiła się nawet teoria, iż tradycyjna celtycka harfa może mieć swoje korzenie w instrumencie egipskim.
RGTINkbnSdTdC
Sytuacja zmieniła się w XVII wieku. Klęska powstania przeciwko Anglii spowodowała, iż zniknęło sporo starych rodów irlandzkich, a harfiści stracili swoich dotychczasowych patronów. Od tej pory byli kojarzeni z wędrownymi muzykantami - podróżowali po całej wyspie i grali dla różnej publiczności.
Prezentacja pt. Harfa
R1dqtC44m9wim1
Muzyka celtycka
Liczna emigracja Irlandczyków spowodowała, iż muzyka celtycka zaczęła docierać do wielu różnych części świata. Masowe wyjazdy ludności irlandzkiej w połowie XIX wieku, kiedy w Irlandii panowała klęska żywiołowa znana pod nazwą Wielki Głód, miały w większości jeden kierunek - Stany Zjednoczone. Olbrzymia liczba ludności irlandzkiej w Ameryce chciała nadal kultywować swoje tradycje oraz folklor, co doprowadziło do tego, iż w Irlandii na początku XX wieku zaczęto nagrywać muzykę tradycyjną. Emigranci woleli jednak rytmy żywe, skoczne i wesołe, dlatego głównie takie nagrywano; muzyki chciano nie tylko słuchać, ale też do niej tańczyć.
W późniejszych latach muzyka celtycka zaczęła łączyć się z innymi gatunkami. Jedną z najbardziej znanych melodii irlandzkich jest Whiskey in the Jar, ludowa piosenka opowiadająca o rozbójniku, który po napadzie został wydany przez żonę. Była ona wielokrotnie wykonywana, a jedne z bardziej znanych wersji to te nagrane przez irlandzki zespół rockowy Thin Lizzy oraz grupę Flogging Molly, łączącą muzykę celtycką z punkiem.
Najbardziej charakterystyczne instrumenty muzyki celtyckiej:
Najczęściej pojawiające się tańce irlandzkie, które są wyjątkowo mocno związane z muzyką celtycką, to jig oraz reel.
Jednym z najbardziej znanych zespołów grających muzykę celtycką jest polska grupa Carrantuohill.
R18BKSf7YhGjT
Zadania
R6Lfp4XS4GQ4E
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
R18BKSf7YhGjT
RgmVwN4qQIySV
REMEdHvmoPEjE
Ćwiczenie 3
R1BhEdfFJT54i
Ćwiczenie 4
R1BQp1IJa0UEb
Ćwiczenie 5
RVBeblCi5INg4
Ćwiczenie 6
RKCxqFnQ3vOlZ
Ćwiczenie 7
Połącz w pary nazwę tańca z krajem, z którego pochodzi. Irlandia Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco Hiszpania Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco Włochy Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco
Połącz w pary nazwę tańca z krajem, z którego pochodzi. Irlandia Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco Hiszpania Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco Włochy Możliwe odpowiedzi: 1. Tarantella, 2. Jig, 3. Flamenco
Połącz w pary nazwę tańca z krajem, z którego pochodzi.
Jig, Flamenco, Tarantella
Irlandia
Hiszpania
Włochy
RTsXy2oFvai9e
Ćwiczenie 8
RI1KpKqh1S8D5
R1WbLJzKxiJQw
Ćwiczenie 9
Słownik pojęć
Akompaniament
Akompaniament
partia instrumentalna utworu towarzysząca i podporządkowana partii głównej.
Bodhrán (wym. Bouran)
Bodhrán (wym. Bouran)
instrument perkusyjny wykorzystywany w muzyce celtyckiej, przypominający bęben.
Flamenco (wym. Flamenko)
Flamenco (wym. Flamenko)
sztuka wywodząca się z Hiszpanii, obejmująca muzykę, taniec, śpiew, strój oraz zachowanie.
Folklor
Folklor
część kultury ludowej, która dotyczy symboliki i sztuki.
Mandolina
Mandolina
instrument muzyczny szarpany o wypukłym pudle rezonansowym i czterech podwójnych strunach.
Pasodoble
Pasodoble
hiszpański taniec towarzyski o szybkim tempie; też: muzyka do tego tańca.
Tarantella
Tarantella
tradycyjny taniec ludowy, wywodzący się z południowej części Włoch.
Uilleann pipes (wym. Ilien pajps)
Uilleann pipes (wym. Ilien pajps)
inaczej union pipes; irlandzka odmiana dud wykorzystywana w muzyce celtyckiej.
Źródła:
J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 2015
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RgE2IKiDQbp1w
Rd8RbDSFdGxgT
R18BKSf7YhGjT
Bibliografia
J. Burszta, Folklor, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, Warszawa‑Poznań 1987.
A. Czekanowska, Kultury tradycyjne wobec współczesności: muzyka, poezja, taniec, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2008.