Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1IzUFPH1fab5

Fotografia w Polsce i na świecie

WOK-017-FOTO24
Thomas Struth, „Paradiese 09 Xi Shuang Banna”, Provinz Yunnan, China, 1999, artblart.files.wordpress.com, CC BY 3.0

Ważne daty

1826 – pierwsze zdjęcie w historii fotografii

1840 – pierwsze zdjęcie Księżyca

1845 – pierwsze zdjęcie Słońca

1847 – pierwsze zdjęcie reporterskie

1856 – pierwsza fotografia podwodna

1858 – pierwsze zdjęcie z powietrza

1861 – pierwsza fotografia kolorowa

1872 – pierwsze zdjęcia sekwencyjne

1888 – pierwsze zdjęcie wykonane na rolce fotograficznej

1906 – pierwsze nocne zdjęcie zwierząt

1946 – pierwsze zdjęcie Ziemi wykonane z kosmosu

1957 – pierwsze kolorowe zdjęcie wykonane super szybką migawką; pierwszy cyfrowy obraz

1975 – pierwszy aparat cyfrowy stworzony przez inżyniera Steve'a Sassona z Kodaka

1992 – pierwsze zdjęcie zamieszczone w Internecie

2009 – pierwsze zdjęcie molekuły

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1ZA5K2IFq9mH

Pobierz załącznik

Plik PDF o rozmiarze 63.92 KB w języku polskim

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
1) zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;
5) charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko);
6) wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, foto grafika, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia);
7) wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą;
9) samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w różnych mediach, biblio tekach.
II. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
2) wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla po szczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium).

Nauczysz się

przedstawiać historię fotografii;

wymieniać najważniejszych twórców fotografii;

wymieniać i krótko charakteryzować najważniejsze nurty współczesnej fotografii;

porównywać i analizować teksty kultury, jakimi są fotografie.

Krótka historia fotografii

Początki fotografii datujemy na lata 20. XIX w. jednak pierwowzorów dziewiętnastowiecznych wynalazków możemy doszukiwać się już znacznie wcześniej. W starożytnej Grecji Arystoteles obserwował zaćmienie słońca za pomocą urządzenia o nazwie camera obscuraCamera obscuracamera obscura, które uważamy dziś za pierwowzór aparatu fotograficznego. Podobne obserwacje prowadzili także Chińczycy i Arabowie. To właśnie dzięki arabskiemu matematykowi i optykowi Ibn al‑Hajsamowi znamy pierwszy opis działania camery obscura. Jego najsłynniejsza praca (traktat o optyce) już w czasach średniowiecznych została przetłumaczona na łacinę i miała ogromny wpływ na kolejne odkrycia, m.in. Rogera Bacona i Johannesa Keplera. W XIII w. św. Albert Wielki dokonał odkrycia, azotanu srebra. W XVI w. George Fabricius wynalazł chlorek srebra, a Daniele Barbaro w 1568 roku opisał przysłonę. W 1694 roku Wilhelm Homberg zaobserwował zjawisko, podczas którego niektóre związki chemiczne ciemniały pod wpływem światła.

W XIX w. przeprowadzono kolejne eksperymenty w dziedzinie fotografii. W 1826 roku Francuz Joseph Nicéphore Niépce uzyskał na wypolerowanej metalowej płycie obraz, który uznawany za pierwszą fotografię (Widok z okna w Le Gras).

RZO92ujFcYsgx1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Josepha Nicéphore’a Niépce’a zatytułowaną „Widok z okna w Le Gras”. Zdjęcie jest czarno-białe, słabej jakości, niewyraźne. Trudno rozpoznać, co znajduje się na fotografii, widać tylko zarys budynków gospodarczych. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Uzyskany przez Niépce’a obraz na wypolerowanej płycie metalowej uznaje się za pierwszą fotografię.
Joseph Nicéphore Niépce, „Widok z okna w Le Gras”, 1826, photofactoid.com, CC BY-SA 3.0

Cynowa płyta pokrywana była asfaltem, który w naświetlonych miejscach twardniał, natomiast z miejsc nienaświetlonych był zmywany terpentyną. Francuz Joseph Nicéphore Niépce zapoczątkował w ten sposób nową technologię, którą nazwał heliografią. Inny francuski badacz Louis Jacques Daguerre, który podjął współpracę z Niépce, zajmował się m.in. oddziaływaniem oparów jodu i rtęci na płytkę pokrytą jodkiem srebra odkrywając w ten sposób obraz utajonyObraz utajonyobraz utajony, dzięki czemu skrócił się znacząco czas naświetlania. Nową metodę nazwano dagerotypią od nazwiska odkrywcy. W metodzie tej można było uzyskać tylko jeden unikatowy obraz, zwany dagerotypem. Niestety nie było możliwości jego powielania. Wynalazek ten został opublikowany w biuletynie fr. Akademii Nauk w 1839 roku. Dagerotypia przetrwała do lat 50. XIX w., kiedy to została wyparta przez inną metodę kolodionową (mokrą). W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii inny badacz William Fox Talbot utrwalał obrazy, na specjalnym papierze nasyconym roztworem azotanu srebra. Po jego wysuszeniu papier był zanurzany w roztworze halogenków, który następnie był umieszczany w aparacie fotograficznym. Po jego naświetleniu był wywoływany na pomocą kwasu galusowego, następnie utrwalany roztworem tiosiarczanu sodu, płukany i suszony. Metoda ta, wynaleziona prawie równocześnie z dagerotypią, została nazwana kalotypią lub talbotypią i umożliwiała wykonanie wielu odbitek. Fotografie wykonane techniką kalotypii charakteryzowały się rozmytym obrazem i mniejszą głębią ostrości, podczas gdy dagerotyp oprócz tego, iż nie dawał możliwości kopiowania odbitki cechował się dużą szczegółowością. Podobne eksperymenty nad wynalezieniem fotografii przeprowadzał Hippolyte Bayard, który prowadził swoje prace niezależnie od pozostałych badawczy jednak jego działalność nie była promowana ani dotowana przez francuski rząd. W późniejszym okresie odnosił sukcesy i dziś uznawany jest jako pionier fotografii, gdyż swoje fotografie eksponował przed prezentacją pierwszych dagerotypów.

Rw6ObyHnSmxch1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Williama Henry’ego Foxa Talbota pt. „The Open Door”. Zdjęcie zostało wykonane metodą kalotypii i prezentuje widok na uchylone drewniane drzwi wejściowe. Obok drzwi, oparta o ścianę budynu, znajduje się wiklinowa miotła. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: William Fox Talbot wynalazł talbotypię lub kalotypię, metodę, która umożliwiała wykonywanie wielu odbitek.
William Henry Fox Talbot, „The Open Door”, 1844, images.metmuseum.org, CC BY-SA 3.0

Piktorialiści i fotografia lat 30. XX w.

Wykonywanie zdjęć z biegiem czasu stało się bardzo popularną formą utrwalania obrazu, co przyczyniło się do rozwoju fotografii. Początkowo uważano, iż stanowi ona nawet zagrożenie dla sztuki i nie traktowano jej w tych kategoriach. Malarz Paul Delaroche, w latach 40. XIX w. stwierdził nawet, że przez rozwój fotografii umarła sztuka. Pod koniec XIX w. bardzo popularny, szczególnie w USA, był ruch piktorialistów z Alfredem Stieglitz’em (założycielem pisma „Camera Work”) i Edwardem Steichen’em na czele. Piktorialiści chcieli osiągnąć podobny efekt na swoich zdjęciach jak malarze impresjoniści na swoich obrazach. Inspiracją byli dla nich francuscy malarze symboliści. Piktorialiści mieli ogromny wpływ na zmianę postrzegania fotografii, która stawała się dziedziną sztuk pięknych. Przyczyniła się do tego galeria sztuki „Albright Gallery”, która w 1910 roku wykupiła kilkanaście fotografii od Alfreda Stieglitz’a. Nurt piktorializmu zaczął tracić na znaczeniu po 1914 roku wraz z nadejściem ery modernizmu.

R14xFKIBLKrEb1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Alfreda Stieglitz’a pt. „Scurrying Home”. Ukazuje ona, od tyłu, dwie dwie starsze kobiety idące w kierunku kościoła, znajdującego się w oddali. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Alfred Stieglitz założył pismo „Camera Work”.
Alfred Stieglitz, „Scurrying Home”, 1897, idscache.harvardartmuseums.org, CC BY-SA 3.0
Rt2mrlxhuVhL01
Edward J. Steichen, „Rodin – Myśliciel”, 1902, metmuseum.org, CC BY 3.0

Prace z lat 30. XX w. amerykańskiego fotografa Walkera Evansa, zaczęły problematyzować status fotografii, którą stawiał pomiędzy dokumentem a sztuką. Evans dokumentował m.in. życie farmerów amerykańskiego południa. Jego prace, charakteryzujące się prostotą i przejrzystością, zostały docenione dopiero po II wojnie światowej.

R1C9tz5dWjUIu1
Walker Evans, „West Virginia Living Room”, 1935, thumbs-prod.si-cdn.com, CC BY 3.0

Stephen Shore, fotografia w Museum of Modern Art. w Nowym Jorku

Jednym z pierwszych fotografów ukazujących na swoich zdjęciach świat w sposób rzeczywisty, bez żadnych przekłamań był Stephen Shore, który zwiedzając liczne miejscowości wykreował wiele słynnych dziś zdjęć, na których przejawia się motyw fotografa podróżującego. W latach 70. XX w. Stephen Shore miał indywidualną wystawę w  Museum of Modern Art w Nowym Jorku (MoMA). Warto podkreślić, iż MoMA była jedną z pierwszych prestiżowych instytucji kultury, która traktowała fotografię jako sztukę. Była to zasługa jej pierwszego dyrektora – Alfreda Baara, który zainaugurował działalność MoMA oraz udostępnił swoją własną kolekcję. W 1967 r. kurator MoMa – John Szarkowski, zorganizował wystawę New Documents, na której zaprezentował zdjęcia Diane Arbus, Williama Egglestona, Lee Friedlandera i Garry’ego Winogranda. Owocem ekspozycji był nowy kierunek w amerykańskiej fotografii, który pokazywał surowość otaczającego świata. W 1976 r. zaprezentował kolorowe prace Williama Egglestona. W pracach Diane Arbus czynniki formalne są mało ważne.  W Nowym Jorku szukała inności, marginalności.

RkSy3btFS0Gqw1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Diane Arbus pt. „Identical twins”, na której widać dwie dziewczynki (bliźniaki jednojajowe) ubrane w jednakowe ciemne sukienki z białym kołnierzem i białymi mankietami. Na włosach mają założone białe opaski, na nogach białe rajstopy we wzorki. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Diane Arbus przez 10 lat współpracowała z takimi pismami jak: Esquire, Harper’s Bazaar, New York Times, The Sunday Times Magazine (Londyn), Newsweek, Seventeen, Vogue oraz Glamour.
Diane Arbus, „Identical twins”, 1967, d2u3kfwd92fzu7.cloudfront.net, CC BY-SA 3.0
RaViIvFOpnHYt1
Lee Friedlander, „Walk the Line”, nyt.com, CC BY 3.0

Fotografia zaczęła być wykorzystywana jako zapis działań artystycznych takich jak performance, happeningi, np. Allana Kaprowa czy Chrisa Burdena.

Lata 60.-80. XX w. w fotografii (Dan Graham, wystawa Pictures, sztuka zawłaszczania)

W latach 60. i 70. XX w. fotografia w sztuce konceptualnejSztuka konceptualnasztuce konceptualnej miała wyrażać idee. Wykonywano projekty związane z rzeczywistością. Fotografia często funkcjonowała na równi z tekstem. Jednym z ważniejszych artystów konceptualnych jest Dan Graham. W latach 60. XX w. głównym miejscem prezentowania jego twórczości były czasopisma, w których umieszczał swoje prace (fotografie i teksty) pomiędzy reklamami. Jego fotografie przedstawiają relacje między przestrzenią wewnętrzną, zewnętrzną i percepcją widza, gdy granice się zmieniają. W 1965 roku zaczął wykonywać kolorowe fotografie w serii Homes For America – były to zdjęcia domków jednorodzinnych, nowych dzielnic handlowych, parkingów dla ciężarówek i przydrożnych restauracji na amerykańskich przedmieściach.

ReKcQLELNkCRH1
Dan Graham, „Homes for America”, 1989, hesse-auktionen.de, CC BY 3.0

II połowa lat 70. XX przyniosła przedefiniowanie roli fotografii. Jedną z kluczowych osób mających na to wpływ był kurator Douglas Crimp i jego wystawy fotograficzne: Pictures z 1977 roku i Pictures Generation z 1979 roku w nowojorskiej galerii Artists Space. W 1977 r. zaprezentował wczesne prace Sherrie Levine, Jacka Goldsteina, Philipa Smitha, Troy’a Brauntucha i Roberta Longo. Artyści byli zainteresowani psychologicznymi przejawami identyfikowalnych, ale nieswoistych obrazów. Troy Brauntuch pokazał subtelne i wyrafinowane techniki reprodukcyjne linii papilarnych. Jack Goldstein - kolorowe rekordy fonograficzne, krótkie filmy i fotografie. Sherrie Levine pokazała seryjne profile różnych osób na papierze milimetrowym, które podkreślała farbą fluorescencyjną. Z kolei Roberto Longo wystawił odlany z aluminium relief pomalowany jaskrawą emalią. Wielkoformatowe rysunki z wieloma sugestywnymi winietami były dziełem Philipa Smitha. Artyści zaczęli odwracać się od modernistycznej oryginalności. Fotografie według Crimpa są reprezentacją „czegoś”, są czymś powtórzonym, konwencją. Rzeczywistość zawsze z czymś się nam kojarzy, nie istnieje ona w stanie czystym. Przykładem takiego myślenia o fotografii są prace Cindy Sherman i jej cykl Untitled Film Stills (1977‑1980). Na każdym zdjęciu pojawia się sama artystka. Fotografie są zaaranżowane na kadry filmowe, głównie z kina europejskiego. Celem Sherman było zmuszenie i pobudzenie widza do szukania odniesień. Jednak fotografie artystki nie odwołują się do żadnego filmu, fotografka wciela się w nieistniejącą aktorkę nieistniejącego filmu. Tworzy kopie nieistniejącego oryginału. Jej narracja jest niedopowiedziana. Co ciekawe, pod względem warsztatowym i formalnym, prace Sherman nie są wysoko oceniane. Do konwencji Sherman powróciła Alex Prager.

R1Tb5vEWzMglG1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Cindy Sherman pt. „Untitled Film Still #17”. Ukazana jest na niej młoda kobieta z chustą na głowie wiązaną pod szyją. W tle wysoki budynek z charakterystycznym półkolistym portalem nad wejściem wspieranym przez dwie kolumny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Na cykl zdjęć Untitled Film Stills składa się 69 fotografii.
Cindy Sherman, „Untitled Film Still #17”, 1978, moma.org, CC BY-SA 3.0
Rt3HSBjKno9dC1
Troy Brauntuch, „Untitled (Bullet Maker)”, 1988

Sherrie Levine fotografuje fotografie, dokładnie reprodukcje w albumach. Interesuje ją kwestia powtarzania, kopiowania kopii. W swoich pracach uświadamia, że dochodzi do recyklingu sztuki. Pojawia się zawłaszczanie innych prac. Levine swoje fotografie podpisywała After… (imię i nazwisko artysty, którego prace kopiowała).

R1JUhAtuDwJGN1
Sherrie Levine, „After Walker Evans: 4”, 1981, metmuseum.org, CC BY 3.0

Inną ważną artystką sztuki zawłaszczania (appropriation art), obok Sherman i Levine, jest Louise Lawler, która na początku lat 80. XX w. odwiedzała kolekcjonerów sztuki i fotografowała ich kolekcje. Artystkę interesowała kwestia w jaki sposób dzieło sztuki funkcjonuje w nowym, niegaleryjnym kontekście. W tytule jej prac zawsze pojawiał się napis: „arranged by...”, co oznacza „zaaranżowane przez”, a dalej nazwisko kolekcjonera, np. Pollock and Tureen, Arranged by Mr and Mrs Burton Tremaine (1984).

RKR2kk0804O4F1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię autorstwa Louise Lawler pt. „Pollock and Tureen”. Zdjęcie przedstawia dzieło sztuki w domowym otoczeniu. Widać blat komody, na której stoi porcelanowa waza zdobiona kwiatami, a nad wazą wisi obraz - dzieło sztuki. Na zdjęciu widać tylko fragment działa sztuki, jego dolną część – jest to obraz Jacksona Pollocka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Louise Lawler koncentruje się na fotografowaniu prac innych artystów znajdujących się m.in. w domach kolekcjonerów.
Louise Lawler, „Pollock and Tureen”, 1984, metmuseum.org, CC BY-SA 3.0

Także Barbara Kruger aranżuje i zawłaszcza gotowy materiał, łącząc z fotografią tekst. Korzysta z kalek, stereotypowego myślenia o danym dziele sztuki. W swoje prace wpisuje znane dzieła.
Kolejnym artystą z nurtu appropriation art jest Richard Prince, który na początku lat 80. XX w. zaczął fotografować reklamy Marlboro, z których później usuwał napisy, paczki papierosów. Dzięki temu zabiegowi pokazywał sztuczność w reklamie, jej mocno przesadzone i przesycone kolory.

Rg9ucWF8ZpMML1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Richarda Prince’a pt. „Untilted (cowboy)”. Ukazuje ona jeźdźca galopującego na koniu. Jeździec ubrany jest w brązową koszulę i brązowe spodnie, na głowie ma kapelusz. Galopuje na biało-czarnym koniu. Grzbiet konia jest biały, z gdzieniegdzie czarnymi plamami, natomiast nogi są czarne. Tło stanowi pokryte gęstymi chmurami (cumulus) niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Appropriation art stała się popularna w II połowie lat 70. XX w. Oprócz Prince’a ważnymi przedstawicielami appropriation art byli: Sherrie Levine, Louise Lawler, Vikky Alexander, Cindy Sherman, Barbara Kruger i Mike Bidlo.
Richard Prince, „Untilted (cowboy)”, 1989, static01.nyt.com, CC BY-SA 3.0

Amerykańska fotografka Nan Goldin w latach 1978‑1998 zrealizowała cykl fotografii pt. Ballada o seksualnej zależności. W swoich pracach pokazywała przemoc, agresywne zachowania, zażywanie narkotyków. Ważnymi tematami było codzienne życie, seksualność, obsesje. Fotografowała swoich przyjaciół w prywatnych, wręcz intymnych sytuacjach. Dużo jej przyjaciół i znajomych umarło na AIDS, dlatego też jej fotografie bardzo często były zapisem dramatów osób chorych na tą nieuleczalną chorobę. W przypadku Goldin bardzo ważny był sposób prezentacji zdjęć: pokazywała je w formie slajdów z odpowiednim podkładem muzycznym. Dzięki takiemu zabiegowi widz tworzył dalszą narrację. Nan Goldin i jej prace nazywamy fotografią intymną.

R1IntLAkAbPCi1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię autorstwa Nan Goldin pt. „Nan one month after being battered”. Ukazuje ona kobietę, na której twarzy widać liczne ślady po jej pobiciu (sińce pod oczami, niezagojone rany, spuchnięte powieki i zaczerwienione oczy). Kobieta ma kręcone długie włosy, usta pomalowane czerwoną szminką. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Nan Goldin pokazuje w formie slajdów. Najsłynniejszy pokaz trwał 45 min i zawierał 600 fotografii.
Nan Goldin, „Nan one month after being battered”, 1984, img.buzzfeed.com, CC BY-SA 3.0

Robert Mapplethorpe zaczął tworzyć w latach 70. XX w. Swoją przygodę z fotografią rozpoczął od zdjęć robionych polaroidem. Fotografował siebie, swoich przyjaciół. Bardzo znane są jego serie fotografii kwiatów. Zdjęcia Mapplethorpe’a są bardzo dobre warsztatowo, świetnie zaaranżowane i wystylizowane.

R1Vn1xzV787NP1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Roberta Mapplethorpe’a pt. „Poppy”. Ukazuje ona na szarym tle dwie łodygi zaplecione wokół siebie, na końcu których są kwiaty maku polnego - jeden rozwinięty w kolorze czerwonym, a drugi w fazie przed rozwinięciem - w kształcie zamkniętej, zielonej, owłosionej szypułki. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Na początku swojej kariery Mapplethorpe był związany z Patti Smith, późniejszą ikoną punk rocka. Artyści przyjaźnili się do końca życia. Fotograf wykonał zdjęcia na kilka płyt Smith, a ta zadedykowała mu swoją książkę z 1996 r. The Coral Sea, a ich związek opisała w książce Just kids z 2010 r. (polskie tłumaczenie: Poniedziałkowe dzieci).
Robert Mapplethorpe, „Poppy”, 1988, hips.hearstapps.com, CC BY-SA 3.0

Szkoła Düsseldorfska w fotografii została „założona” w latach 70. XX w. przez Hillę i Bernda Becherów i ich studentów (Thomas Struth, Thomas Ruff, Andreas Gursky, Candida Höfer). Wykonywali oni cykle fotograficzne budynków (np. magazyny, silosy, wieże ciśnień) z wybranym motywem, fotografowanym z tej samej perspektywy, oświetleniem. Pozwalało to uzyskać pewną obiektywność pola widzenia.

R1H0XYLasPJdE1
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Hilla i Bernd Becher pt. „Pitheads”, na której widzimy zestawienie 9 różnych szybów kopalnianych pokazanych z tej samej perspektywy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Uczniami Becherów byli m.in. Andreas Gursky, Thomas Ruff, Thomas Struth, czy Candida Höfer.
Hilla i Bernd Becher, „Pitheads”, 1974, 3.bp.blogspot.com, CC BY-SA 3.0

Thomas Struth, przedstawiciel Szkoły Düsseldorfskiej, wykonywał zdjęcia wnętrza galerii, muzeów, krajobrazów miejskich. Interesowały go relacje międzyludzkie w przestrzeni miasta, rozwój miast, zachowania ludzi w miejscach ważnych, „naznaczonych”.

R1IzUFPH1fab51
Thomas Struth, „Paradiese 09 Xi Shuang Banna”, Provinz Yunnan, China, 1999, artblart.files.wordpress.com, CC BY 3.0
RmnEmX9bIBZLc1
Jeff Wall, „A View from an Apartment”, 2004-2005, tate.org.uk, CC BY 3.0

Inni artyści fotografii

Gerhard Richter wraz z Sigmarem Polke są twórcami tzw. realizmu kapitalistycznego. Richter tworzył z  fotografii obrazy, co oddawało ironiczny status malarstwa w dobie fotografii. Jego dzieła często tworzone są na tle fotografii, tworząc pewnego rodzaju dystans i obiektywność.

RO7fUjARoTXeb1
Gerhard Richter, „Sils-Maria”, 1987, artinfo-images-500.s3.amazonaws.com, CC BY 3.0

Artystą łączącym fotografię z rzeźbą jest Thomas Demand. Rzeźbiarz fotografuje modele, które tworzy na podstawie fotografii. Traktuje zdjęcia jako element procesu twórczego. Po wykonaniu fotografii Demad niszczy swoje modele.

R1bdsFn6W6Elw1
Thomas Demand, „Folders”, 2017, cobosocial.com, CC BY 3.0
RzlNDXfx2wiJ81
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Hiroshiego Sugimoto pt. „Black Sea”. Ukazuje ona otwartą przestrzeń na spokojnym morzu, nad którym unosi się gęsta mgła. Horyzont nie jest widoczny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Fotografia Sugimoto Boden Sea, Uttwil z 1993 r. została wykorzystana jako okładka albumu U2 z 2009 r. No Line on the Horizon.
Hiroshi Sugimoto, „Black Sea”, Ozuluce, 1991, i0.wp.com, CC BY-SA 3.0

Gregory Crewdson, to amerykański fotograf, który wykonywał zdjęcia z różnej niecodziennej perspektywy. Każdy fragment zdjęcia jest dobrze widoczny a światło nie posiada żadnego wyraźnego źródła. Chcąc wyrazić wieloznaczność, zaciera granice pomiędzy rzeczywistością a iluzją. Interesuje go nienaturalność. Artysta wykonywał fotografie w małych amerykańskich miasteczkach. Tworzył wykreowane surrealistyczne kompozycje.

R1NJRJDu8Rkrq1
Gregory Crewdson, „The Haircut”, 2014, artsy.net, CC BY 3.0

Niemiecki fotograf Wolfgang Tillmans, przestrzeń galerii traktuje jako dynamiczne pole, w którym dobrowolnie rozmieszcza swoje prace, mające różne formaty (od wielkoformatowych po pocztówkowe). Próbuje przełamywać kanony myślenia o fotografii i jej ekspozycji. Poprzez nierównomierne rozłożenie prac próbuje tworzyć relacje pomiędzy nimi.

R1MicA4BzeNO91
Fragment wystawy Wolfganga Tillmansa, David Zwirner Hong Kong, 26.03-12.05. 2018, tillmans.co.uk, CC BY 3.0

Annie Leibovitz jest amerykańską fotografką, portrecistką. Pracowała m.in. dla magazynów „Rolling Stone”, „Vanity Fair”. Była pierwszą kobietą, która miała swoją indywidualną wystawę w Washington's National Portrait Gallery w 1991 roku zasłynęła m.in. zdjęciami sławnych osób: aktorów, piosenkarzy, ludzi kultury.

RkKZXaJvbFgaL1
Annie Leibovitz, „John Lennon i Yoko Ono”, 1980, curiator.com, CC BY 3.0

Jedną z najsłynniejszych polskich fotografek specjalizujących się w fotografii portretowej była Zofia Nasierowska‑Majewska (ur. 24.04.1938, zm. 3.10.2011). Fotografowała najsłynniejszych przedstawicieli polskiego świata kultury i sztuki. Jej prace charakteryzują się idealnym oświetleniem modela, co wraz z pozą, wprowadza element idealizacji.

RzR5b65nJo1Yc1
Zofia Nasierowska, „Krystyna Janda”, swiatobrazu.pl, CC BY 3.0

O słynnych polskich fotografach dowiesz się z prezentacji, przedstawionej w dalszej części materiału, natomiast w tym miejstu warto wspomnieć o Tomaszu Gudzowatym, wielokrotnie nagradzanym w konkursach World Press Photo, który jest członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików oraz Polskiej Agencji Prasowej i European Press Agency.

R4zktgfwgYJwg1
Tomasz Gudzowaty, „The Colony”, gudzowaty.com, CC BY 3.0

Instalacje w przestrzeni miejskiej

Ciekawym nurtem współczesnej fotografii są instalacje artystyczne w przestrzeni miejskiej. Jednym z takich artystów jest Shimon Attie, który archiwalne fotografie z okresu przedwojennego umieszczał na starych budynkach, tak by ukazywały one dawny wygląd danego miejsca. Była to forma przywoływania pamięci o miejscu, zwracania go przestrzeni publicznej, przypominały, o często dramatycznej historii ludzi, którzy zamieszkiwali te miejsca we wcześniejszych latach. Przestrzeń poprzez projekcje fotograficzne została uaktualniona.

Ro7gBputCrul11
Ilustracja interaktywna przedstawia projekcję na dawnej księgarni żydowskiej w Berlinie. Po lewej stronie ukazany jest fragment bloku z płyty betonowej, parter i pierwsze piętro. Po prawej stronie fragment zniszczonego budyku, na drzwiach których ukazana została projekcja, przedstawiająca starszego żydowkiego mężczyznę, siedzącego przy biurku. W środku fotografii, w odali, widoczny jest wysoki komin. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Podczas wizyty Berlinie w 1991 r. Attie szukał śladów kultury żydowskiej. Uderzyła go pustka pozostawiona po wymordowaniu mieszkańców Scheunenviertel. Dlatego wybrał fotografie wykonane przed II wojną światową, zamienił je na slajdy i projektował je bezpośrednio na fronty domów w kwartale.
Shimon Attie, projekcja na dawnej księgarni żydowskiej w Berlinie, 1930, 1992, p1.liveauctioneers.com, CC BY-SA 3.0

Projekcje w przestrzeni prezentowała także Jenny Holzer, która wprowadzała do nich tekst. Używa utartych sloganów, truizmów, ale i utworów uznanych poetów, pisarzy (np. Wisławy Szymborskiej). Uczy czytać ten sam tekst, który nabierał innych znaczeń zależnie od miejsca projekcji.

RAhbFqniwCNjd1
Jenny Holzer, projekcja na szklanej piramidzie przed Luwrem, Paryż, 2009, projects.jennyholzer.com, CC BY 3.0

Polskim artystą, który w swojej pracy wykorzystuje projekcje jest Krzysztof Wodiczko, profesor warszawskiej ASP i Harvard University. Używa projekcji ruchomych i statycznych. W swoich pracach przywraca głos wykluczonym.

R19MP3i9IyOg91
Krzysztof Wodiczko, Projekcja weteranów wojennych, Warszawa, 2010, artdone.files.wordpress.com, CC BY 3.0

Fotografia jest prężnie rozwijającą się dziedziną sztuki. Wystawy fotograficzne są organizowane przez najbardziej prestiżowe instytucje kultury. Także fotografia reporterska, modowa, przyrodnicza jest na bardzo wysokim poziomie. Najlepsze magazyny modowe czy geograficzno‑przyrodnicze są gwarancją najlepszych zdjęć.

Animacja 3D pt. Polscy fotograficy. Wybór

RpTX16fYpSOux1
Animacja przedstawia salę w wirtualnym muzeum, na ścianach wiszą obrazy przedstawiające 1. Jan Bułhak, Bałtyk 2. Zofia Rydet, zdjęcie z cyklu „Zapis socjologiczny 1978–1990” 3. Tadeusz Rolke, „Piotr Skrzynecki i Ewa Demarczyk”, 1966 4. Natalia LL, „Geografia twarzy 1”, 1964 5. Ryszard Horowitz, „Fake Dali”, 1970 6. Tomasz Tomaszewski, zdjęcie z cyklu „Rzut beretem”, 2007 Obrazy te opatrzone są następującymi opisami: 1. Jan Bułhak urodził się 6 października 1876 r. w Ostaszynie pod Nowogródkiem, zmarł 4 lutego 1950 r. w Giżycku. Ojciec polskiej fotografii. Współzałożyciel Związku Polskich Artystów Fotografów, posiadał legitymację nr 1. Znany z pięknych i nastrojowych fotografii Wilna, Wileńszczyzny, tzw. typów chłopskich i krajobrazów oraz Krakowa, Warszawy, Poznania, Lwowa, Lublina, Gdańska, Pomorza, Bałtyku. Większa część jego zdjęć spłonęła podczas II wojny światowej. Po wojnie dokumentował zniszczenia wojenne polskich miast., 2. Zofia Rydet urodziła się 5 maja 1911 r. w  Stanisławowie, zmarła 24 sierpnia 1997 r. w Gliwicach. Należy do jednych z najwybitniejszych polskich fotografek. Znana przede wszystkim z monumentalnego cyklu „Zapis Socjologiczny”, w którym dokumentowała mieszkańców polskiej wsi w ich domach. Zdjęcia zostały wykonane w konwencji dziewiętnastowiecznej fotografii zakładowej. Inne znane cykle fotograficzne jej autorstwa to „Mały człowiek” o dzieciach, „Czas przemijania” na temat starości. Rydet słynęła z niesamowitego wyczucia i wrażliwości społecznej. Tworzyła również fotomontaże. 3. Tadeusz Rolke urodził się 24 maja 1929 r. w Warszawie. Jest prekursorem polskiej fotografii reportażowej. Fotografia dla niego to zapis momentu. Fotografował ruiny i odbudowę Warszawy, życie kulturalne, modę, osobistości kultury, Romów. W jednym ze swoich projektów odszukiwał miejsca, które kiedyś zamieszkiwali Żydzi, tym samym pokazuje pustkę po dawnych mieszkańcach. W latach 70. XX w. mieszkał w Hamburgu, gdzie współpracował z „Stern”, „Die Zeit”, „Der Spiegel”. W Hamburgu powstał jeden z jego najlepszych cykli fotograficznych „Fishmarkt” o targu rybnym. W stanie wojennym wrócił do Polski, dokumentował wystąpienia antykomunistyczne, przemiany w Polsce po 1989 r. 4. Natalia LL, właściwie Natalia Lach-Lachowicz, urodziła się 18 kwietnia 1937 r. w Żywcu. Zajmuje się malarstwem, grafiką, performance, filmem eksperymentalnym, wideo, instalacją, fotografią i rzeźbą. Tworzy w nurcie konceptualizmu, body-artu, foto-artu. Do jednych z jej najsłynniejszych cykli fotograficznych należy „Sztuka konsumpcyjna” i „Sztuka postkonsumpcyjna”. Artystkę interesuje zło, cierpienie, śmierć, ciało. Łączy tematy polityczne, feministyczne, erotyczne. 5. Ryszard Horowitz urodził 5 maja 1939 r. w Krakowie. Prekursor cyfrowego przetwarzania fotografii. Mieszka w Nowym Jorku, gdzie ukończył prestiżowy Pratt Institute na wydziale projektowania i grafiki reklamowej. Otworzył własne studio fotograficzne. Eksperymentuje z formą, technologią, stworzył swój własny, rozpoznawalny styl. Jego prace są kolażem marzeń sennych, symboli, obrazów. W pracy wykorzystuje retusz, wielokrotne naświetlanie kliszy w aparacie, przekładanie błony z aparatu do aparatu i kolejne naświetlania, a także manipulacje w ciemni. Później w swojej pracy zaczął wykorzystywać komputer. Sam o swojej twórczości mówi, że jest to połącznie galicyjskiego surrealizmu z amerykańskim szaleństwem. 6. Tomasz Tomaszewski urodził się 6 maja 1953 r. w Warszawie. Należy do grona najwybitniejszych polskich reportażystów. Współpracownik „National Geographic”, dla którego zrobił m.in. esej fotograficzny „Ostatni. Współcześni Żydzi polscy” z tekstem Małgorzaty Niezabitowskiej, który przyniósł mu międzynarodowe uznanie. Stworzył także m.in. : „Discovering America”, „Rzut beretem” o polskiej wsi, „Cyganie. Inni ludzie, tacy sami jak my”, "W centrum" o Centrum Zdrowia Dziecka. O swojej pracy mówi: Nie ma rzeczy, której nie można sfotografować. Pytanie tylko jak to zrobić, by nie obedrzeć swoich bohaterów z godności. Nie wyobrażam sobie sytuacji, w których miałbym kraść fotografie, robić zdjęcia wbrew komuś. Zadaję pytania, słucham ludzi, przyglądam się. Na końcu, kiedy już stanę się przezroczysty, wyciągam aparat i naciskam spust migawki. Myślę o sobie, że jestem listonoszem, że może zostawiam po sobie jakieś dobro? Nie jadę na zdjęcia, jadę opowiadać historię przy pomocy języka wizualnego, mnie interesuje tłumaczenie człowieka innemu człowiekowi.
Źródło: Kamila Gillmeister, licencja: CC0.

Zadania

RH6JPDQnLrGPH
Ćwiczenie 1
Kto jest twórcą kalotypii? Możliwe odpowiedzi: 1. William Fox Talbot, 2. Louis Jacques Daguerre, 3. Josepha Nicéphore Niepce
R13WMgTbjfjqE
Ćwiczenie 2
Którego fotografa nazywamy ojcem polskiej fotografii? Możliwe odpowiedzi: 1. Tadeusz Lewandowski, 2. Józef Kuczyński, 3. Jan Bułhak
RudWNwJA10VVO
Ćwiczenie 3
Wskaż polskiego fotografa, którego zdjęcia znalazły się w zbiorze najlepszych fotografii National Geographic Możliwe odpowiedzi: 1. Tomasz Tomaszewski, 2. Andrzej Pęczalski, 3. Edward Kruk
RCnDD2EtJxRaO
Ćwiczenie 4
Wymień czterech polskich Fotografów.
Rm9xTKydSAQdD
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj nazwiska artystów do opisów ich twórczości. Robert Mapplethorpe Możliwe odpowiedzi: 1. Prekursor polskiej fotografii reportażowej., 2. Znany m.in. z serii fotografii kwiatów, czy zdjęć na płyty Patti Smith., 3. Prekursor komputerowego przetwarzania fotografii., 4. Usuwał z reklam Marlboro napisy i paczki papierosów, podkreślając tym samym sztuczność zdjęć reklamowych. Richard Prince Możliwe odpowiedzi: 1. Prekursor polskiej fotografii reportażowej., 2. Znany m.in. z serii fotografii kwiatów, czy zdjęć na płyty Patti Smith., 3. Prekursor komputerowego przetwarzania fotografii., 4. Usuwał z reklam Marlboro napisy i paczki papierosów, podkreślając tym samym sztuczność zdjęć reklamowych. Ryszard Horowitz Możliwe odpowiedzi: 1. Prekursor polskiej fotografii reportażowej., 2. Znany m.in. z serii fotografii kwiatów, czy zdjęć na płyty Patti Smith., 3. Prekursor komputerowego przetwarzania fotografii., 4. Usuwał z reklam Marlboro napisy i paczki papierosów, podkreślając tym samym sztuczność zdjęć reklamowych. Tadeusz Rolke Możliwe odpowiedzi: 1. Prekursor polskiej fotografii reportażowej., 2. Znany m.in. z serii fotografii kwiatów, czy zdjęć na płyty Patti Smith., 3. Prekursor komputerowego przetwarzania fotografii., 4. Usuwał z reklam Marlboro napisy i paczki papierosów, podkreślając tym samym sztuczność zdjęć reklamowych.
ReBIQoUGhPA0D
Ćwiczenie 6
Którzy fotografowie należeli do tzw. Szkoły Düsseldorfskiej? Możliwe odpowiedzi: 1. Thomas Struth, 2. Gerhard Richter, 3. Thomas Ruff
RkDcBXTO2T5Ux
Ćwiczenie 7
Zaznacz cykle fotograficzne autorstwa Zofii Rydet. Możliwe odpowiedzi: 1. Rzut beretem, 2. Mały człowiek, 3. Czas przemijania
RoaTtynLG2c2c
Ćwiczenie 8
Które cykle fotograficzne stworzyła Natalia LL? Możliwe odpowiedzi: 1. Sztuka konsumpcyjna, 2. Narodziny według ciała, 3. W Centrum
R19GDLKWmIeld
Ćwiczenie 9
Przeciągając podane niżej kafle połącz w pary termin z odpowiadającym mu opisem camera obscura Możliwe odpowiedzi: 1. Ciemnia optyczna, zamknięte pudło z małym otworem, przez który pada na ściankę tylną odwrócony obraz przedmiotów znajdujących się przed otworem., 2. Parametr fotografii służący do określania zakresu odległości, w którym obiekty obserwowane przez obiektyw sprawiają wrażenie ostrych., 3. W fotografii to niewidoczny dla oka obraz powstający w emulsji fotograficznej w wyniku naświetlania; obraz powstały po ekspozycji błony fotograficznej (filmu), ale jeszcze niewywołany. głębia ostrości Możliwe odpowiedzi: 1. Ciemnia optyczna, zamknięte pudło z małym otworem, przez który pada na ściankę tylną odwrócony obraz przedmiotów znajdujących się przed otworem., 2. Parametr fotografii służący do określania zakresu odległości, w którym obiekty obserwowane przez obiektyw sprawiają wrażenie ostrych., 3. W fotografii to niewidoczny dla oka obraz powstający w emulsji fotograficznej w wyniku naświetlania; obraz powstały po ekspozycji błony fotograficznej (filmu), ale jeszcze niewywołany. obraz utajniony Możliwe odpowiedzi: 1. Ciemnia optyczna, zamknięte pudło z małym otworem, przez który pada na ściankę tylną odwrócony obraz przedmiotów znajdujących się przed otworem., 2. Parametr fotografii służący do określania zakresu odległości, w którym obiekty obserwowane przez obiektyw sprawiają wrażenie ostrych., 3. W fotografii to niewidoczny dla oka obraz powstający w emulsji fotograficznej w wyniku naświetlania; obraz powstały po ekspozycji błony fotograficznej (filmu), ale jeszcze niewywołany.
RBMm07kLppCr5
Ćwiczenie 10
W którym roku powstała pierwsza fotografia.
RUW1dAVfpxrWZ
Ćwiczenie 11
Połącz w pary nazwiska fotografów z tytułami ich cykli fotograficznych. Zofia Rydet Możliwe odpowiedzi: 1. Sztuka konsumpcyjna, 2. Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, 3. Fishmarkt, 4. Zapis Socjologiczny Natalia LL Możliwe odpowiedzi: 1. Sztuka konsumpcyjna, 2. Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, 3. Fishmarkt, 4. Zapis Socjologiczny Tomasz Tomaszewski Możliwe odpowiedzi: 1. Sztuka konsumpcyjna, 2. Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, 3. Fishmarkt, 4. Zapis Socjologiczny Tadeusz Rolke Możliwe odpowiedzi: 1. Sztuka konsumpcyjna, 2. Ostatni. Współcześni Żydzi polscy, 3. Fishmarkt, 4. Zapis Socjologiczny

Słownik pojęć

Camera obscura
Camera obscura

prototyp aparatu fotograficznego; światłoszczelna skrzynka z małym otworem w przedniej ściance i matową szybą w tylnej. Przez otwór pada na tylną ściankę, czyli ekran, odwrócony i pomniejszony obraz przedmiotu – oświetlonego lub święcącego – ustawionego przed otworem. Camera obscura znana była w Europie od średniowiecza, ale zastosowanie znalazła dopiero w XVIII w. Służyła wówczas jako przyrząd pomocniczy przy wykonywaniu portretów sylwetkowych i wedut – malarz zakładał papier na tylnej szybie i odrysowywał powstały obraz.

Głębia ostrości
Głębia ostrości

przedział odległości (liczonych od aparatu fot. lub kamery) obejmujący obiekty odwzorowane ostro na obrazie fotogra‑ficznym; zależy od ogniskowej obiektu, odległości fotografowanych przedmiotów, wielkości otworu przesłony.

Halogenki
Halogenki

to fluorowce, pierwiastki chemiczne tworzące 17 grupę układu okresowego pierwiastków: fluor, chlor – gazy, brom – ciecz, jod i astat – ciała stałe; typowe niemetale; bardzo aktywne chemicznie, silne utleniacze.
W fotografii światłoczułe kryształki halogenków są składnikiem większości emulsji fotograficznych.

Obraz utajony
Obraz utajony

w fotografii to niewidoczny dla oka obraz powstający w emulsji fotograficznej w wyniku naświetlania; obraz powstały po ekspozycji błony fotograficznej (filmu), ale jeszcze niewywołany. W procesie wywoływania przekształca się on w obraz widzialny.

Sztuka konceptualna
Sztuka konceptualna

kierunek w sztuce rozwijający się od lat 60. XX w. Tradycyjnie pojmowane dzieło sztuki ma zostać zastąpione koncepcją, pojawiającą się podczas myślenia. Ważniejsza jest idea, a nie materialna praca.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Literatura przedmiotu:

Art now. Sztuka przełomu tysiąclecia, red. Burkhard Reimschneider, Uta Grosenick, Kolonia 2001

Boris von Brauchitsch, Mała historia fotografii, Warszawa 2004

Jolanta Chrzanowska‑Pieńkos, Andrzej Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Poznań 1996

Encyklopedia PWN w trzech tomach, Warszawa 1999

Peter Gössel , Gabriele Leuthouser Stephen Little, Sztuka. Kierunki – mistrzowie – arcydzieła, Warszawa 2005

Historia fotografii, red. Juliet Hacking, Warszawa 2014

Ian Jeffrey, Jak czytać fotografię. Lekcje mistrzów fotografii, Kraków 2009

Krzysztof Jurecki, Oblicza fotografii, Września 2009

Wolfgang Kemp, Historia fotografii. Od Daguerre a do Gursky'ego, Kraków 2014

Lech Lechowicz, Historia fotografii. Cześć 1 1839‑1939, Łódź 2012

Filip Lipiński, Anatomia zawłaszczenia. Postmodernizm, procedury alegoryczne i mit, w: „Tekstualia” 2017, nr 2 (49)

Antony Mason, Historia sztuki zachodniej. Od czasów prehistorycznych do XXI wieku, Warszawa 2009

Adam Mazur, Historie fotografii w Polsce 1839‑2009, Warszawa, 2010

Naomi Rosenblum, Historia fotografii światowej, Bielsko‑Biała 2005

Alfred Stieglitz, Camera Work. The Complete Photographs, Köln 2008

Zbigniew Tomaszczuk, Łowcy obrazów. Szkice z historii fotografii, Warszawa 1998

Uniwersalny leksykon sztuki, Warszawa 2002

Anita Włodarczyk‑Kulak, Maurycy Kulak, O sztuce nowej i najnowszej. Główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010

Strony internetowe:

artistsspace.org

culture.pl

guggenheim.org

mapplethorpe.org

metmuseum.org

moma.org

tate.org.uk

shimonattie.net

sugimotohiroshi.com