Formy ochrony przyrody
Przed setkami lat nasz kraj porośnięty był gęstymi lasami. Pozyskiwanie nowych terenów dla rolnictwa oraz rozwój miast i przemysłu sprawiły, że zostały one niemal całkowicie wycięte. Obecnie lasy Polski to większości lasy zasadzone przez ludzi. W miarę upływu lat coraz lepiej rozumiemy konieczność zachowania przyrody w niezmienionym stanie.
w jaki sposób należy dbać o przyrodę,
w jaki sposób człowiek może zagrażać przyrodzie,
jakie możemy podejmować działania mające na celu poprawę stanu środowiska naturalnego.
Scharakteryzujesz wybrane formy ochrony przyrody w Polsce.
Wskażesz wybrane obszary i obiekty chronione w twoim otoczeniu lub w najbliższej okolicy.
Uzasadnisz konieczność ochrony przyrody.
1. Dlaczego chronimy przyrodę?
W obecnym świecie zostało już niewiele obszarów naturalnych, czyli niezmienionych przez człowieka. Niestety, ludzie w krótkim czasie doprowadzili do wymarcia tysięcy gatunków istot żywych. Zapominamy, że każdy organizm jest ważnym elementem swojego środowiska: dla jednych organizmów stanowi źródło pokarmu, dla innych jest drapieżnikiem, który na nie poluje.
Nie możemy zapominać, że również my jesteśmy zależni od otaczającej nas przyrody. Na przykład oddychamy tlenem wytwarzanym przez rośliny, łowimy ryby i inne zwierzęta morskie.
Wiele organizmów żyje w miejscach niezbadanych i trudno dostępnych, jak dna oceanów czy niedostępne puszcze tropikalne. Jest bardzo prawdopodobne, że na skutek zatrucia środowiska i wycinania lasów niektóre z nich wyginą, zanim zostaną odkryte.
2. W jaki sposób chronimy przyrodę?
Chronić przyrodę możemy w różny sposób.
W tym celu tworzy się m.in. parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe. Można też chronić poszczególne gatunki organizmów – taki gatunek określamy mianem chronionego.
Czasami ochronie podlegają również pojedyncze drzewa – w tym celu ustanawia się je pomnikami przyrody.
3. Parki narodowe
Na wyznaczonych terenach, gdzie przyroda jest niezniszczona i wyjątkowo cenna, tworzy się parki narodoweparki narodowe. Często żyją w nich rośliny i zwierzęta rzadkie bądź zagrożone wyginięciem. Dodatkowo obszary te cechują niezwykle piękne krajobrazy i rzadko spotykane formy przyrody nieożywionej, np. jaskinie, wodospady, wąwozy, klify.
W Polsce obecnie mamy 23 parki narodowe, które zajmują 1% powierzchni kraju. Są najważniejszą forma ochrony przyrody. Wyróżniają się szczególnymi walorami naukowymi, przyrodniczymi, kulturowymi oraz krajobrazowymi. W Polsce o
Parki narodowe mają powierzchnię powyżej 1000 ha. Na ich terenie chroniona jest cała przyroda, zarówno ta ożywiona, jak i nieożywiona. Obowiązuje na ich terenie ochrona ścisłaochrona ścisła.
Przeanalizuj mapę przedstawiającą położenie parków narodowych w Polsce. Ustal, który park narodowy leży najbliżej twojego miejsca zamieszkania i jaki jest jego symbol. Sprawdź, jakie charakterystyczne elementy środowiska oraz gatunki roślin i zwierząt są tam chronione.
Spośród polskich parków narodowych najstarszym jest Białowieski Park Narodowy, najmłodszym – Park Narodowy „Ujście Warty”, największym – Biebrzański Park Narodowy, a najmniejszym – Ojcowski Park Narodowy.
4. Rezerwaty przyrody
Na terenie rezerwatów przyrodyrezerwatów przyrody ochronie może podlegać cała przyroda lub tylko niektóre jej elementy, np. określone gatunki lub twory przyrody nieożywionej. Powierzchnia rezerwatów jest mniejsza niż parków narodowych. Cały obszar rezerwatu albo jego części mogą podlegać ochronie ścisłej lub częściowejczęściowej. Ze względu na przeznaczenie wyróżnia się rezerwaty leśne, faunistyczne (czyli chroniące zwierzęta), krajobrazowe i inne. Rezerwaty chronią także obszary o niewielkim stopniu przekształcenia. Obecnie w Polsce istnieje 1407 rezerwatów i zajmują 0,5 % powierzchni kraju.
Korzystając z różnych źródeł informacji sprawdź, ile rezerwatów znajduje się w pobliżu twojego miejsca zamieszkania. Wyszukaj informacje o jednym z nich i dowiedz się, dlaczego został utworzony.
Najmniejszym rezerwatem przyrody w Polsce jest rezerwat „Kołacznia” w województwie podkarpackim utworzony w celu ochrony rzadkiej rośliny – azalii pontyjskiej. Ma on powierzchnię zaledwie 1000 mIndeks górny 22.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P3xGGW49z
5. Pomniki przyrody
Parki krajobrazowe chronią obszary o wybitnych walorach przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych; są tworzone głównie dla celów turystycznych i edukacyjnych. Pojedyncze cenne okazy przyrody ożywionej lub nieożywionej oraz ich skupiska mogą być chronione jako pomniki przyrodypomniki przyrody. Mogą nimi być drzewa, wodospady, skały, głazy narzutowegłazy narzutowe lub jaskinie, jeśli wyróżniają się szczególnymi cechami, np. ogromnymi rozmiarami, sędziwym wiekiem bądź wyjątkowym kształtem. Pomniki przyrody oznaczane są zielonymi tabliczkami.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P3xGGW49z
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P3xGGW49z
Aby drzewo zostało uznane za pomnik przyrody, musi osiągnąć odpowiednio duży obwód pnia w pierśnicy, czyli na wysokości 130 cm (a więc na wysokości piersi dorosłego człowieka – stąd nazwa). Dla każdego gatunku wartość ta jest inna, np. dąb musi mieć obwód w pierśnicy co najmniej 300 cm, brzoza – 200 cm, świerk – 275 cm, topola – aż 400 cm.
6. Inne formy ochrony przyrody
W celu zwiększenia skuteczności ochrony przyrody kraje europejskie ustanowiły program Natura 2000. Polega on na tym, że w każdym kraju wyznacza się tereny szczególnie cenne przyrodniczo, chronione nie tylko krajowym, ale także międzynarodowym prawem. Zadaniem obszarów Natura 2000 jest zachowanie siedlisk różnych organizmów, zwłaszcza ptaków.
Podsumowanie
Najwyższą formą ochrony przyrody w Polsce są parki narodowe – obszary powyżej 1000 ha objęte ochroną ścisłą.
Rezerwaty przyrody to obszary chronione mniejsze od parków narodowych, na których przyroda objęta jest ochroną ścisłą lub częściową.
Pomnik przyrody to prawnie chroniony obszar lub obiekt przyrody żywej lub nieożywionej, ustanowiony w celu zachowania zjawisk przyrodniczych oraz elementów przyrody cechujących się szczególną wartością naukową, kulturową, krajobrazową.
Inne formy ochrony przyrody to m.in. parki krajobrazowe i obszary Natura 2000.
Praca domowa
Wymień 4 Parki Narodowe położone w północno‑wschodniej Polsce.
Czy w rezerwacie ścisłym parku narodowego możesz zerwać listek z drzewa? Uargumentuj odpowiedź.
Słownik
duża lita skała przyniesiona przed tysiącami lat przez przesuwający się lądolód
forma ochrony przyrody, kiedy dozwolone są pewne działania wpływające na chronione organizmy lub przyrodę, np. odstrzał nadmiernej liczby zwierząt
forma ochrony przyrody polegająca na tym, że człowiek nie prowadzi działalności na terenie chronionym i zabezpiecza ten obszar przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi
obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha wyróżniający się pod względem przyrodniczym, naukowym, kulturowym
prawnie chroniony obszar lub obiekt przyrody żywej lub nieożywionej, ustanowiony w celu zachowania zjawisk przyrodniczych oraz elementów przyrody cechujących się szczególną wartością naukową, kulturową, krajobrazową.
obszar o powierzchni zwykle mniejszej od parku narodowego, w którym ochronie podlegają cała przyroda lub określone gatunki roślin, zwierząt i grzybów
Zadania
Wskaż te elementy przyrody, które mogą być chronione na terenie rezerwatów przyrody.
- lasy
- zabytkowe miasta
- zabytkowe wsie
- zwierzęta
- rośliny
- hałdy poddane rekultywacji
- skały
Wskaż, jaką minimalną powierzchnię mają parki narodowe.
- 100 ha
- 10 ha
- 1000 ha
- 100 000 ha
Rozwiąż krzyżówkę.
- Forma przyrody nieożywionej często chroniona jako pomnik przyrody.
- Najstarsze drzewo w Polsce; rośnie w Henrykowie Lubańskim.
- Wartości, dla których tworzy się parki krajobrazowe obok przyrodniczych, krajobrazowych, religijnych i kulturowych.
- Sędziwe rośliny, często chronione jako pomniki przyrody.
- Tak należy się poruszać po terenie parku narodowego i rezerwatu ścisłego.
- Zróżnicowanie organizmów żywych na całej kuli ziemskiej.
- Obszar chroniony, na którym przyroda objęta jest ochroną ścisłą lub częściową.
| 1 | |||||||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||||||
| 7 |
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń i zaznacz P (prawda) lub F (fałsz).
| Prawda | Fałsz | |
| Z winy człowieka wyginęły tysiące gatunków organizmów. | □ | □ |
| Aby zachować różnorodność biologiczną, wystarczy chronić pojedyncze gatunki roślin, zwierząt lub grzybów. | □ | □ |
| Na terenie parku narodowego chroniona jest cała przyroda ożywiona i nieożywiona. | □ | □ |
| Rezerwaty przyrody są zwykle większe od parków narodowych. | □ | □ |
| Parki krajobrazowe są nie tylko miejscem ochrony przyrody, służą także turystyce i odpoczynkowi. | □ | □ |