Ilustracja przedstawia fragment rzeźby znanej, jako „August z Prima Porta”. Ukazuje ona stojącą postać cesarza Oktawiana Augusta. Wykonana jest z brązu pokrytego zieloną patyną. Cesarz ubrany jest w krótką tunikę z zapinanym na ramionach bogato zdobionym pancerzem. Przez lewe ramię przerzucony ma płaszcz. Wyciągnięta prawa ręka wskazuje, że władca zamierza przemówić. Ilustracja stanowi tło do tematu lekcji: Funkcje przypadka. Genetivus.
Ważne daty
753‑510 p.n.e. – Okres królewski w Rzymie
490 p.n.e. – Bitwa pod Maratonem. Wojny perskie
488/487 p.n.e. – Po raz pierwszy zastosowano w Atenach ostracyzm
480 p.n.e. – Bitwa pod Salaminą. Wojny perskie
479 p.n.e. – Bitwa pod Platejami. Wojny perskie
218 p.n.e. – Bitwy nad rzeką Ticinus i Trebią. II wojna punicka
217 p.n.e. – Bitwa nad Jeziorem Trazymeńskim. II wojna punicka
216 p.n.e. – Bitwa pod Kannami. II wojna punicka
58‑51 p.n.e. – Podbój Galii
64 r. – Pożar Rzymu za Nerona
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1C92K0c3svfC1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego: c) następujące funkcje składniowe i semantyczne rzeczownika: Genetivus; 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: m) dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie zjawisk składniowych: – przy przekształcaniu zdań zawierających charakterystyczne dla łaciny zjawiska składniowe poprawnie posługuje się funkcjami składniowymi i semantycznymi: Genetivus; p) poprawnie tłumaczy charakterystyczne dla łaciny: – funkcje składniowe i semantyczne Genetivus.
Nauczysz się
rozpoznawać funkcje genetiwu: partitivus, qualitatis, memoriae, criminis, pretii, possessivus;
Belgowie są najdzielniejsi spośród wszystkich Galów.
m3e854338dc25389d_0000000000016
Pierwszym z królów rzymskich był Romulus.
m3e854338dc25389d_0000000000017
Helena była wyjątkowej urody.
m3e854338dc25389d_0000000000018
Priam odznaczał się wyjątkową mądrością.
m3e854338dc25389d_0000000000019
Córko, pamiętaj o siostrze.
m3e854338dc25389d_0000000000020
Zapomniałaś o naszym przybyciu?
m3e854338dc25389d_0000000000021
Potępiamy kobiety za ich gniew.
m3e854338dc25389d_0000000000022
Miltiades został uwolniony od kary śmierci.
m3e854338dc25389d_0000000000023
Wartość mojego domu szacuję wysoko.
m3e854338dc25389d_0000000000024
Mało cenimy nieprzyjaciół.
m3e854338dc25389d_0000000000025
Powinnością Rzymianina jest pielęgnować obyczaje przodków.
m3e854338dc25389d_0000000000026
Obowiązkiem rolnika jest dobrze orać pole.
R6YREODWmh3ls
Ćwiczenie 1
Połącz w pary nazwę funkcji genetiwu i jej cechę. genetivus partitivus Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus criminis Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus qualitatis Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus memoriae Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus pretii Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus possessivus Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor
Połącz w pary nazwę funkcji genetiwu i jej cechę. genetivus partitivus Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus criminis Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus qualitatis Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus memoriae Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus pretii Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor genetivus possessivus Możliwe odpowiedzi: 1. wyraża część wyodrębnioną z całości, 2. określa cechę, obowiązek, powinność, 3. wyraża cenę ogólną, 4. wyraża winę lub zbrodnię, 5. wyraża cechę, jakość, 6. łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor
Połącz w pary nazwę funkcji genetiwu i jej cechę.
łączy się z czasownikami typu obliviscor, reminiscor, wyraża część wyodrębnioną z całości, określa cechę, obowiązek, powinność, wyraża winę lub zbrodnię, wyraża cechę, jakość, wyraża cenę ogólną
genetivus partitivus
genetivus criminis
genetivus qualitatis
genetivus memoriae
genetivus pretii
genetivus possessivus
R1Kj9skXZlJPT
Ćwiczenie 2
Gallia est omnis divisa in partes tres (Galia została podzielona na trzy części ) – zdanie to rozpoczyna Wojnę galijską (De bello Gallico) Juliusza Cezara. Dzieje tego podboju (58–51 p.n.e.) streszcza autor biografii Cezara, Swetoniusz: Sprawował dowództwo wojskowe przez dziewięć lat. Oto czego w sumie dokonał. Całą Galię, której granicami są Pireneje, Alpy i góry Sewenny oraz rzeki Ren i Rodan, a przestrzeń ta ma obwód niemal trzech milionów dwustu tysięcy kroków, uczynił rzymską prowincją, wyjąwszy z tego tylko państwa sprzymierzone, dobrze zasłużone dla Rzymu. Na prowincję tę nałożył czterdzieści milionów sesterców rocznego podatku. Pierwszy z Rzymian zbudował most nad Renem, natarł na zamieszkałe po drugiej stronie plemiona germańskie i zadał im ciężkie klęski. Uderzył również na Brytanów, dotychczas nieznanych. Pobił ich i wziął od nich okup oraz zakładników. Wśród tylu zwycięstw trzykrotnie tylko doświadczył przeciwności losu. Raz w Brytanii, gdy w wielkiej burzy utracił niemal całą flotę. Raz w Galii, gdy jedną z jego legii wybito niemal doszczętnie pod GergowiąGergowiaGergowią. Raz na granicy Germanii, gdy jego legaci, Titurius i Aurunkulejus, dali się wciągnąć w zasadzkę i polegli.
(w: Zygmunt Kubiak, Piękno i gorycz Europy. Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2003, s. 378).
Portret rzymski okresu republiki
R39eDasBzX9wL1
R1OyMDqjTFOjQ1
Rs4AJTBGclgz9
Ćwiczenie 3
RsSNnU7LsXlZj
RUnPiaeKTtR2E1
W 483 r. p.n.e. Temistokles doprowadził do wygnania z Aten Arystydesa, wielkiego wodza i męża stanu. Arystydes brał udział w bitwach pod Maratonem (490 p.n.e.), pod Salaminą (480 p.n.e.) i pod Platejami (479 p.n.e.). Uczestniczył w tworzeniu Związku MorskiegoZwiązek MorskiZwiązku Morskiego (478 p.n.e.). Nadano mu ze względu na nieposzlakowaną opinię przydomek Sprawiedliwego. Żył skromnie, zmarł jako człowiek ubogi, pochowano go na koszt państwa, a córkom ufundowano posag z pieniędzy publicznych. Wygnanie Arystydesa było możliwe, ponieważ w Atenach istniały procedury kontroli procesów politycznych takie jak np. ostracyzmOstracyzmostracyzm. Polegał on na usunięciu z życia publicznego obywatela, którego ambicje i działalność stwarzały zagrożenie dla wspólnoty. Po raz pierwszy zastosowano go w 488/487 r. p.n.e. i od tej pory co roku zimą Zgromadzenie podejmowało decyzję w sprawie ostracyzmu. Decyzją większości na jednym z kolejnych posiedzeń rzucano ostrakony. Odbywało się to nie w miejscu Zgromadzeń na PnyksiePnyksPnyksie, ale na AgorzeAgoraAgorze. Wynik był nieważny, jeśli głosujących było mniej niż 6 tys. Obywatel, którego imię zostało wymienione największą liczbą głosów, szedł na wygnanie na 10 lat. Zachowywał przy tym prawo własności. Zachowało się dość dużo skorupek z imionami najznamienitszych obywateli Aten: Arystydesa, Temistoklesa, Peryklesa i innych. Z wygnaniem Arystydesa wiąże się interesująca anegdota. Otóż gdy obywatele zapisywali imiona na ostrakonach, podszedł do niego pewien człowiek, podał mu skorupkę i poprosił o zapisanie na niej imienia Arystydesa. Zapytany, czy wyrządził mu on jakąś krzywdę, odpowiedział, że nie, ale złości go to, że człowiek ten nazywany jest sprawiedliwym. Arystydes nic nie odrzekł i wpisał swoje imię na ostrakon.
RLrF1EbGS8jG9
Ćwiczenie 4
R1Pa4IRkoCGfa
Ćwiczenie 5
W nocy z 18 na 19 lipca 64 r. w Rzymie wybuchł pożar, którego rozmiarów nikt wtedy nie mógł przewidzieć. Pożary nękały miasto co roku, prefekt przypominał ustawicznie o uzupełnianiu zapasów wody, ale prędkość, z jaką ogień rozprzestrzeniał się tym razem, kazała przypuszczać, że nie uda się nad nim zapanować. Alarm podniesiony przez żołnierzy ściągnął oddziały strażaków. W najtrudniejszej sytuacji znaleźli się mieszkańcy domów czynszowych i dzielnic tak gęsto i ciasno zabudowanych jak i . Ogień wymknął się spod kontroli.
Rv15xXkctyRCr
Z czternastu dzielnic Rzymu ocalały tylko cztery. Zniszczeniu uległy zabytkowe budowle z czasów królewskich, dokumenty, dzieła sztuki i trofea wojenne. Cesarz od razu przystąpił do odbudowy miasta. Wspierał potrzebujących, obniżył cenę zboża, wznosił domy z ogniotrwałego materiału, poszerzył ulice, kazał w miejscach publicznych umieścić narzędzia do gaszenia pożarów. Przeszedł jednak do historii jako ten, który kazał podpalić miasto, być może dlatego, że gdy później rozpoczął budowę swojej miejskiej rezydencji – Złotego Domu, wielu ludzi wywłaszczono, a wielu straciło majątek na spekulacjach budowlanych. Krążyła też po mieście plotka, że cesarz miał przyglądać się tragedii, śpiewając pieśń o zniszczeniu Troi.
Rm9Fq3mzWRsO61
R1epFqOcbVwtD
Ćwiczenie 6
Rb8X1YbNqqA0v1
R1Fkyds5QGH9k
Ćwiczenie 7
RCcsBwTp2NAhQ
Słowniki
Słownik pojęć
Agora
Agora
centrum życia publicznego greckiej polis, plac miejski.
Baje
Baje
miasto w pobliżu Neapolu w Italii, znana miejscowość kąpieliskowa.
Eskwilin
Eskwilin
jedno z siedmiu wzgórz Rzymu.
Galia
Galia
kraina zamieszkana przez ludy pochodzenia celtyckiego. Dziś tereny Galii zajmują m.in. Francja i Belgia.
Gergowia
Gergowia
miasto w Galii, zdobyte przez Cezara w 52 r. p.n.e.
Miltiades
Miltiades
Miltiades z Aten (550–489 p.n.e.), polityk, wódz, uczestnik wojen grecko‑perskich.
Neron
Neron
Lucius Domitius Ahenobarbus Nero (37–68), cesarz rzymski w latach 54–68.
Numa Pompiliusz
Numa Pompiliusz
król Rzymu, następca Romulusa
Ostracyzm
Ostracyzm
procedura wprowadzona w Atenach w VI w. p.n.e. polegająca na usunięciu z polis obywatela zagrażającego porządkowi polis.
Ostrakon
Ostrakon
gliniana skorupka, wykorzystywana podczas głosowania nad ostracyzmem.
Pnyks
Pnyks
miejsce posiedzeń eklezji – ateńskiego zgromadzenia ludowego.
Sabinowie
Sabinowie
plemię środkowej Italii.
Subura
Subura
dolina w Rzymie zamieszkana przez ubogą ludność
Związek Morski
Związek Morski
związek ok. 200 miast Morza Egejskiego utworzony w 478/477 r. p.n.e., by współdziałać przeciwko Persom.
Słownik łacińsko‑polski
R19weP38Y1NWw
Galeria dzieł sztuki
RUZUo0btA1FvZ1
R1FWHRl3TetQt
R2jzffQ05k1zK1
R1ANA7FtwT8Qg
R1Fsaa0qsZgad
m3e854338dc25389d_0000000000320
Bibliografia
Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012
Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, Warszawa 1982
A.W. Mikołajczak, Rzym legendarny, Wrocław 2006
A. Ziółkowski, Starożytność, Warszawa 2009
B. Bravo, Ewa Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. I: Do końca wojen perskich, Warszawa 1988
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013
M. Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004
M. Ranieri Panetta, Neron, Warszawa 2001
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006
R. Kulesza, Ateny Peryklesa, Warszawa 1991
Z. Kubiak, Piękno i gorycz Europy. Dzieje Greków i Rzymian, Warszawa 2003