R6jzdipwSpKP8
Zdjęcie przedstawia kobietę siedzącą w klasie tyłem do widza. W dłoniach trzyma otwartą książkę. Naprzeciwko kobiety siedzą nastolatkowie. W pierwszym rzędzie siedzi dwóch chłopców i dziewczynka. Za nimi siedzą dwie dziewczynki i chłopiec. Dzieci ubrane są w białe koszule z kołnierzykiem i granatowe swetry.

Funkcje szkoły

Charakter, wielorakie role i liczne zadania realizowane przez szkołę paradoksalnie sprawiają, że ciężko jest podać jednoznaczną definicję tej instytucji. Niewątpliwie jest to miejsce, w którym uczymy się – poznajemy wiedzę i zdobywamy umiejętności, ale też otrzymujemy pewien zasób postaw i wartości, które są cenne w środowisku, w którym się funkcjonujemy.
Źródło: pixaby, domena publiczna.
Nauczysz się
  • definiować pojęcie „szkoły”,

  • scharakteryzować zmianę roli szkoły na przestrzeni wieków,

  • rozróżniać funkcje szkoły,

  • podawać przykłady, za pomocą których szkoła realizuje swoje funkcje,

  • oceniać stopień realizacji wybranej funkcji szkoły,

  • przedstawiać funkcjonowanie systemu szkolnictwa w Finlandii i dokonać jego porównania ze szkolnictwem w Polsce,

  • formułować wnioski na temat korzyści wynikających z zastosowania w polskim szkolnictwie rozwiązań działających w szkołach w Finlandii.

Wprowadzenie

Termin szkołaszkołaszkoła jest pochodzenia greckiego i pierwotnie oznaczał „wczasy”, „spokój”, „czas poświęcony nauce”. W starożytnym Rzymie szkołę określano mianem „schola”.

W epoce średniowiecza pojawił się nowy i trwały typ szkoły – uniwersytet.

W epoce nowożytnej dołączyły do niego dwie nowe formy organizacyjne szkół średnich – gimnazja i kolegia. W okresie tym ukształtował się, obowiązujący do dzisiaj, klasowo‑lekcyjny system nauczania.

RA9JtFaEDQWfp
XVI‑wieczna ilustracja ukazująca uniwersytet w Paryżu.
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Wiek XVIII zapoczątkował proces organizowania państwowych systemów oświaty. Przyczyniło się to w następnym stuleciu do wydłużenia obowiązkowego nauczania na poziomie elementarnym, reformowania szkół średnich i wyższych.

W rezultacie wiek XX otrzymał w spadku ukształtowany system szkolny oraz zasady planowania i realizowania polityki oświatowej. Wszystko to sprawiło, że instytucja szkoły stała się w drugiej połowie XX wieku dostępna szerokim rzeszom dzieci i młodzieży niemal na całym świecie.

Dziś szkołę rozumiemy jako jednostkę oświatowo‑wychowawczą, której zadaniem jest kształcenie, wychowanie i opieka.

R9EYxJEPHCwwW
Ćwiczenie 1
Uporządkuj chronologicznie podane informacje. Elementy do uszeregowania: 1. powstanie pierwszych narodowych systemów oświaty, 2. pojawienie się uniwersytetów, 3. wydłużenie obowiązkowego nauczania na poziomie elementarnym, 4. pojawienie się gimnazjów i kolegiów, 5. udostępnienie szkoły szerokim rzeszom dzieci i młodzieży
ĆWICZENIE: Uporządkuj elementy
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Rola szkoły

Od momentu swojego powstania szkoła pełni niezwykle ważną rolę w życiu pojedynczego człowieka i całych społeczeństw.

Szkoła jako instytucja jest z jednej strony przestrzenią określonych możliwości i działań, z drugiej zaś formą sprawowania kontroli i formowania społecznie pożądanych zachowań poprzez udostępnianie i ujednolicanie akceptowanych społecznie sposobów myślenia, oceny i działania.

Funkcje szkoły

RwIoW4n4LFEoF
Animacja przedstawiająca funkcje szkoły.
Polecenie 1
RmVWNDVu6kTqS
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
ReXugLM1PoPr2
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3
RYP60vFDfpC5r
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RN1R673eAPACL
Ćwiczenie 2
Połącz każdą funkcję szkoły z odpowiadającym jej opisem. Funkcja kształcąca Możliwe odpowiedzi: 1. polega na kształtowaniu właściwych postaw i przygotowaniu do samodzielnego życia, 2. polega na wspomaganiu rozwoju dziecka poprzez zaspakajanie jego potrzeb i tworzenie warunków do nauki, 3. polega na uświadamianiu uczniom istniejących wartości i norm obowiązujących w kulturze, 4. polega na przekazywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej Funkcja wychowawcza Możliwe odpowiedzi: 1. polega na kształtowaniu właściwych postaw i przygotowaniu do samodzielnego życia, 2. polega na wspomaganiu rozwoju dziecka poprzez zaspakajanie jego potrzeb i tworzenie warunków do nauki, 3. polega na uświadamianiu uczniom istniejących wartości i norm obowiązujących w kulturze, 4. polega na przekazywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej Funkcja opiekuńcza Możliwe odpowiedzi: 1. polega na kształtowaniu właściwych postaw i przygotowaniu do samodzielnego życia, 2. polega na wspomaganiu rozwoju dziecka poprzez zaspakajanie jego potrzeb i tworzenie warunków do nauki, 3. polega na uświadamianiu uczniom istniejących wartości i norm obowiązujących w kulturze, 4. polega na przekazywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej Funkcja kulturowa Możliwe odpowiedzi: 1. polega na kształtowaniu właściwych postaw i przygotowaniu do samodzielnego życia, 2. polega na wspomaganiu rozwoju dziecka poprzez zaspakajanie jego potrzeb i tworzenie warunków do nauki, 3. polega na uświadamianiu uczniom istniejących wartości i norm obowiązujących w kulturze, 4. polega na przekazywaniu wiedzy i umiejętności niezbędnych do podjęcia pracy zawodowej
ĆWICZENIE: Połącz w pary
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Powszechnie przyjmuje się, że najważniejszą funkcją szkoły jako instytucji społecznej i oświatowo‑wychowawczej jest kształcenie i wychowanie dzieci i młodzieży, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań.

W ramach realizowanych funkcji szkoła może być traktowana jako instytucja:

  • służąca transmisji kultury, która koncentruje się na przekazywaniu teraźniejszej generacji dorobku minionych pokoleń,

  • wspomagająca rozwój jednostki, stwarzająca jej warunki do indywidualnego rozwoju, opierająca swoje funkcjonowanie na zasadzie bezwarunkowej akceptacji dziecka, wrażliwości na jego potrzeby i wyzwalaniu jego potencjału uczenia się.

Czym więc wyróżnia się fińska szkoła?

Natalia Kondratiuk–Świerubska Ten kraj ma najlepszych uczniów na świecie. Nie ma prac domowych, testów, a zawód nauczyciela cieszy się prestiżem

Brak porównań związany jest z dużym indywidualizmem panującym w fińskich szkołach. Każdy uczeń ma stworzony indywidualny plan rozwoju, który dostosowany jest do jego predyspozycji. Co więcej, dzieci są oceniane na podstawie poziomu, jaki w danym momencie reprezentują. Nie jest więc tak, że jeśli ktoś jest mniej uzdolniony, na wstępie jest skazany na złe oceny. Jeśli taki uczeń przykłada się do nauki i robi postępy, otrzymuje dobre stopnie. Finowie z dumą podkreślają, że ich system ma przygotować dzieci do dorosłego życia, a nie do egzaminów. Dlatego fińscy uczniowie nie muszą uczyć się na pamięć regułek. Zamiast tego, dowiadują się, w jaki sposób i gdzie mogą znaleźć potrzebne im informacje. Okazuje się jednak, że szkoła bez testów jest możliwa. Podczas gdy my od wczesnych klas podstawówki stresujemy się testami i egzaminami, młodzi Finowie pierwszy poważny egzamin mają dopiero w wieku 16 lat. Na najwcześniejszych etapach fińskiej edukacji prace domowe zostały całkowicie zlikwidowane. Później, gdy nauczyciele mogą już je zadawać, zazwyczaj takie zadania nie zajmują uczniom zbyt wiele czasu.

fińska_szkoła Źródło: Natalia Kondratiuk–Świerubska, Ten kraj ma najlepszych uczniów na świecie. Nie ma prac domowych, testów, a zawód nauczyciela cieszy się prestiżem, dostępny w internecie: https://www.edziecko.pl/Junior/56,160035,22617239,ten-kraj-ma-najlepszych-uczniow-na-swiecie-nie-ma-prac-domowych.html, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
RXQEynmZeibD3
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
RH5YBWZHSc9cR
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
6,61
RcYT0bCTYuEzK
Źródło: Learnetic SA, dostępny w internecie: https://statystykamuzeow.pl/storage/do%20pobrania/Publikacje/Statystyka%20muzeow_2018_PL.pdf, licencja: CC BY 4.0.
RMylhl7uURUJY
Źródło: Learnetic SA, dostępny w internecie: https://statystykamuzeow.pl/storage/do%20pobrania/Publikacje/Statystyka%20muzeow_2018_PL.pdf, licencja: CC BY 4.0.
RCkGmh3Gp9lS4
Ćwiczenie 5
Na podstawie danych statystycznych uzupełnij tekst odpowiednimi danymi. Zajęcia organizowane przez muzeum cieszyły się największym zainteresowaniem wśród dzieci i młodzieży Tu uzupełnij, w mniejszym stopniu przez dorosłych i seniorów. Oferta lekcji muzealnych najczęściej była adresowana do dzieci i młodzieży Tu uzupełnij, w mniejszym stopniu spełniała oczekiwania dorosłych i seniorów.
ĆWICZENIE: Uzupełnij tekst.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RKMNFIEIwu5uE
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Jednym z najważniejszych zadań szkoły jest przygotowanie do życia w społeczeństwie. Obejmuje ono wychowanie młodych ludzi na świadomych obywateli, członków społeczeństwa obywatelskiego, ludzi dostosowanych do współczesnego świata. Ludzi, których łączy z ich krajem pochodzenia i zamieszkania szczególna więź – wyrażana w patriotyzmie, poszanowaniu symboli narodowych, dbałości o państwo i odpowiedzialności za nie.

RcUw9cJev794b
Nauka wykonywania kokard narodowych (błędnie nazywanych kotylionami) to jeden z wielu aspektów przygotowywania przez szkołę do życia w społeczeństwie. Tworzenie kokard narodowych powiązane jest z akcją zapoczątkowaną w listopadzie 2010 r. przez prezydenta Bronisława Komorowskiego. Zaprosił on wówczas szkoły w całej Polsce oraz polskie szkoły za granicą do wspólnych przygotowań obchodów rocznych odzyskania niepodległości, w ramach których uczniowie przygotowywali kokardy narodowe.
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://pixabay.com/pl/photos/bia%c5%82o-czerwone-11-listopada-kokardki-2917148/, licencja: CC BY 4.0.
RQhm6mNP7bRkT
Ćwiczenie 7
Zaznacz święto narodowe, podczas którego nosimy kotyliony. Możliwe odpowiedzi: 1. Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, 2. Narodowe Święto Niepodległości, 3. Narodowy Dzień Zwycięstwa, 4. Święto Narodowe Trzeciego Maja
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Ważnym, szczególnie w dzisiejszych czasach, zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia w środowisku naturalnym. Jest to edukacja w zakresie uświadamiania znaczenia środowiska w życiu człowieka, jak i dotyczących go zagrożeń.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.

Obowiązki obywatela w Konstytucji RP

Art. 82.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

Art. 83.
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej. […]

Art. 85.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. […]

Art. 86.
Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Konstytucja_RP_1 Źródło: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dostępny w internecie: https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm.
Rlko4KvvPGlCn
Ćwiczenie 8
Do jakiego obowiązku zawartego w Konstytucji RP odnosi się sytuacja przedstawiona na zdjęciu? Zaznacz właściwy numer
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór - ilustracja
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
RNZOqzqpgcq9g
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Szkoła to także miejsce, gdzie następuje przygotowanie do życia zawodowego. Obejmuje ono nauczanie o zawodach, poznawanie charakteru pracy, nabywanie doświadczeń, współpracę z zakładami pracy i organizacjami społecznymi.

R1aqXFxC1f83u
Ćwiczenie 10
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. …lekcyjna, tam odbywają się zajęcia., 2. Jeden z nich to wierność ojczyźnie., 3. Kokarda wykorzystywana jako element obchodów święta niepodległości., 4. 4. Jedno ze znaczeń szkoły w języku greckim., 5. Funkcja … szkoły polega na przekazywaniu wiedzy i umiejętności., 6. Jedno z zadań szkoły, oprócz wychowania i kształcenia.
ĆWICZENIE: Krzyżówka
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słowniczek

szkoła
szkoła

jednostka oświatowo‑wychowawcza, której zadaniem jest kształcenie, wychowanie i opieką

kokarda narodowa
kokarda narodowa

jeden z patriotycznych symboli używanych przez Polaków w formie biało‑czerwonej rozetki

Bibliografia

Kowolik P., (2003), Szkoła jako miejsce edukacji uczniów, [w:] „Nauczyciel i szkoła” nr 1‑2 (18‑19).

Statystyka muzeów. Muzea w 2018 roku, [w:] https://statystykamuzeow.pl/storage/do%20pobrania/Publikacje/Statystyka%20muzeow_2018_PL.pdf.

Szkoła jako instytucja i jej funkcje, [w:] https://profesor.pl/publikacja,15733,Artykuly,Szkola-jako-instytucja-i-jej-funkcje.

RdDoY4KZpghRB
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.