Formy polifoniczne – kanon
Formy polifoniczne – kanon
Zapoznanie uczniów ze ścisłą formą polifoniczną – kanonem. Omówienie formalnej budowy kanonu. Wskazanie najważniejszych elementów budowy tej formy. W wybranych przykładach muzycznych omówienie elementów tworzących kanon. Wskazanie rodzajów omawianej formy i jej cech charakterystycznych. Wysłuchanie i percepcja wybranych kanonów
Umiejętności
Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pojęcie kanonu.
2. Omówić formalną budowę kanonu.
3. Omówić fugę w ujęciu historycznym.
4. Wskazać najważniejsze elementy i czynniki tworzące kanon.
5. W wybranych przykładach muzycznych, na podstawie ich partytur, analizować kanon pod względem formalnym.
6. Wyjaśnić pojęcie imitacji zachodzącej w kanonie.
Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego. Percepcja muzyczna.
Podręcznik –Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów:
J. Pachelbel – „Kanon”
„Summer is icumen In.”
Partytury wyżej wymienionych utworów.
Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem kanonu. W ujęciu historycznym rozpatrzenie kanonu jako formy tematycznej.
Omówienie najważniejszych elementów formotwórczych kanon. Wyjaśnienie, czym jest temat w kanonie i w jaki sposób jest przeprowadzany. Wyróżnienie trzech rodzajów tematu i omówienie ich budowy.
Wyjaśnienie pojęcia „odpowiedzi” w kanonie i omówienie jej rodzajów.
Wyjaśnienie pojęcia „kontrapunktu” i wprowadzenie ich klasyfikacji (rodzajów).
Po wysłuchaniu „Kanonu*”* J. Pachelbela, przeprowadzenie analizy formalnej utworu.
Po wysłuchaniu „Summer is icumen In”, przeprowadzenie analizy formalnej utworu. Aktywna metoda pracy z uczniem – praca w grupach.
Wskazanie i omówienie najważniejszych elementów, na które trzeba zwrócić uwagę, analizując kanon muzyczny.
(25 min)
Faza podsumowująca
Zapisanie notatki do zeszytu.
Notatka:
Kanon - jest jednym z najstarszych typów techniki polifonicznej, opartej na ścisłej imitacji. Kanon powstał w średniowieczu, w muzyce świeckiej. Polega na powtarzaniu przez kilka głosów tej samej linii melodycznej, z pewnym opóźnieniem - kilkutaktowym lub kilkumiarowym. Jest to forma jednoczęściowa, w której głos przeznaczony do naśladowania jest jednocześnie kontrapunktem. W zależności od ilości głosów wyróżniamy kanony: dwu-, trzy-, cztero- i więcej głosowe. Istnieją kanony skomplikowane, które jednak należą do wyjątków. Najczęściej spotykana jest imitacja w ruchu prostym, w unisonie lub oktawie. Proste kanony występują w ciągu rozwoju całej muzyki. Odmianą kanonu prostego jest kanon kołowy, w którym melodię można powtarzać bez ograniczeń.
Analizując kanon, należy zwrócić szczególną uwagę na:
Ilość głosów
Interwał, w jakim przebiega imitacja (w kanonie imitacja może przebiegać w każdym interwale).
Czas opóźnienia wejścia poszczególnych głosów.
Środki techniki polifonicznej – rozróżniamy tu kanony w ruchu prostym, w inwersji, w raku, w powiększeniu, w pomniejszeniu.
Ilość imitowanych melodii.
Właściwości tonalne
Zakończenie kanonu – czy ma miejsce stopniowe wygaszanie głosów, czy imitacja została przerwana dla utworzenia zwrotu kadencyjnego.
(10 min)
Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Formy polifoniczne – kanon.