Gady – mistrzowie przetrwania w suchym środowisku

R1S15rEqVowRR

Fotografia przedstawia zbliżenie szarobrązowego żółwia słoniowego. Jest w połowie zanurzony w wodzie, która stoi na terenach błotnistych, gdzie wokół wije się zielona trawa. Spod kopulastej skorupy wystaje mała owalna głowa na cienkiej, pomarszczonej szyi. Czarne oko w obwódce skóry lekko skośne. Z przodu głowy otwory nozdrzy, pysk zamknięty. Na pancerzu widać wielokątne wzory.

1. Gady – zwierzęta zmiennocieplne

Gady są kręgowcami. Mają sztywny szkielet wewnętrzny w postaci kręgosłupa, z wyodrębnioną czaszką osłaniającą mózg. Kręgosłup stanowi rusztowanie ciała, nadaje mu kształt, chroni narządy i tworzy aparat ruchu, który umożliwia zwierzęciu poruszanie się.

Gady są przystosowane do życia na lądzie. Występują jednak wśród nich gatunki, które wtórnie przystosowały się do życia w wodzie. Należą do nich przedstawiciele żółwi, węży i krokodyli.

Podobnie jak ryby i płazy, gady należą do zwierząt zmiennocieplnychzwierzęta zmiennocieplnezwierząt zmiennocieplnych, co oznacza, że temperatura ich ciała zależy od temperatury otoczenia, dlatego całoroczną aktywność wykazują jedynie w klimacie gorącym. Są zwierzętami ciepłolubnymi, umiejącymi przeżyć nawet w upalnych, pustynnych warunkach. W klimacie umiarkowanym są aktywne tylko w ciepłych porach roku, a na okres zimowy zapadają w stan odrętwienia.

Większość gadów jest drapieżnikami. Zwykle żywią się owadami i małymi ssakami. Krokodyle, duże jaszczurki i niektóre duże węże potrafią polować na większe zwierzęta, głównie ssaki. Ponieważ nie rozdrabniają pokarmu, trawienie połkniętej zdobyczy zajmuje im wiele dni, a nawet tygodni. Przed polowaniem, aby zapewnić sprawność zmarzniętym w nocy mięśniom, gady wylegują się na rozgrzanych kamieniach. Dopiero gdy się ogrzeją, mogą aktywnie poszukiwać pokarmu.

Niektóre żółwie i jaszczurki żywią się roślinami.

Ciekawostka

Gady są najbardziej długowiecznymi kręgowcami. Żółwie słoniowe z wysp Galapagos mogą żyć nawet 200 lat.

R1aW2fk8uLf2J

Fotografia przedstawia zbliżenie szarobrązowego żółwia słoniowego. Stoi na wyschniętej ziemi, w słońcu. Spod kopulastej skorupy wystaje mała owalna głowa na cienkiej, pomarszczonej szyi. Czarne oko w obwódce skóry lekko skośne. Z przodu głowy otwory nozdrzy, pysk zamknięty. Poniżej zgięte w przód masywne kończyny, palce złączone, skierowane do siebie. Na pancerzu widać wielokątne wzory.

2. Budowa zewnętrzna gadów

Ciało gadów zbudowane jest z głowy, tułowia oraz ogona. Większość gadów posiada dwie pary kończyn, ugiętych w stawach. Kończyn nie mają pełzające na brzuchu węże i nieliczne beznogie jaszczurki.

Palce gadów usprawniają poruszanie się po lądzie. Są zakończone pazurami, które służą do ataku, obrony, a czasem do kopania nor. Ubarwienie ciała gadów jest maskujące lub odstraszające.

Sucha, gruba skóra chroni gady przed utratą wody i uszkodzeniami mechanicznymi. Jaszczurki i węże pokryte są łuskami i tarczkamitarczkitarczkami, a żółwie i krokodyle – rogowymi tarczami. Zrogowaciały naskóreknaskóreknaskórek z łuskami co pewien czas się złuszcza. Węże zrzucają go w całości w postaci wylinkiwylinkawylinki.

Rb6P5W9X5R2Tq

Ilustracja przedstawia rysunek jaszczurki zwinki z głową skierowaną w prawo. Jej skóra jest kolorowa: beżowo‑brązowe pasy wzdłuż ciała, na nich czarno‑białe cętki. Koniec ogona i kończyny jednolicie brązowe, na głowie i szyi nieco zieleni. Z lewej powiększenie skóry jaszczurki: widoczne są drobne, owalne, różnokolorowe łuski. Części ciała podpisane u góry: tułów, szyja, głowa. Na głowie wskazane nozdrze, otwór gębowy, oko i powieki. Na kończynach palce z pazurami.

Gady mają dobrze rozwinięte narządy zmysłów, co umożliwia im życie na lądzie. Właściwą orientację w środowisku zapewniają gadom wzrok i zmysł chemiczny.

Oczy gadów są wyposażone w trzy powieki: górną, dolną i migawkową – przezroczystą, pokrywającą całą powierzchnię oka. Wszystkie powieki chronią oko przed wysychaniem i urazami.

U węży i jaszczurek wysuwany język służy do odbierania bodźców zapachowych i smakowych. Gady te rozpoznają w ten sposób ofiarę, drapieżnika lub partnera.

RHE532QEtAxVA

Film przedstawia węża węszącego językiem wśród gałęzi i suchych liści.

Film przedstawia węża węszącego językiem wśród gałęzi i suchych liści.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RHE532QEtAxVA

Film przedstawia węża węszącego językiem wśród gałęzi i suchych liści.

1

Ćwiczenie 2

R1F9vegXp86Gd

Zdjęcie przedstawia bazyliszka płatkogłowego spoczywającego na gałęzi. Na jego głowie znajduje się wysoki, trójkątny płat skórny, zaś na grzbiecie grzebień. Ma on grubą skórę, a ubarwienie ciała jest zielone z licznymi jasnożółtymi i niebieskimi, nieregularnymi plamkami. Widoczna jest kończyna zwierzęcia z długimi palcami, zakończonymi pazurami.

RG6OpPddnmugS

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Przypomnij sobie cechy środowiska lądowego. Jakie cechy budowy pomagają gadom przeżyć w tym środowisku?

Pokaż odpowiedź

• Skóra pokryta łuskami chroniąca ciało gada przed uszkodzeniami.

• Obecność powiek chroniących oczy przed wysychaniem i uszkodzeniami.

• Palce zakończone pazurami ułatwiają poruszanie się po lądzie.

3. Czynności życiowe gadów

Oddychanie

Gady pobierają tlen z powietrza. Wymiana gazowa zachodzi u nich w gąbczastych płucach. Skóra nie bierze udziału w oddychaniu.

R13glGFqdc8Mg

Grafika przedstawia gąbczaste, ciemnoczerwone płuca gadów. Mają postać dwóch obszernych, cienkościennych worków. Wewnątrz są mocno pofałdowane.

Rozmnażanie i rozwój gadów

Gady są w większości jajorodne. Występuje u nich zapłodnienie wewnętrzne. Samice składają jaja na lądzie. Przed wyschnięciem chroni je skórzasta lub wapienna osłonka. Zarodek otoczony jest przez błony płodowebłony płodowebłony płodowe:

• OwodniaowodniaOwodnia tworzy zamknięty, wypełniony płynem pęcherz, który zapewnia zarodkowi środowisko wodne w jaju złożonym w środowisku lądowym, a także zabezpiecza zarodek przed wysychaniem i wstrząsami.

• KosmówkakosmówkaKosmówka pośredniczy w wymianie gazowej między zarodkiem a środowiskiem zewnętrznym.

• OmoczniaomoczniaOmocznia gromadzi wytworzone przez zarodek zbędne produkty przemiany materii.

• W pęcherzyku żółtkowympęcherzyk żółtkowypęcherzyku żółtkowym zmagazynowane są substancje pokarmowe, którymi zarodek odżywia się podczas rozwoju w jaju.

U gadów występuje rozwój prosty: nie występuje forma larwalna, a wylęgające się z jaj młode są podobne do osobników dorosłych.

Większość gadów nie opiekuje się ani jajami, ani potomstwem. Najbardziej troskliwymi rodzicami w tej gromadzie kręgowców są krokodyle.

RAwCxFGGZUfYY

Fotografia przedstawia samicę aligatora. Ciało zwierzęcia jest szare, ma bardzo długi pysk, skóra jest twarda i zrogowaciała, pokryta łuskami. Na grzbiecie matki siedzi młody aligator, czarny w żółte pręgi.

4. Przedstawiciele gadów w Polsce

W Polsce żyje tylko jeden gatunek żółwia – żółw błotny. Środowiskiem jego życia są płytkie jeziora i bagna. Gad ten poluje na kijanki, ślimaki wodne i owady. Jest ciemno ubarwiony, ale na spodniej stronie pancerza oraz na skórze kończyn i szyi ma drobne jasne plamki. Jest bardzo płochliwy. Zaniepokojony wciąga do pancerza głowę i kończyny.

R1QXMRnNAWfxl

Fotografia przedstawia żółwia błotnego na kawałku drewna w wodzie, w której zwierzę się odbija. Żółw ma jasnobrązowy pancerz, podzielony na duże pola. Mała czarna głowa skierowana jest w prawo, na niej widać bursztynowe oko. Szyja zwinięta w fałdy. Kończyny i ogon czarne.

Jaszczurka żyworodna to najmniejsza polska jaszczurka. Można ją spotkać na terenie całego kraju. Szczególnie często występuje w górach i okolicach podgórskich. Żywi się owadami, nagimi ślimakami, dżdżownicami i pająkami. Zaatakowana przez drapieżnika potrafi odrzucić ogon, który przez kilka minut gwałtownie się wije, co odwraca uwagę napastnika i stwarza jaszczurce możliwość ucieczki. Utracony ogon po pewnym czasie odrasta, jednak zwykle jest krótszy. Wbrew nazwie tej jaszczurki jest ona jajożyworodnajajożyworodnośćjajożyworodna – samica „rodzi” młode tuż po ich wydostaniu się z jaj w jej organizmie.

R1MoZIWuollpG

Fotografia w kolorze szarobrązowym przedstawia jaszczurki żyworodne. Przed pyskiem dorosłego osobnika widać trzy młode: dwa zwrócone do niej głowami, jedno odwrócone tyłem. U młodych widać ciemnoszare, segmentowane ogony. Gady znajdują się w gnieździe zbudowanych z resztek roślinnych na ziemi między skałami.

Żmija zygzakowata jest jedynym jadowitym wężem występującym w Polsce. Zamieszkuje obrzeża lasów, polany, zaniedbane ogrody, suche górskie łąki. Często można ją dostrzec wygrzewającą się w słońcu. Nie jest agresywna. Atakuje tylko wtedy, gdy czuje się zagrożona, a jej jad nie jest śmiertelny. Żywi się głównie małymi ssakami, żabami, zjada pisklęta ptaków oraz owady. Ma szeroką, sercowatą głowę oraz krępą budowę ciała. W odróżnieniu od innych węży ma pionową źrenicę. U większości żmij na grzbiecie występuje zygzakowaty wzór, tzw. wstęga kainowa.

Zaskroniec zwyczajny to niejadowity wąż, zupełnie niegroźny dla człowieka. W Polsce jest jednym z najpospolitszych węży. Najchętniej przebywa w pobliżu zbiorników wodnych, gdzie poluje na płazy i ich larwy. Potrafi świetnie pływać. Łatwo go odróżnić od żmii zygzakowatej, ponieważ po obu stronach głowy ma żółte, półksiężycowate plamy.

Rc0WQvpvEObXe

Ilustracja przedstawia cztery fotografie w dwóch kolumnach po dwie. Z lewej zaskroniec. U góry zbliżenie jego głowy, skierowanej w prawo. Widać wysunięty długi brązowy język. Głowa spłaszczona, u góry brązowa, u dołu biaława. Oko okrągłe, czarno‑żółte. Z tyłu głowy widoczna jest duża, jasna plama. Na zdjęciu niżej widok całego ciała na jasnym podłożu. Jest długie, cienkie, szare z czarnymi plamami z boku i charakterystycznymi jasnymi plamami w tylnej części głowy po obydwu stronach. Z prawej żmija. U góry zbliżenie głowy, skierowanej w lewo. Głowa szeroka, czarna z białymi plamami, szyja jasna z czarnym, zygzakowatym wzorem. Oko pomarańczowe z pionową, czarną źrenicą. Na zdjęciu niżej widok żmii w odmianie brązowej. Za głową lekkie rozszerzenie, tułów grubszy, wyraźny wzór ciemnego zygzaka na grzbiecie.

RRE3aZpJqH4WU

Na planszy widoczna jest jaszczurka zwinka na szarym kamieniu. Ma ona podłużny tułów, połączony z głową oraz długim ogonem. Kończyny są krótkie, umięśnione. Ciało ma kolor brązowy w czarno‑żółte cętki.

RUYHRm0EDax75

Na planszy widoczny jest gniewosz na piaszczystym podłożu. Ma on długie, smukłe, szare ciało w ciemnobrązowe cętki. Głowę ma niedużą, ciemnobrązową.

R1YjEhwDV4cVC

Fotografia wykonana w nocy, z lampą, przedstawia węża pełznącego po cienkiej, ukośnej gałęzi. Wąż Eskulapa ma głowę i część tułowia skierowaną poziomo w lewo. Ubarwienie brązowe na grzbiecie, na brzuchu jasne. Głowa z okrągłym okiem i wyraźną, ciemnobrązową plamą za nim. To największy wąż w Polsce.

Ciekawostka

Padalec zwyczajny, mimo że przypomina węża, wcale nim nie jest. To jedyna żyjąca w Polsce jaszczurka beznoga. Występuje w szarej, brązowej, a nawet turkusowej odmianie barwnej. Prowadzi skryty tryb życia. W odróżnieniu od większości gadów padalec raczej unika silnego nasłonecznienia. Łatwo odróżnić go od węży po tym, że nie ma wyraźnie wyodrębnionej głowy.

R1VQuod4o8Y8N

Fotografia przedstawia jasnobrązowego, zwiniętego padalca zwyczajnego. Wąska głowa ułożona na grubym tułowiu. Niewielkie oko znajduje się na boku głowy. Ogon zawinięty. Wyraźne łuski na całym, jednolicie ubarwionym ciele.

5. Znaczenie gadów

Znaczenie gadów w przyrodzie

• Gady, zjadając owady, ślimaki i drobne kręgowce, regulują ich liczebność.

• Gady stanowią pokarm dla innych zwierząt kręgowych, głównie ptaków i ssaków.

Znaczenie gadów dla człowieka

• W niektórych regionach świata ludzie spożywają mięso żółwi, węży, krokodyli i legwanów oraz jaja żółwi.

• Skóra krokodyli i węży służy do wyrobu galanteriigalanteriagalanterii.

• Węże zjadają gryzonie, które są szkodnikami lasów i pól uprawnych.

• Jadowite gatunki węży oraz krokodyle stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka.

• Jad węży stosuje się do produkcji kosmetyków przeciwzmarszczkowych i wzmacniających włosy, w przemyśle farmaceutycznym do produkcji leków przeciw reumatyzmowi, nowotworom, hemofilii i epilepsji, do produkcji surowic podawanych w przypadku ukąszeń.

6. Ochrona gatunkowa gadów

W środowisku naturalnym Polski występuje 10 gatunków gadów. Wszystkie objęte są ochroną gatunkową. Większość z nich to gatunki rzadkie lub bardzo rzadkie. W ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się stopniowe zanikanie zarówno tych najrzadszych, jak i dotychczas pospolitych gatunków. Główne przyczyny zanikania rodzimych gatunków gadów to:

• likwidowanie lub przekształcanie naturalnego środowiska ich bytowania (rozległych terenów trawiastych, nasłonecznionych stoków, polan, nieużytków);

• rozbudowa sieci dróg;

• zanieczyszczenie środowiska metalami ciężkimi, pestycydami, substancjami ropopochodnymi i innymi substancjami chemicznymi;

• odławianie do hodowli prywatnych.

Riy7s20BxN7KY

Na planszy widoczna jest jaszczurka zielona. Ma ona podłużny, szeroki tułów, bardzo długi ogon, krótkie odnóża z długimi palcami, zakończonymi pazurami oraz podłużną, głowę, która od spodniej strony jest niebieska, a od góry zielona.

Podsumowanie

• Gady zalicza się do królestwa zwierząt, ponieważ są cudzożywne, wielokomórkowe i zbudowane z komórek eukariotycznych.

• Gady są organizmami zmiennocieplnymi, żyjącymi na wszystkich kontynentach poza Antarktydą.

• Skóra gadów jest sucha, silnie zrogowaciała, pokryta łuskami lub tarczkami, nieprzepuszczalna dla wody.

• Palce gadów są zakończone pazurami usprawniającymi poruszanie po lądzie.

• Oko gadów otoczone jest trzema powiekami (górną, dolną, migawkową), które chronią je przed wysychaniem i urazami.

• Narządem oddechowym gadów są gąbczaste płuca.

• U gadów występuje zapłodnienie wewnętrzne. Gady są w większości jajorodne: składają jaja na lądzie. Rozwijający się w nich zarodek otoczony jest błonami płodowymi, które zapewniają mu środowisko wodne oraz optymalne warunki rozwoju.

• U gadów występuje rozwój prosty. Potomstwo podobne jest do rodziców.

• W Polsce występują jedynie żółwie, jaszczurki i węże, m.in.: żółw błotny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata, padalec zwyczajny, jaszczurka żyworodna.

• Gady odgrywają istotną rolę w przyrodzie. Regulują liczebność innych zwierząt i same stanowią pokarm.

• Gady stanowią pokarm dla człowieka, ich skóry wykorzystuje się do wyrobu galanterii. Jad węży stosowany jest m.in. w produkcji leków i kosmetyków. Niektóre gatunki stanowią zagrożenie dla ludzi.

Praca domowa

11

Ćwiczenie 1

Skóra to zewnętrzna powłoka ciała kręgowców. Jej zewnętrzną warstwę stanowi naskórek, który może przekształcać się w różne wytwory naskórka, np. łuski lub płytki kostne. Pod naskórkiem leży skóra właściwa.

R94eIdgSn8Lf2

Ilustracja przedstawia trzy rysunki: A, B i C, ułożone jeden pod drugim. Na wszystkich rysunkach te same barwy oznaczają ten sam składnik skóry. Kolor błękitny oznacza śluz, brązowy łuskę, różowy naskórek, pomarańczowy skórę właściwą. Na rysunku A widać naskórek pokryty warstwą śluzu. Gruczołu uchodzą bezpośrednio na zewnątrz ciała. Na rysunku B naskórek również pokryty jest śluzem. W skórze właściwej znajdują się łuski. Na rysunku C łuski pokrywają naskórek od zewnętrznej strony. W skórze właściwej znajdują się płytki kostne.

R2vHEsLKSasP1

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, jakie struktury występują wyłącznie w skórze gadów, a jakie są charakterystyczne dla innych grup zwierząt.

Pokaż odpowiedź

Skóra gadów jest przedstawiona na schemacie oznaczonym literą C, o czym świadczy obecność płytek kostnych oraz brak gruczołów śluzowych i śluzu.

Słownik

Zadania

2

Ćwiczenie 4

R9S9eNQ8Jv6v3

Rozpoznaj struktury w jaju gada i wpisz ich nazwy przy oznaczających je literach A–E.

Rozpoznaj struktury w jaju gada i wpisz ich nazwy przy oznaczających je literach A–E.

Rozpoznaj struktury w jaju gada i wpisz ich nazwy przy oznaczających je literach A-E.

.................

.................

.................

.................

.................

RbqEsoqvlEmtx

Ćwiczenie 4

Połącz w pary nazwę struktury jaja gada z jej opisem. zarodek Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać owodnia Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać omocznia Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać kosmówka Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać woreczek żółciowy Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać

Połącz w pary nazwę struktury jaja gada z jej opisem. zarodek Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać owodnia Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać omocznia Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać kosmówka Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać woreczek żółciowy Możliwe odpowiedzi: 1. błona płodowa, w której gromadzą się zbędne produkty przemiany materii, 2. nowo rozwijający się organizm, 3. błona płodowa otaczająca zarodek i zapewniająca mu stabilne warunki środowiskowe, 4. najbardziej zewnętrzna błona płodowa, 5. zawiera materiały zapasowe, dzięki którym zarodek może się rozwijać

2

Ćwiczenie 6

RzWy7CCMVKXpT

Na rysunku widać schemat zależności temperatury ciała gada od temperatury powietrza w stopniach Celsjusza. Na wykresie widać dwie linie, czerwoną oznaczającą łąkę oraz zieloną oznaczającą las. Linia czerwona jest mocno nachylona. Jej początek znajduje się na 25 i pół stopnia temperatury powietrza i kończy się na 30 stopniach. Temperatura ciała gada mieści się na łące w przedziale 29 i pół stopnia a 31 stopni. Jej wzrost jest więc niewielki. Linia zielona, oznaczająca las jest długa i mniej nachylona. Wyznaczana przez nią temperatura powietrza zawiera się w przedziale 23 i pół stopnia a 29 i pół stopnia. Temperatura ciała gada rośnie od 23 i pół stopnia do 30 stopni. Wzrost temperatury zarówno powietrza, jak i ciała gada w lesie jest bardzo znaczny.

R19AlDZHG3YMA

Łączenie par. Przeanalizuj powyższy wykres i na jego podstawie oceń prawdziwość zdań. Zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.

Temperatura ciała gada:. zależy od temperatury otoczenia. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. prawdopodobnie obniża się wraz z ochłodzeniem powietrza.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. w ciągu dnia stale rośnie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. zależy od siedliska, w którym przebywa zwierzę.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. Przeanalizuj powyższy wykres i na jego podstawie oceń prawdziwość zdań. Zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.

Temperatura ciała gada:. zależy od temperatury otoczenia. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. prawdopodobnie obniża się wraz z ochłodzeniem powietrza.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. w ciągu dnia stale rośnie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. zależy od siedliska, w którym przebywa zwierzę.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

RFGW7KJg8BlCk2

Ćwiczenie 6

Uzupełnij luki w tekście, wpisując brakujące wyrazy. Gady zalicza się do królestwa zwierząt, ponieważ są Tu uzupełnij, wielokomórkowe i zbudowane z komórek Tu uzupełnij. Są również organizmami Tu uzupełnij, żyjącymi na wszystkich kontynentach poza Antarktydą, przez co, ich palce zakończone są Tu uzupełnij usprawniającymi poruszanie po lądzie.

Uzupełnij luki w tekście, wpisując brakujące wyrazy. Gady zalicza się do królestwa zwierząt, ponieważ są Tu uzupełnij, wielokomórkowe i zbudowane z komórek Tu uzupełnij. Są również organizmami Tu uzupełnij, żyjącymi na wszystkich kontynentach poza Antarktydą, przez co, ich palce zakończone są Tu uzupełnij usprawniającymi poruszanie po lądzie.

Notatnik