Termin „terapia” pochodzi z greckiego „therapeuein” i oznacza „opiekowanie się kimś, troszczenie się o kogoś”, a także działania „koncentrujące się na leczeniu i pomocy osobom, które niedomagają pod względem fizycznym lub psychicznym bądź są zagrożone wykluczeniem społecznym” (A. Bac, „Terapia zajęciowa”, Warszawa 2017, str. 21). Terapia zajęciowa według definicji prof. Kazimiery Milanowskiej (K. Milanowska (red.), „Techniki pracy w terapii zajęciowej”, Warszawa 1982, str. 12) to „zespół określonych czynności o charakterze zajęć fizycznych i umysłowych, które mają na celu przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej. To celowe, wielozmysłowe działanie o charakterze zajęć ciągłych stanowiących proces terapeutyczny prowadzący do usprawnienia i kompensacji zaburzonych funkcji organizmu pacjenta”. Jest formą leczenia usprawniającego polegającą na uczestnictwie pacjenta w różnego typu zajęciach, w wyniku czego może on osiągnąć zdrowie, dobrostan, satysfakcję życiową oraz poszerzyć zakres swojego uczestnictwa w życiu społecznym. Celem terapii zajęciowej jest przywrócenie lub poprawa sprawności fizycznej, psychicznej, a jeśli to konieczne – wypracowanie funkcji zastępczych (A. Bac, „Terapia zajęciowa”, Warszawa 2017, str. 21). Działania te mają przyspieszyć powrót pacjenta do zdrowia i umożliwić mu podejmowanie aktywności w codziennych sytuacjach życiowych. Zgodnie z koncepcją i zasadami polskiej szkoły rehabilitacji prof. Wiktora Degi terapia zajęciowa stanowi istotny element postępowania rehabilitacyjnego, bez którego realizacja kompleksowego procesu rehabilitacji pacjenta byłaby niemożliwa.

Zadaniem terapeuty zajęciowego jest planowanie procesu terapeutycznego, w tym dobór form, metod, technik i narzędzi w ramach poszczególnych rodzajów terapii zajęciowej, tak aby dostosować je do stanu zdrowia, potrzeb, trudności oraz stopnia niepełnosprawności podopiecznego.

Formy terapii zajęciowej dzielimy na trzy grupy z uwagi na specyfikę pracy podopiecznych. Przedstawiono je w tabeli 1.

Terapia zajęciowa jest procesem, w którym można wyróżnić trzy fazy. Zostały one scharakteryzowane w tabeli 2.

Rozróżniamy trzy podstawowe rodzaje terapii zajęciowej; są to: ergoterapia, arteterapia i socjoterapia. Ich krótki opis znajduje się w tabeli 3.

Przejdź do planszy interaktywnej i sprawdź, czy rozróżniasz formy, fazy i rodzaje terapii zajęciowejDvtPyEmAzPrzejdź do planszy interaktywnej i sprawdź, czy rozróżniasz formy, fazy i rodzaje terapii zajęciowej

Planując pracę, terapeuta zajęciowy musi pamiętać o zabezpieczeniu na potrzeby zajęć odpowiednich środków i pomocy dydaktycznych oraz sprzętu i/lub urządzeń potrzebnych do wykonywania zaplanowanych czynności. Mogą to być m.in. suchościeralna tablica i kolorowe markery, rzutnik, ekran, statyw i papier do flipchartów, telewizor bądź komputer. Należy również pamiętać o dostępności instrukcji obsługi sprzętu w danej pracowni oraz o przepisach regulujących przestrzeganie zasad ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy, a także ochrony przeciwpożarowej dla poszczególnych stanowisk dydaktycznych.

W każdym z rodzajów terapii zajęciowej wyróżniamy poszczególne metody, do których dobierane są techniki i narzędzia. Ogólną charakterystykę tych pojęć przedstawia schemat 1.

R67mebojLUHz2

Schemat przedstawiający charakterystykę metod, technik, narzędzi, materiałów i sprzętu w terapii zajęciowej. Metody to konkretne i świadome sposoby działania cechujące się powtarzalnością. Podejmowanie tych określonych działań prowadzi do realizacji planu terapeutycznego. Czynności składające się na daną metodę muszą być realizowane w określonej kolejności. Techniki to czynności i konkretne zajęcia, które odpowiadają wybranym metodom. Narzędzia, to wszystkie rzeczy potrzebne do zrealizowanie czynności w danej technice, na przykład garnek, pędzle czy szydełko. Materiały to rzeczy zużywalne niezbędne to przeprowadzenia zajęć daną techniką, na przykład kartki, mąka, farby, włóczka. Sprzęt to urządzenia konieczne do przeprowadzenia zajęć, na przykład rzutnik, kuchenka gazowa, laptop, kamera.

Poszczególne metody terapii zajęciowej zostały szczegółowo opisane w dalszych rozdziałach e‑booka.

Powrót do spisu treściD1MXejXZLPowrót do spisu treści