Glicerol
SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Glicerol”
Chemia, III etap edukacyjny
Temat: Glicerol.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (9.3) [uczeń] zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny glicerolu; bada i opisuje właściwości glicerolu; wymienia jego zastosowania.
Cele zoperacjonalizowane
UCZEŃ | zapisuje wzór sumaryczny, strukturalny i grupowy glicerolu; |
zapisuje wzory alkoholi wielowodorotlenowych na podstawie nazw i odwrotnie; | |
potrafi zbadać i określić właściwości fizyczne glicerolu; | |
omawia właściwości chemiczne glicerolu; | |
zapisuje równania reakcji charakterystycznych dla glicerolu; | |
wymienia zastosowania glicerolu w życiu codziennym. |
Nabywane umiejętności
UCZEŃ | poznaje budowę cząsteczek alkoholi wielowodorotlenowych; |
zapoznaje się z podziałem systematycznym alkoholi; | |
umie stosować zasady nazewnictwa systematycznego alkoholi; | |
poznaje glicerynę jako przedstawiciela alkoholi wielowodorotlenowych; | |
wyciąga wnioski na podstawie własnych obserwacji. |
Kompetencje kluczowe
porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się
podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne
Etapy lekcji
Wstęp:
Przypomnienie wiadomości na temat budowy i właściwości alkoholi monohydroksylowych.
Krótka pogadanka wprowadzająca do tematu alkoholi polihydroksylowych - zdefiniowanie pojęcia alkohole wielowodorotlenowe, podanie zasad tworzenia nazw alkoholi wielowodorotlenowych na wybranych przykładach.
Przebieg zajęć:
Nauczyciel omawia budowę glicerolu jako przedstawiciela trioli. Podaje wzory sumaryczny i strukturalny:
Wzór sumaryczny: CIndeks dolny 33HIndeks dolny 88OIndeks dolny 33
Wzory grupowe: CIndeks dolny 33HIndeks dolny 55(OH)Indeks dolny 33; CHIndeks dolny 22(OH)–CH(OH)–CHIndeks dolny 22(OH)
Wzór strukturalny:
Uczniowie zapoznają się z budową cząsteczki glicerolu na podstawie ilustracji interaktywnej.
Nauczyciel w formie pokazu demonstruje palność gliceryny, uczniowie określają właściwości fizyczne:
Instrukcja przeprowadzenia pokazu:
1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Glicerol jest bezbarwną, bezwonną, tłustą w dotyku cieczą, dobrze palną, dobrze rozpuszczalną w wodzie.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem doświadczenia jest obserwacja i określenie właściwości fizycznych gliceryny oraz demonstracja palności.
3. Sposób przygotowania ćwiczenia (czas, miejsce itd.): Pokaz prowadzony jest podczas zajęć lekcyjnych przez nauczyciela. Uczniowie dokonują obserwacji, wyciągając wnioski. Potrzebne sprzęty – glicerol, probówka, bagietka szklana, łyżeczka do spalań, palnik, zapałki, papierek lakmusowy, zlewka, woda destylowana.
4. Sposób przeprowadzenia ćwiczenia: Nauczyciel wlewa do probówki niewielką ilość gliceryny. Uczniowie określają stan skupienia, barwę, zapach, odczyn za pomocą uniwersalnego papierka wskaźnikowego. Nauczyciel przelewa powoli glicerynę do zlewki z wodą, miesza zawartość bagietką. Następnie umieszcza łyżeczkę do spalań z gliceryną w płomieniu palnika. Uczniowie dokonują obserwacji.
5.Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie notują obserwacje w formie tabeli.
WŁAŚCIWOŚCI GLICERYNY | OBSERWACJE |
Stan skupienia | |
Barwa | |
Zapach | |
Odczyn | |
Rozpuszczalność w wodzie | |
Gęstość względem wody | |
Palność |
W dyskusji kierowanej nauczyciel omawia z uczniami właściwości fizyczne i chemiczne glicerolu:
- bezbarwna, bezwonna, tłusta w dotyku ciecz, dobrze palna, dobrze rozpuszczalna w wodzie.
- charakterystyczne reakcje: zapisanie równania, omówienie produktu
- reakcja spalania:
spalanie całkowite: 2C₃H₅(OH)₃+7O₂ -> 6CO₂+8H₂O
spalanie niecałkowite: 2C₃H₅(OH)₃+O₂ -> 6C+8H₂O
- powstawanie alkoholanów - reakcja glicerolu z metalami aktywnymi:
- estryfikacja - reakcja
glicerolu z kwasem azotowym (V):
W kolejnej części nauczyciel, wykorzystując prezentację multimedialną, omawia zastosowania glicerolu w życiu codziennym.
Podsumowanie:
Uczniowie wymieniają podobieństwa i różnice we właściwościach alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych.
Zadanie domowe
Zapisz sumarycznie i strukturalnie równania reakcji chemicznych przedstawionych na schemacie:
glicerol + ……. --→ produkty spalania całkowitego
glicerol + potas -→ ……..
glicerol + ……. -→ glicerynian sodu
glicerol + ……. -→ C+HIndeks dolny 22O
Środki dydaktyczne
ilustracja interaktywna „Budowa glicerolu”
prezentacja multimedialna „Zastosowania glicerolu”
komputery połączone z Internetem
podręcznik, encyklopedia
glicerol, probówka, bagietka szklana, łyżeczka do spalań, palnik, zapałki, papierek lakmusowy, zlewka, woda destylowana.
Metody nauczania
pogadanka
rozmowa kierowana
pokaz
Formy pracy
praca zbiorowa
praca indywidualna
Zadanie dla chętnych
Napisz wzory izomerycznych trioli o 6 atomach węgla w cząsteczce.