Gatunki literatury polskiej – esej

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• wie co to jest esej,

• zna cechy charakterystyczne tego gatunku,

• wie, kto pisał eseje.

b) Umiejętności

Uczeń:

• potrafi rozróżnić rodzaje eseju,

• potrafi samodzielnie napisać esej według wytycznych.

2. Metoda i forma pracy

Rozmowa kierowana, dyskusja, praca z całą klasą oraz praca indywidualna ucznia.

3. Środki dydaktyczne

Gazety, magazyny zawierające eseje.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel podaje uczniom wiadomości dotyczące eseju (załącznik 1).

b) Faza realizacyjna

Następnie uczniowie otrzymują gazety i magazyny, w których wyszukują eseje i przytaczają ich fragmenty. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat fragmentów przeczytanych esejów.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel podaje treść zadania domowego (załącznik 2).

5. Bibliografia

Literatura polska, red. B. Żebrowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1997.

6. Załączniki

a) Wiadomości do przekazania uczniom

Załącznik 1.

Esej jest najważniejszym gatunkiem literatury polskiej, jaka była tworzona na emigracji. W kraju eseje pisali: Mieczysław Jastrun, Zbigniew Herbert, Jarosław Marek Rymkiewicz oraz naukowcy – np. historyk literatury polskiej i rosyjskiej Ryszard Przybylski.

W kraju powstały pierwsze eseje filozofa Leszka Kołakowskiego.

Esej jest:

• wypowiedzią w imieniu samego autora, osobista i subiektywną,

• próbą ogarnięcia tematu, problemu, tematu,

• ekstem literackim.

Esej może być także:

• opowieścią, dziennikiem,

• formą uprawiania filozofii,

• refleksją o problemach spoza świata kultury.

Esej historyczny:

• może pokazywać biografię postaci lub pokolenia, omawiać jedno wydarzenie albo całą epokę, eksponować pewne wątki, a pomijać inne 9 jest to prawo eseisty),

• w XX wieku coraz częściej wypiera on powieść historyczną,

• stanowi przykład nowoczesnego myślenia o historii,

• w przeciwieństwie do artykułu czy rozprawy naukowej bywa subiektywny, pragnie być głosem w dyskusji o przeszłości i współczesności zarazem ( eseiście wolno zastanawiać się: „co by było, gdyby…”, natomiast historykowi nie wypada),

• w PRL stawał się „zastępczym”, mylącym cenzurę, sposobem poruszania zakazanych tematów.

Sławni eseiści:

1. Józef Czapki

   • eseista, malarz i rysownik,

   • żołnierz wojny 1920 roku i kampanii wrześniowej 1939 roku, jako jeniec sowiecki więziony w obozie w Starobielsku, w latach 1941 – 1942 prowadził poszukiwania „zaginionych”, a w rzeczywistości zamordowanych w Katyniu oficerów polskich,

   • po wojnie wyemigrował do Francji i współtworzył „Kulturę”,

   • w swoich zbiorach eseistycznych wypowiada się na temat ,malarstwa i literatury, pisze szkice o autorach emigracyjnych,

   • pozostawił około trzysta tomów dziennika.

2. Andrzej Sobkowski

• eseista, prozaik, dramaturg,

• od 1939 roku mieszkał we Francji, a po 1948 roku w Gwatemali,

• napisał „Szkice piórem”, które formalnie są dziennikiem.

  3. Paweł Jasienica

• podczas wojny był żołnierzem AK,

• udowadniał Polakom w czasach PRLu , że o historii można pisać ciekawie,

• zdaniem pisarza silne państwo opiera się na autentycznej współpracy władzy z narodem.

  4. Marian Brandys

• powieściopisarz, autor popularnych książek dla dzieci,

• późno zajął się eseistyką historyczną, skupiając się na tematyce wojen napoleońskich,

• współpracownik wydawnictw niezależnych,

• pisywał niecenzuralne w PRL utwory polityczne.

b) Zadanie domowe

Załącznik 2.

Napisz esej na temat: „Nasz świat bez kłamstwa”.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak