Geneza integracji europejskiej. Powołanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty Rzymskie

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna genezę UE,

• wie, czym jest funkcjonalna i federacyjna wizja integracji europejskiej,

• wie, co to jest Benelux,

• zna plan Roberta Schumana,

• zna historię powołania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali,

• wie, co to są Traktaty Rzymskie 1957 roku,

• zna cele EWG i EWEA,

• zna lata przystępowania kolejnych państw do wspólnot europejskich.

b) Umiejętności

Uczeń:

• analizuje sytuację międzynarodową panującą w Europie po zakończeniu II wojny światowej (sfera polityczna, ekonomiczna i społeczna),

• wymienia najważniejsze przyczyny rozpoczęcia procesów integracyjnych w Europie,

• rozróżnia i charakteryzuje dwie wizje (funkcjonalną i federacyjną) integracji europejskiej,

• identyfikuje datę 9 maja z ogłoszeniem planu Roberta Schumana.

2. Metoda i forma pracy

Uczniowie przypominają najważniejsze fakty kształtujące sytuację powojennej Europy. Będzie to wprowadzenie do prezentacji przez nauczyciela przyczyn integracji europejskiej.
W formie podającej nauczyciel przedstawia funkcjonalną i federacyjną wizję jednoczenia Europy oraz okoliczności powołania Wspólnot Europejskich.

3. Środki dydaktyczne

Mapa polityczna Europy z okresu po II wojnie światowej i zdjęcia Roberta Schumana i Jeana Monneta.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zarysowuje sytuację międzynarodowej w Europie po II wojnie światowej. Opowiada o zniszczeniach wojennych, o okupacji Niemiec, o przedzielenie kontynentu żelazną kurtyną. Przedstawia wzrastające przekonanie, że państwo nie jest w stanie
w pojedynkę zagwarantować swoim obywatelom bezpieczeństwa i dobrobytu.

Nauczyciel przypomina, że idee zjednoczonej Europy już od wieków były obecne
w dyskusjach i pracach naukowych pisarzy i filozofów. Wymienia niektóre nazwiska
(m.in. Dante Alighieri, Paweł Włodkowic, Jean Jacques Rousseau). Podkreśla, że o ile
w przeszłości dochodziło do prób jednoczenia Europy, o tyle zawsze działo się to z pozycji siły.

b) Faza realizacyjna

1. Przyczyny pojawienia się po 1945 roku tendencji integracyjnych:

• konieczność odbudowy zniszczeń wojennych,

• poszukiwanie sposobów efektywnego wykorzystania pomocy amerykańskiej (plan Marshalla),

• budowanie pozycji Europy Zachodniej wobec zimnowojennego dwubiegunowego układu ZSRR – USA,

• obawy przed ekspansją komunizmu,

• problem włączenia Niemiec do bloku państw zachodnich,

• rozwój gospodarczy.

2. Zarysowanie dwóch wizji integracji:

• stworzenie państwa federalnego – wizja konstytucjonalistów,

• koncepcja integracji funkcjonalnej – współpraca sektorowa prowadząca do stopniowego pogłębiania integracji,

• sylwetki: Jeana Monneta i Roberta Schumana.

3. Benelux jako awangarda procesów integracyjnych w Europie.

4. Dlaczego 9 maja jest świętem UE? Przedstawienie planu Schumana.

5. Stosunek Wielkiej Brytanii do planów integracyjnych. Dlaczego Londyn nie był zainteresowany uczestnictwem w procesach zjednoczeniowych?

6. Podpisanie traktatu o utworzeniu EWWiS. Jakie państwa weszły w skład wspólnoty. Zadania i kompetencje wspólnoty.

7. Podpisanie traktatów rzymskich (1957) powołujących do życia EWG i EWEA.

8. Zarysowanie celów i zadań postawionych przed Europejską Wspólnotą Gospodarczą
   i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel wskazuje na sukces, jakim okazały się dla państw założycielskich ekonomiczne, społeczne i polityczne skutki powołania przez nie trzech wspólnot. Przedstawia zalety rozwijania współpracy sektorowej. Podkreśla olbrzymią wagę, jaką miało włączenie RFN do procesów współpracy europejskiej. Przypomina doświadczenia okresu międzywojennego, kiedy pokonane Niemcy zostały pozostawione same sobie w poczuciu upokorzenia i chęci rewanżu. Przywołuje powszechnie znaną prawdę, że cnotą polityka jest wyciąganie lekcji
z historii.

5. Bibliografia

1. Doliwa‑Klepacki Z. M., Integracja europejska, wyd. 2 rozsz. i uaktual., Temida 2,
   Białystok 2000.

2. Lasok D., Zarys prawa Unii Europejskiej, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruń 1995.

3. Wahl J., Robert Schuman – ojciec Europy, przekł. S. Dzida, „Wokół Nas”,
   Gliwice 1999.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Powtórz wiadomości z lekcji.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Integracja Europejska jest zjawiskiem bez precedensu w historii Europy. Jest również ewenementem w skali całego świata. Oto narody, które przez całe stulecia z mniejszymi lub większymi przerwami toczyły ze sobą wojny, postanowiły zjednoczyć swoje wysiłki na drodze do pokoju i dobrobytu. Potrzeba było do tego wstrząsu, jakim była II wojna światowa
i poczucia ciągłego zagrożenia ze strony ideologii komunistycznej. Musieli się również znaleźć politycy z wizją i przekonaniem, że połączenie się we wspólnocie interesów jest jedynym sposobem, aby w przyszłości uniknąć tragedii wojny.

Dzisiaj, kiedy przysłuchujemy się dyskusjom na temat korzyści i szans, jakie otworzyły się przed Polską po wstąpieniu do UE, wydaje się, że często zapominamy o tym, co najważniejsze. O tym, że Europa jest obecnie kontynentem pokoju (występujące konflikty mają charakter lokalny), a brak przemocy jest przecież największą wartością w relacjach między państwami. Należy również mieć świadomość tego, że jedynie Europa zjednoczona ma szansę odgrywać istotną rolę w świecie i przez to wpływać na jego kształt.

Lekcja niniejsza ma zwrócić uwagę uczniów na fundamentalne wartości, jakie niesie integracja europejska, a mianowicie pokój i solidarność między narodami. Warto tu jednak również podkreślić, że często owe wartości są przysłaniane partykularnymi interesami poszczególnych państw członkowskich.