1913 – premiera baletu Święto wiosny Igora Strawińskiego
1926 – powstanie dwuczęściowego zbioru miniatur fortepianowych Pod gołym niebem Beli Bartóka
1936 – premiera baletu Harnasie Karola Szymanowskiego
1949 – powstanie Symfonii rustica Andrzeja Panufnika
1964 – powstanie cyklu pieśni Folk songs Luciano Berio
1974 – powstanie poematu symfonicznego Krzesany Wojciecha Kilara
1996 – wydanie płyty Grzegorza z Ciechowa ojDADAna
1999 – powstanie chóralnego cyklu pieśni kurpiowskich Hej, z góry, z góry! Kóniku bury Henryka Mikołaja Góreckiego
2007 – powstanie kompozycji zbiorowej Agaty Zubel i Cezarego Duchnowskiego Szymanki Kurpianowskie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RRMIuoGOhYpWs1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, serializm, punktualizm, neoklasycyzm, nawiązania do jazzu, folkloryzm, witalizm, aleatoryzm, sonoryzm, muzyka elektroakustyczna, improwizowana, multimedialna, performance;
3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Claude Debussy, Maurice Ravel, Aleksander Skriabin, Arnold Schönberg, Siergiej Prokofiew, Igor Strawiński, Béla Bartók, Siergiej Rachmaninow, Dymitr Szostakowicz, Manuel de Falla, George Gershwin, John Cage, Olivier Messiaen, Pierre Boulez, Karheinz Stockhausen, Steve Reich, Gerard Grisey, Kaija Saariaho, Thomas Adès i in.;
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz, Witold Lutosławski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Baird, Kazimierz Serocki, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki, Eugeniusz Knapik, Aleksander Lasoń, Andrzej Krzanowski, Paweł Szymański, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn, Agata Zubel i in.;
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
2. nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji, uzasadniając swoją wypowiedź;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
charakteryzować znaczenie terminu folkloryzm;
przedstawiać genezę folkloryzmu;
przedstawiać intencje kompozytorów do tworzenia utworów muzycznych zawierających elementy folkloru;
rozróżniać folkloryzm i witalizm w utworach muzycznych;
przedstawiać różne bodźce i motywacje sięgania po muzykę ludową;
przedstawiać zależność pomiędzy tworzeniem utworów muzycznych zawierających elementy folkloru i wydarzeniami historycznymi.
Wokół zagadnienia folkloryzmu
W pierwszych dekadach XX w. badacze kultury ludowej w Polsce zaczęli rejestrować zjawisko zaniku tradycyjnej pieśni ludowej i stopniowe zastępowanie jej przez krótkie, najczęściej żartobliwe, przyśpiewkiPrzyśpiewkaprzyśpiewki. Fakt ten zaobserwowali też kompozytorzy, w konsekwencji podejmując się misji utrwalenia w twórczości profesjonalnej ginących form muzyki ludowej. Jednym z kompozytorów polskich, zarazem twórcą nowoczesnegofolkloryzmuFolkloryzmfolkloryzmu, stał się Karol Szymanowski.
W etnomuzykologii termin folkloryzm odnoszony jest do tzw. drugiego bytu folkloru. Możemy o nim mówić, kiedy pozbawimy kulturę ludową jej pierwotnego czynnika kontekstowego (wykonamy utwór ludowy na festiwalu, zaaranżujemy go dla zespołu pieśni i tańca, wykorzystamy jako materiał do innej kompozycji). Najczęściej kojarzony jest on ze stylem kultury popularnej (zespoły folkowe) i masowej (repertuar zespołów pieśni i tańca), ale szczególną jego odmianą jest pewien zakres twórczości artystycznej nazywanej sztuką przeróbek i naśladownictwa folkloru.
Folkloryzm w tzw. muzyce poważnej reprezentowany jest przez wszystkie gatunki muzyczne – miniatury, koncertyKoncertkoncerty, symfonieSymfoniasymfonie, operyOperaopery, baletyBaletbalety… angażując rozmaity aparat wykonawczy.
Folkloryzm i witalizm w Europie
R1Vy4NN0BcHDq1
R1QNipzlSevVc1
R1JULFDoSyvi91
R1cJtYJRXJPEr1
R18aPquQRQeQN1
R10FnfKZkInb71
Folkloryzm w Polsce
Obecność w muzyce poważnej elementów folkloru tłumaczy się przede wszystkim uwarunkowaniami politycznymi, wskazując – jako przyczyny sięgnięcia po wyznacznik polskości – na zagrożenie tożsamości narodowej bądź chęć podkreślania kulturowej odrębności. Kwestia zachowania ducha narodowego za pośrednictwem rodzimej kultury po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. była problemem nadal aktualnym. Okazało się bowiem, iż na mapie kraju odkrywano regiony, w których ludność, na skutek germanizacji czy rusyfikacji, zapomniała języka ojczystego. Wobec takiej sytuacji ponownie potraktowano kulturę jako czynnik sprzyjający repolonizacji społeczeństwa.
Zwrócenie uwagi nie tylko na kwestie społeczne, ale też wysoką wartość muzyczną tworzonych kompozycji, polska kultura muzyczna zawdzięcza Karolowi Szymanowskiemu. On uwypuklił konieczność indywidualnego potraktowania wzorów ludowych oraz na właściwe włączenie ich w tkankę nowoczesnego języka muzycznego. Przykład takiego opracowania pozostawił m.in. w fortepianowych mazurkach.
RzjQRkDL5OSrm1
RhqC6y75uLQ3R1
Dzięki Szymanowskiemu i jego hasłom: Charakter muzyki jakiegokolwiek narodu nie zawsze sprowadza się mechanicznie do kwestii takich czy innych rytmów. Innymi słowy, ani cała polska muzyka nie jest utrzymana w rytmie mazurka, ani też cała muzyka utrzymana w rytmie mazurka wcale nie musi być typowo polska, kompozytorzy mogli oswobodzić kompozycje folklorystyczne z konieczności współuczestniczenia w kreowaniu stylu polskiego.
Pobierz pdf, klikając na przycisk „Pobierz załącznik”.
RUfzH601ZEIzN1
Folkloryzm pozostał nurtem aktualnym także po II wojnie światowej. Popularność tego typu opracowań podyktowana była kolejną próbą zamachu na odzyskaną niedawno niepodległość oraz, wynikającą stąd, chęcią manifestowania narodowej tożsamości twórców. Lata 1945‑1948 były czasem, kiedy po stratach okresu wojny i okupacji, wraz z reorganizacją życia artystycznego, kompozytorzy nawiązali do tradycji romantycznych, pozytywistycznych, koncepcji Szymanowskiego i popularnego w Europie nurtu folklorystycznego. Witold Lutosławski w celach edukacyjnych, wykorzystując polski folklor muzyczny, opracował na fortepian Melodie ludowe i Bukoliki, a Andrzej Panufnik stworzył Sinfonię rustica opartą na melodiach kurpiowskich.
R1KS6WOA0AGBM1
Od 1949 r. na twórczość artystyczną coraz silniej oddziaływać zaczęła polityka państwa. Od twórców oczekiwano muzyki przystępnej, melodyjnej, opartej na folklorze – ludowego kolorytu i narodowego klimatu. Kompozytorzy potraktowali te wskazówki jako wytrych – jeśli wprowadzali do swoich kompozycji materiał ludowy, najczęściej zaopatrywali go w dość nowatorskie opracowanie. Uczynił tak m.in. Witold Lutosławski komponując Koncert na orkiestrę, którego cała tkanka melodyczna wyprowadzona jest z polskiej muzyki ludowej. Z tego czasu pochodzi także IV Kwartet smyczkowy Grażyny Bacewicz, opierający się na stylizacjach ludowych.
R6Z3tyF4m1RgO1
Dla zainteresowanych
Zachęcam do obejrzenia przykładów muzycznych ilustrujących artykuł wybitnego muzykologa Adriana Thomasa, w którym autor odnosi się m.in. do inspiracji ludowych w Koncercie na orkiestrę Witolda Lutosławskiego:
Kiedy po okresie socrealizmu kompozytorzy zafascynowali się kierunkami awangardowymi, wydawało się, że nie wrócą do fascynacji folkloryzmem. W latach siedemdziesiątych XX w. ponownie sięgnęli jednak do folkloru, interpretując go jako materiał tak archaiczny jak chorał gregoriańskiChorał gregoriańskichorał gregoriański (Wojciech Kilar), czy tworzywo muzyczne pozwalające na nałożenie na siebie różnorodnych stylistycznie przykładów melodycznych (kolażKolaż muzycznykolaż u Zygmunta Krauzego).
Do folkloru odniesiono się także na gruncie muzyki rozrywkowej, a tu jednym z najlepszych przykładów okazała się płyta ojDADAna Grzegorza z Ciechowa.
R6qpDNUhbZJM1
Zadania
R1bZcwBZt4phs
Ćwiczenie 1
R1S4xJVHxi5GG
Ćwiczenie 2
RnQqZLphA9DWR
Ćwiczenie 3
RBhxueOkTEP8m
Ćwiczenie 4
RSUG03GQ43f9e
Ćwiczenie 5
RvHv5vbNQd9Qs
Ćwiczenie 6
R17Q0SzWmGLgI
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Posłuchaj kompozycji Krzesany Wojciecha Kilara oraz Aus aller Welt stammende Zygmunta Krauzego. Zastanów się, czym różni się sposób wykorzystania folkloru w tych utworach.
R1Y8uT4dU3Ubg
ReUaugkt5EKR9
RoIlpHQ0aIBxo
Słownik pojeć
Balet
Balet
widowisko teatralne z muzyką, w którym uczucia i emocje wyrażane są tańcem.
kierunek w sztuce polegający na włączaniu w tkankę dzieła artystycznego elementów kultury ludowej.
Fonograf
Fonograf
skonstruowany przez Thomasa Edisona jeden z pierwszych przyrządów rejestrujących i odtwarzających dźwięki.
Kolaż muzyczny
Kolaż muzyczny
tworzenie nowej kompozycji z połączenia różnych narracji muzycznych.
Koncert
Koncert
gatunek muzyczny, którego istota zasadza się na współgraniu i współzawodniczeniu solisty (grupy solistów) i orkiestry; w dojrzałym baroku przyjął postać trzyczęściową o układzie temp: szybka‑wolna‑szybka.
Opera
Opera
sceniczne dzieło wokalno‑instrumentalne, w którym muzyka współgra z librettem.
Pentatonika
Pentatonika
skala pięciodźwiękowa.
Przyśpiewka
Przyśpiewka
żartobliwa piosenka ludowa niewielkich rozmiarów, śpiewana do melodii wykorzystujących rytm charakterystycznych dla danego regionu tańców.
Skale modalne
Skale modalne
inaczej skale kościelne – porządek tonalny typowy dla muzyki średniowiecza i renesansu, oparty na ośmiu skalach (cztery główne i cztery plagalne) o różnorodnej strukturze.
Symfonia
Symfonia
orkiestrowy odpowiednik sonaty, jako samodzielny gatunek muzyczny przeznaczony do wykonania przez największy instrumentalny skład wykonawczy wypracowany w klasycyzmie; od czasów „IX Symfonii” Beethovena powstawać zaczęły także symfonie wokalno‑instrumentalne.
Tonalność dur‑moll
Tonalność dur‑moll
porządek dźwiękowy wykorzystujący skale majorowe (durowe) i minorowe (molowe).
Witalizm
Witalizm
kierunek w muzyce XX w. wysuwający rytm na pierwszy plan w utworze muzycznym, często związany jest z folkloryzmem.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RzjQRkDL5OSrm1
Utwór muzyczny: Karol Szymanowski, „Mazurek op. 50” nr 11 i nr 16. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1KS6WOA0AGBM1
Utwór muzyczny: Witold Lutosławski, „Bukoliki”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R6Z3tyF4m1RgO1
Utwór muzyczny: Grażyna Bacewicz, „IV Kwartet smyczkowy”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
RhqC6y75uLQ3R1
Utwór muzyczny: Karol Szymanowski, „Mazurek fortepianowy” op. 50 nr 16. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R6qpDNUhbZJM1
Utwór muzyczny: Grzegorz z Ciechowa, Piejo kury, piejo. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
R1Y8uT4dU3Ubg
Utwór muzyczny: Wojciech Kilar, Krzesany. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.
ReUaugkt5EKR9
Utwór muzyczny: Zygmunt Krauze, Aus aller Welt stammende. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.