RwwkkWFiZiU4o1
Ilustracja przedstawia falującą klawiaturę fortepianu, wokół której unoszą się kolorowe nuty, motyle oraz klucz wiolinowy.

Formy muzyczne – A, AB, ABA

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela:

RyzQa0CfKVDoA
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

1. W zakresie śpiewu. Uczeń:

1) śpiewa ze słuchu lub/i z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z akompaniamentem) minimum 10 różnorodnych utworów wokalnych w roku szkolnym:

A) piosenki z repertuaru dziecięcego,

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

2) rozpoznaje ze słuchu:

C) podstawowe formy muzyczne: AB, ABA, ABA1,

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

3) form muzycznych: AB, ABA, ABA.

Nauczysz się

śpiewać piosenkę Wlazł kotek na płotek;

tworzyć następnik do podanego poprzednika;

grać na flecie lub keyboardzie proste melodie;

rozpoznawać formę słuchanych utworów.

Przypomnienie piosenki pt.: Wlazł kotek na płotek

Najpierw posłuchaj, a potem zaśpiewaj poniższą piosenkę.

RM7bSjBLkbPdK
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy piosenki „Wlazł kotek na płotek”. Po wybraniu punktu aktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Wlazł kotek na płotek”. Na ilustracji 4 pięciolinie. Połączone po dwie akoladami. Zapis nutowy przeznaczony dla fortepianu. Górna pięciolinia z kluczem wiolinowym przeznaczona do wykonania prawą ręką. Dolna pięciolinia z kluczem basowym przeznaczona do wykonania lewą ręką. Melodia wykonywana prawą ręką składa się z następujących dźwięków: g e e, f d d, c e g, g e e, f d d, c e c. Po całym zapisie, czyli 6 taktach umieszczony jest znak repetycji. Na nagraniu słyszymy krótką wesołą piosenkę. Jej melodia powtarza się dwukrotnie.

Wlazł kotek na płotek

I mruga.

Piękna to piosenka,

Niedługa.

Niedługa, niekrótka,

Lecz w sam raz.

A ty mi koteczku,

Buzi dasz.

Tekst utworu na podstawie: https://bibliotekapiosenki.pl/utwory/Wlazl_kotek_na_plotek/tekst

Po zapoznaniu się z melodią oraz zapisem nutowym piosenki Wlazł kotek na płotek odpowiedz na poniższe pytania.

RKvBBYSJULSL2
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie: Z ilu części składa się piosenka „Wlazł kotek na płotek”? Możliwe odpowiedzi: 1. jednej, 2. dwóch, 3. trzech.
RQNFTuk8mxuOs
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie: Jakie są części piosenki „Wlazł kotek na płotek”? Możliwe odpowiedzi: 1. takie same, 2. podobne, 3. inne.
RcpL1rbYx51Em
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie: Czym różnią się części piosenki „Wlazł kotek na płotek”? Możliwe odpowiedzi: 1. melodią, 2. zakończeniem, 3. rytmem.

Piosenka Wlazł kotek na płotek składa się z dwóch zdań muzycznychZdanie muzycznezdań muzycznych:

Zdanie 1: Wlazł kotek na płotek i mruga;

Zdanie 2: ładna to piosenka nie długa.

Zdanie pierwsze, pełniące rolę pytania to POPRZEDNIKPoprzednikPOPRZEDNIK, zdanie drugie – odpowiedź, to NASTĘPNIKNastępnikNASTĘPNIK.

Poprzednik i następnik tworzą okres muzycznyOkres muzycznyokres muzyczny.

Forma muzyczna

Forma muzycznaForma muzycznaForma muzyczna to budowa utworu muzycznego.

Wysłuchaj form muzycznych.

Forma AForma AForma A

R1EBmnim1WiEa
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemny, niebieski prostokąt symbolizujący formę muzyczną A. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Preludium A-dur op. 28 nr 7” autorstwa Fryderyka Chopina. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: A - forma jednoczęściowa. Krótki, pogodny, spokojny utwór wykonany na fortepianie. Składa się z 8-krotnie powtórzonego 6-dźwiękowego motywu rytmicznego. Muzyka narasta, moment kulminacyjny przypada na 6. powtórzenie. Dwa ostatnie powtórzenia to rozładowanie napięcia.

Forma ABForma ABForma AB

RIRkdKHYPGytf
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemny niebieski prostokąt i obok niego czerwone koło. Prostokąt symbolizuje formę muzyczną A, koło natomiast formę muzyczną B. Razem ułożone obok siebie przedstawiają zapis formy AB. Po wybraniu ilustracji zostanie odtworzony utwór muzyczny „Trojak”, Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: AB – forma dwuczęściowa, w której części różnią się od siebie. Nagranie to krótki utwór wykonany na fortepianie. Składa się z dwóch bardzo różniących się części. Pierwsza liczy się na 3, jest spokojna, rozkołysana. Druga część liczy się na dwa jest dużo szybsza i skoczna.
Forma AB, „Trojak”, AMFN, CC BY 3.0

Forma ABAForma ABAForma ABA

RlhjMhm6tPNg0
Ilustracja interaktywna przedstawia ułożone po sobie odpowiednio ciemny niebieski prostokąt, czerwone koło, ciemny niebieski prostokąt. Figury symbolizują formę muzyczną ABA. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Menuet G-dur” autorstwa Ludwiga van Beethovena. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: ABA – forma trzyczęściowa, w której cz. I i III są takie same, a środkowa część jest zupełnie inna. Nagranie to wykonany na fortepianie krótki utwór. Część A jest spokojna, pogodna, w tempie szybkiego spaceru. Część B jest dużo szybsza i bardziej dynamiczna. Dominują ósemki. Po części B słychać znowu część A, identyczną jak za pierwszym razem.
Forma ABA, Ludwig van Beethoven, „Menuet G-dur”, AMFN, CC BY 3.0

Forma ABA1Forma ABA1Forma ABA1

R1AsytaPwnTFO
Ilustracja interaktywna przedstawia ułożone po sobie odpowiednio ciemny niebieski prostokąt, czerwone koło, jasny niebieski prostokąt. Figury symbolizują formę muzyczną ABA1. Po wybraniu ilustracji zostanie odtworzony utwór muzyczny „Słoń” z cyklu „Karnawał zwierząt” autorstwa Camilla Saint-Saensa. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: ABA1 – forma trzyczęściowa, w której części I i III są podobne, a środkowa część jest zupełnie inna. Utwór wykonany jest na kontrabasie z akompaniamentem fortepianu. Dźwięki są bardzo niskie, ale dość ruchliwe i żwawe. Pierwsza część jest energiczna wiele dźwięków jest zagranych staccato. Akompaniament jest wyraźnie zaznaczony. Część B jest spokojniejsza, dominują dźwięki zagrane legato. Po części B następuję część A, początkowo nie różni się ona niczym od jej pierwszej odsłony, zmiany pojawiają się dopiero w zakończeniu.
Forma ABA, Źródło: zpe.gov.pl
RvJxHWKpUqdpY
Źródło: online-skills.
Polecenie 1
R5fli7kQPb7SC
Załącznik nutowy, online-skills, CC BY 3.0
Polecenie 2
Rs8yy8kVrfLHV
Źródło: online-skills.
R6Avwb7euMcKZ
Ćwiczenie 4
Jaką formę ma utwór trzyczęściowy, którego skrajne części są jednakowe, a środkowa część jest inna. Możliwe odpowiedzi: ABA, AAB, ABB.
Ćwiczenie 5
R1JbE2ipKe40j
R11RJDzSAYjgh
Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi utworu „Słoń”, Camille Saint-Saënsa i określ jaką budowę ma ten utwór. Możliwości: ABA1, ABB, AA1B. Na ilustracji interaktywnej zapis nutowy początku utworu Słoń Camille Saint- Saënsa. Zapis składa się z 6 pięciolinii połączonych po trzy. Dwie pięciolinie przeznaczone są dla pianisty trzecia dla kontrabasisty. Partia fortepianu składa się z rytmicznego akordowego akompaniamentu w metrum trzy ósme. Na raz niski dźwięk lub pauza na dwa i trzy sześciodźwiękowe akordy. Partia kontrabasu zawiera wiele oznaczeń artykulacyjnych staccato. Pod spodem odtwarzacz z utworem Słoń z cyklu Karnawał zwierząt, autorstwa Camille Saint-Saëns Wykonawca: Zoltán Bíró. Utwór rozpoczyna się skoczną i niską melodią, graną na kontrabasie. W partii kontrabasu jest dużo dźwięków wykonywanych staccato. W drugiej części melodia grana przez kontrabas jest melancholijna, zupełnie inna niż w pierwszej części. W trzeciej części partia kontrabasu jest taka sama jak w pierwszej części za to akompaniament znacząco się różni i składa się z rozłożonych akordów.
Ćwiczenie 6
R1Ecas5HmzHen1
Na nagraniu „Preludium A‑dur op. 28 nr 7” Fryderyka Chopina. Utwór, o krótkiej i prostej formie. Składa się z ośmiu powtórzeń jednego motywu rytmicznego. Wykonany jest na fortepianie. Napięcie w utworze narasta by osiągnąć punkt kulminacyjny w szóstym powtórzeniu.
RCoYtT1YzlUyR1
Nagranie melodii ludowej „Trojak” Pierwsza część w metrum trzy czwarte jest spokojna, rozkołysana. Druga część jest dużo szybsza, skoczna w metrum dwie czwarte.
R1WTiJQhaJDTz1
Na nagraniu „Menuet G‑dur” Beethovena. Utwór w metrum trzy czwarte wykonywany na fortepianie. Pierwsza część jest spokojna, dostojna. Druga część jest szybsza, występują w niej drobniejsze wartości rytmiczne. Trzecia część jest taka sama jak pierwsza.
RbgRkZrR2pkd0
Zapoznaj się z opisami powyższych utworów i dopasuj ich tytuły do ich budowy. Utwory A. Trojak B. Chopin Preludium A-dur C. Beethoven, Menuet G-dur. Budowa 1. ABA, 2. A, 3. AB.
R1Sjbu2Tted2n
Ćwiczenie 7
Połącz w pary formę z odpowiednią definicją. Forma dwuczęściowa, w której części różnią się od siebie, Możliwe odpowiedzi: 1. ABA, 2. A, 3. AB, 4. ABA1; Forma trzyczęściowa, w której część pierwsza i trzecia są podobne, a część druga zupełnie inna, Możliwe odpowiedzi: 1. ABA, 2. A, 3. AB, 4. ABA1; Forma jednoczęściowa, Możliwe odpowiedzi: 1. ABA, 2. A, 3. AB, 4. ABA1; Forma trzyczęściowa, w której część pierwsza i trzecia są takie same, a część druga zupełnie inna, Możliwe odpowiedzi: 1. ABA, 2. A, 3. AB, 4. ABA1.

Słownik pojęć

Forma A
Forma A

jednoczęściowa budowa utworu muzycznego.

Forma AB
Forma AB

forma muzyczna złożona z dwóch kontrastowych części: A i B.

Forma ABA
Forma ABA

trzyczęściowa forma muzyczna, w której części I i III są takie same, a środkowa się od nich różni.

Forma ABA1
Forma ABA1

trzyczęściowa forma muzyczna, w której części I i III są podobne, a środkowa część jest inna.

Forma muzyczna
Forma muzyczna

termin określający konstrukcję dzieła muzycznego z punktu widzenia współdziałania elementów muzyki. Jest to środek realizacji wyrazu emocjonalnego dzieła muzycznego, za pomocą technik kompozytorskich.

Następnik
Następnik

drugie z dwu zdań okresu muzycznego, stanowiące rozładowanie napięć nagromadzonych w zdaniu pierwszym.

Okres muzyczny
Okres muzyczny

cząstka formotwórcza utworu muzycznego, złożona najczęściej z ośmiu taktów – dwóch dopełniających się zdań, z których pierwsze jest poprzednikiem, drugie następnikiem […].

Poprzednik
Poprzednik

zdanie muzyczne (zwykle 4‑taktowe), zwykle zawieszone, zakończone na dominancie […].

Zdanie muzyczne
Zdanie muzyczne

cząstka budowy formalnej utworu, składająca się w klasycznej postaci często z czterech taktów (tzw. czterotakt), tj. np. dwóch fraz dwutaktowych, tworzących pewną logiczną całość wyrazową, zakończona nierzadko kadencją.

Źródła:

Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 2001

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1972

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

RM7bSjBLkbPdK
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy piosenki „Wlazł kotek na płotek”. Po wybraniu punktu aktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Wlazł kotek na płotek”. Na ilustracji 4 pięciolinie. Połączone po dwie akoladami. Zapis nutowy przeznaczony dla fortepianu. Górna pięciolinia z kluczem wiolinowym przeznaczona do wykonania prawą ręką. Dolna pięciolinia z kluczem basowym przeznaczona do wykonania lewą ręką. Melodia wykonywana prawą ręką składa się z następujących dźwięków: g e e, f d d, c e g, g e e, f d d, c e c. Po całym zapisie, czyli 6 taktach umieszczony jest znak repetycji. Na nagraniu słyszymy krótką wesołą piosenkę. Jej melodia powtarza się dwukrotnie.
R1EBmnim1WiEa
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemny, niebieski prostokąt symbolizujący formę muzyczną A. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Preludium A-dur op. 28 nr 7” autorstwa Fryderyka Chopina. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: A - forma jednoczęściowa. Krótki, pogodny, spokojny utwór wykonany na fortepianie. Składa się z 8-krotnie powtórzonego 6-dźwiękowego motywu rytmicznego. Muzyka narasta, moment kulminacyjny przypada na 6. powtórzenie. Dwa ostatnie powtórzenia to rozładowanie napięcia.
RIRkdKHYPGytf
Ilustracja interaktywna przedstawia ciemny niebieski prostokąt i obok niego czerwone koło. Prostokąt symbolizuje formę muzyczną A, koło natomiast formę muzyczną B. Razem ułożone obok siebie przedstawiają zapis formy AB. Po wybraniu ilustracji zostanie odtworzony utwór muzyczny „Trojak”, Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: AB – forma dwuczęściowa, w której części różnią się od siebie. Nagranie to krótki utwór wykonany na fortepianie. Składa się z dwóch bardzo różniących się części. Pierwsza liczy się na 3, jest spokojna, rozkołysana. Druga część liczy się na dwa jest dużo szybsza i skoczna.
Forma AB, „Trojak”, AMFN, CC BY 3.0
RlhjMhm6tPNg0
Ilustracja interaktywna przedstawia ułożone po sobie odpowiednio ciemny niebieski prostokąt, czerwone koło, ciemny niebieski prostokąt. Figury symbolizują formę muzyczną ABA. Po naciśnięciu punktu interaktywnego zostanie odtworzony utwór muzyczny „Menuet G-dur” autorstwa Ludwiga van Beethovena. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: ABA – forma trzyczęściowa, w której cz. I i III są takie same, a środkowa część jest zupełnie inna. Nagranie to wykonany na fortepianie krótki utwór. Część A jest spokojna, pogodna, w tempie szybkiego spaceru. Część B jest dużo szybsza i bardziej dynamiczna. Dominują ósemki. Po części B słychać znowu część A, identyczną jak za pierwszym razem.
Forma ABA, Ludwig van Beethoven, „Menuet G-dur”, AMFN, CC BY 3.0
R1AsytaPwnTFO
Ilustracja interaktywna przedstawia ułożone po sobie odpowiednio ciemny niebieski prostokąt, czerwone koło, jasny niebieski prostokąt. Figury symbolizują formę muzyczną ABA1. Po wybraniu ilustracji zostanie odtworzony utwór muzyczny „Słoń” z cyklu „Karnawał zwierząt” autorstwa Camilla Saint-Saensa. Wyświetli się także informacja dodatkowa o treści: ABA1 – forma trzyczęściowa, w której części I i III są podobne, a środkowa część jest zupełnie inna. Utwór wykonany jest na kontrabasie z akompaniamentem fortepianu. Dźwięki są bardzo niskie, ale dość ruchliwe i żwawe. Pierwsza część jest energiczna wiele dźwięków jest zagranych staccato. Akompaniament jest wyraźnie zaznaczony. Część B jest spokojniejsza, dominują dźwięki zagrane legato. Po części B następuję część A, początkowo nie różni się ona niczym od jej pierwszej odsłony, zmiany pojawiają się dopiero w zakończeniu.
Forma ABA, Źródło: zpe.gov.pl
R11GnKAgN8vf1
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Słoń”. Po wybraniu ilustracji zostanie odtworzony utwór muzyczny „Słoń” z cyklu „Karnawał zwierząt” autorstwa Camilla Saint‑Saensa. Wykonawca: Zoltán Bíró.
Camille Saint-Saëns, widok nutowy utworu „Słoń” z cyklu „Karnawał zwierząt”, imslp.org, CC BY 4.0 (ilustracja); Camille Saint-Saëns, „Słoń” z cyklu „Karnawał zwierząt”, online-skills, CC BY 3.0 (dźwięk)

Bibliografia

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1972.

Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 2001.