Gospodarcze znaczenie Morza Bałtyckiego

Państwa, które mają dostęp do morza (a wśród nich jest Polska), posiadają olbrzymie możliwości rozwoju gospodarczego. Mogą one bowiem drogą morską przesyłać towary na znaczne odległości, a także importować je od innych państw. Stwarza to także możliwości pośrednictwa w handlu międzynarodowym z państwami, które nie posiadają dostępu do morza. Położenie nadmorskie stwarza także szereg innych możliwości, m.in.: transportu pasażerskiego, rozwoju zakładów produkujących i remontujących statki, rybołówstwa i przetwórstwa rybnego, turystyki czy nawet rozwoju zakładów przemysłowych przetwarzających produkty przywiezione drogą morską, co zmniejsza koszty produkcji.

Przekop Mierzei Wiślanej – galeria zdjęć

R1Fz8at62IO5e

Lotnicze zdjęcie Mierzei Wiślanej. Pokryta jest lasem, po obu stronach rozległe morze. Przez środek wykarczowane drzewa, odkryte piaszczyste podłoże.

R1alMRiJuP7Yu

Zdjęcie lotnicze przekopu Mierzei Wiślanej po zakończeniu pierwszego etapu budowy. Po lewej i prawej stronie las. Pośrodku podłużny kanał o szerokości około dwudziestu metrów i długości kilku kilometrów. Po bokach kanału drogi asfaltowe i ronda. Nad kanałem most, przed nim zacumowany statek. Na drugim planie morze.

Czy wiesz, w jakim celu powstaje przekop Mierzei Wiślanej? Jeśli nie, skorzystaj z mapy ogólnogeograficznej Polski oraz z internetu, by odpowiedzieć na to pytanie.

1. Gospodarka morska

Gospodarka morska to wszelkiego rodzaju działalność związana bezpośrednio lub pośrednio z morzem. Można ją także rozumieć jako gospodarcze wykorzystanie położenia nad morzem oraz czerpanie z bogactw naturalnych z nim związanych. Jak zapewne pamiętasz, najczęściej wyróżniamy trzy sektory gospodarki narodowej: rolnictwo, przemysł i usługi. Zakwalifikowanie gospodarki morskiej do któregoś z tych sektorów bywa kłopotliwe, ponieważ w jej obrębie wyróżnia się wiele działalności, które należą do każdego z tych trzech sektorów. Można zatem powiedzieć, że gospodarka morska umiejscowiona jest na granicy wszystkich trzech sektorów gospodarki narodowej, co przedstawiono na poniższym schemacie.

2. Transport morski towarów i handel międzynarodowy

W portach morskich załadowuje się, rozładowuje i przeładowuje towary transportowane drogą morską. Na obszarze polskiego wybrzeża (o długości 788 km) zlokalizowane są 32 porty morskie, jednakże tylko 4 z nich mają podstawowe znaczenie dla gospodarki morskiej naszego kraju. Należą do nich: Gdańsk, Gdynia, Świnoujście i Szczecin. W portach morskichport morskiportach morskich znajdują się specjalistyczne urządzenia do przeładunku towarów.

R8YHNsFOav8lh

Zdjęcie kontenerowca w trakcie rozładunku. Statek jest masywny i podłużny. Znajdują się na nim dziesiątki kontenerów. Zacumowany równolegle do brzegu, nad nim stoją trzy żurawie służące do rozładunku towaru. W tle stojące na lądzie kontenery, na lewo drugi kontenerowiec.

R1PFq6uJzz4H8

Zdjęcie lotnicze Szczecina, widok na Wały Chrobrego. W tle panorama miasta, w centralnej części duży budynek a przed nim betonowy plac. Na pierwszym planie Odra, zacumowane niewielkie statki. Wzdłuż brzegu droga.

W portach morskich przeładowuje się różnego rodzaju towary, zarówno masowe, jak i drobnicowe. Towary masowe przewożone są luzem. Wśród nich wyróżnić możemy towary masowe ciekłe (np. ropę naftową i jej produkty oraz skroplony gaz ziemny) oraz suche (np. węgiel, koks, rudy metali czy płody rolne, chociażby zboża). Drobnicę zaś stanowią drobne, gotowe towary przewożone w skrzyniach, workach itp. Drobnicę najczęściej spakowana jest w kontenery (w których zapakowany jest np. sprzęt elektroniczny), a także ładunki toczne (np. samochody i przyczepy).

Środki transportu wodnego – galeria zdjęć

R1F87nKYLh6kC

Zdjęcie przedstawiające kontenerowiec. Bardzo masywny statek o długości kilkuset i szerokości kilkudziesięciu metrów. W całości załadowany setkami ustawionych na sobie kolorowych kontenerów.

RSL9Ab0zcnuIY

Zdjęcie tankowca na wzburzonym morzu. Statek o długości ponad stu metrów. Po lewej stronie znajduje się wieża przypominająca kilkupiętrowy budynek z oknami, umieszczono tam również komin. Pozostałą część zajmują położone niżej zbiorniki statku.

Jak widać na powyższym wykresie, w polskich portach morskich przeładowuje się zarówno towary masowe, jak i drobnicę. Każdy z czterech największych portów, ze względu na znajdującą się tam infrastrukturę, wyspecjalizował się w przeładunku określonych grup towarów. W Gdańsku dominuje przeładunek towarów masowych ciekłych, zwłaszcza ropy naftowej. W Gdyni i Świnoujściu występują podobne odsetki przeładunku towarów masowych oraz drobnicy. Warto jednak zaznaczyć, że pierwszy z nich specjalizuje się zwłaszcza w przeładunkach zbóż, a drugi - w przeładunkach samochodów. Z kolei w Szczecinie dominuje przeładunek towarów masowych suchych, m.in. węgla, koksu i płodów rolnych.

R1GkDQhxWF8NH

Film nawiązujący do treści gospodarczego znaczenia Morza Bałtyckiego.

Film nawiązujący do treści gospodarczego znaczenia Morza Bałtyckiego.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1GkDQhxWF8NH

Film nawiązujący do treści gospodarczego znaczenia Morza Bałtyckiego.

Wymiana handlowa w polskich portach morskich odbywa się głównie z państwami europejskimi - Rosją, Szwecją, Niemcami, Holandią i Wielką Brytanią. 

Ważną grupą towarów importowanych przez nasz kraj są surowce energetyczne, zwłaszcza ropa naftowa i gaz ziemny. Port naftowy w Gdańsku jest specjalnie przygotowany do przeładunku ropy naftowej. Co ważne, połączony jest on rurociągiem ze znajdującą się w pobliżu rafineriąrafineriarafinerią. Inną ważną inwestycją jest gazoport w Świnoujściu. Funkcjonuje on od 2015 r. i jego zadaniem jest odbiór skroplonego gazu ziemnego przywiezionego statkami z dowolnego kraju. Jego budowa miała na celu uniezależnienie się od dostaw rosyjskiego gazu importowanego z tego kraju za pomocą gazociągów.

RYMXFL3G4L8bw

Lotnicze zdjęcie ukazujące kilkadziesiąt białych zbiorników na ropę naftową. Mają okrągły kształt, każdy o średnicy kilkudziesięciu metrów. Położone są na rozległym, płaskim terenie. Pomiędzy nimi rośnie trawa, wytyczone są drogi. Na pierwszym planie jest ich kilkanaście, dalej biegnie rzeka, a za nią znajduje się kolejne kilkadziesiąt zbiorników. W tle lasy i pola uprawne.

RPqcuDJ2TbdIL

Zdjęcie gazoportu. Na pierwszym planie zbiornik wodny, po lewej infrastruktura gazoportu na morzu. Na drugim planie las i górujące nad nim dwa białe, duże zbiorniki na planie koła.

Porty morskie pełnią także inne funkcje, np.: obsługują ruch pasażerski, kutry rybackie, jachty oraz pełnią funkcje turystyczne.

3. Transport morski pasażerów

Transport pasażerów w polskich portach morskich ma o wiele mniejsze znaczenie niż transport towarów. Utracił je w drugiej połowie XX w. na rzecz transportu lotniczego. Linie promowe obsługują głównie połączenia za Szwecją. Zabierają one na pokład pasażerów i samochody. Najważniejszymi portami pasażerskimi od wielu lat pozostają Świnoujście (m.in. na trasie do Ystad i Trelleborgu) i Gdynia (np. na trasie do Karlskrony). Popularne są także krótkie rejsy turystyczne w obrębie Zatoki Gdańskiej z Gdańska i Gdyni na Hel. Usługę przewozów turystycznych na krótkich trasach oferują także inne miejscowości, takie jak Kołobrzeg czy Łeba.

R1Rs4KuOjHgEE

Na wykresie kołowym przedstawiono strukturę międzynarodowego ruch pasażerów w polskich portach morskich w dwa tysiące dwudziestym roku. Świnoujście – 62,6%; Gdynia – 25,5%; Gdańsk – 9,5%; Międzyzdroje – 2,2%; Kołobrzeg – 0,2%; pozostałe – 0,1%.

R13dKRDFHCBmT

Ilustracja przedstawiająca mapę Morza Bałtyckiego oraz Morza Północnego i ważniejsze połączenia promowe na tym obszarze. Porty oznaczono czerwonymi kropkami, połączenia promowe granatowymi liniami, morza kolorem białym, lądy kolorem szaroniebieskim. Połącznia promowe idą między: Alesund - Bergen, Bergen - Stavanger, Stavanger - Hirtshals, Hirtshals - Kristiansand, Hirtshals - Larvik, Oslo - Frederikshavn, Oslo - Kilonia, Oslo - Kopenhaga, Gdynia - Travemunde, Gdynia - Karlskrona, Gdynia - Helsinki, Gdańsk - Nynashamn, Sztokholm - Ryga, Sztokholm - Tallin, Sztokholm - Mariehamn, Mariehamn - Turku, Mariehamn - Tallin, Mariehamn - Helsinki, Helsinki - Tallin, Helsinki - Travenmunde, Karlshamn - Kłajpeda, Nynashamn - Ventspils, Kilonia - Goteborg, Frederikshavn - Goteborg, Rostock - Gedser, Travenmunde - Trelleborg, Trelleborg - Sassanitz, Sassanitz - Ronne, Świnoujście - Ystad

Promy i statki pasażerskie – galeria zdjęć

R8qaXIu8uuapk

Zdjęcie przedstawiające niewielki prom na morzu. Ma kolor biały, na burcie napis czerwonymi literami „Żegluga Gdańska”. Wzdłuż burty linia okien, powyżej taras, na którym siedzą pasażerowie. Na górze promu anteny.

RMtUM6mVxHr2W

Zdjęcie promu. Ma długość około dwudziestu metrów, wzdłuż burty rząd okien, pasażerowie na pokładzie. W tle linia drzew i zabudowania miejskie.

R12WHVfG8EW4A

Zdjęcie dużego statku wycieczkowego. Składa się z kilku poziomów, wzdłuż pokładu linie okien.

4. Rybołówstwo i przemysł rybny

Według danych GUS‑u, każdego roku polscy rybacy poławiają ok. 200 tys. ton ryb i bezkręgowców wodnych. Jest to kilkakrotnie mniej niż na początku lat 80. XX w. z uwagi na wprowadzenie nowego porządku prawnego na morzach i oceanach, przełowienieprzełowienieprzełowienie i dużą konkurencję. Złowione ryby pochodzą także z hodowli w specjalnych morskich zagrodach. W 2020 r. niemal 68% wszystkich pozyskanych organizmów morskich pochodziło z połowów na Morzu Bałtyckim, a pozostała część - z północno‑wschodniego i środkowo‑wschodniego Atlantyku. Rybołówstwem zajmują się zarówno spółdzielnie rybackie, prywatne przedsiębiorstwa, jak i rybacy indywidualni. Co ciekawe, w przybrzeżnej części morza występują też gatunki słodkowodne, np. płocie, okonie, leszcze i sandacze. Najważniejszymi gatunkami łowionymi na Morzu Bałtyckim są: śledź, dorsz, szprot, płastugi (stronia, gładzica, skarp) oraz ryby wędrowne, tj. łosoś, troć i węgorz.

RdzvWrfwhu3UF

Zdjęcie z lotu ptaka marikultury na morzu. Otwarte morze, pośród którego wyznaczono za pomocą siatek okrągłe strefy hodowli. Do wyznaczonych stref biegną przewody, kończące się na niewielkim statku, na którym znajduje się ładunek w workach.

Problemem polskiego rybołówstwa są wciąż małe i przestarzałe kutry rybackie, lecz dzięki funduszom unijnym sytuacja ta ulega poprawie.

W naszym kraju dynamicznie rozwija się przemysł rybny. Zakłady przetwórcze zlokalizowane są głównie w regionach północnych i wykorzystują zarówno ryby złowione przez polskich rybaków, jak i pochodzące z importu (najwięcej z Norwegii). 

5. Przemysł stoczniowy

Przemysł stoczniowy zajmuje się produkcją statków i ich części. Zakłady, w których się tego dokonuje nazywamy stoczniami. W stoczniach wykonuje się również prace remontowe, projektanckie i modernizacyjne. Ten dział przemysłu ma w Polsce wieloletnie tradycje. W drugiej połowie XX w. nasz kraj był jednym z czołowych producentów i eksporterów statków. Ponadto stocznie w Gdańsku i Szczecinie stały się symbolem walki z komunizmem. Jednakże na przełomie XX i XXI w. duże stocznie zaczęły przeżywać trudności i zbankrutowały, do czego przyczyniła się m.in. silna konkurencja w krajach azjatyckich.

W ostatnich latach przemysł stoczniowy dynamicznie się rozwija. Dzieje się tak głównie za sprawą konkurencyjnych małych i średnich prywatnych stoczni. Zajmują się one m.in.: produkcją i eksportem jachtów, motorówek, statków specjalistycznych (np. z napędem gazowym, statków badawczych, statków wykorzystywanych do budowy platform wiertniczych), projektowaniem i realizacją nowoczesnego wyposażenia statków oraz remontowaniem statków i platform wiertniczych. Ocenia się, że statki i jachty wyprodukowane w tych stoczniach odznaczają się wysoką jakością, konkurencyjnymi cenami i wysokimi walorami estetycznymi.

Ra7mEv7Eu7WUs

Zdjęcie przedstawiające Stocznię Remontową. Liczne wysokie dźwigi stojące tuż przy linii brzegowej, niskie zabudowania, magazyny.

Obecnie ze względów ekonomicznych wiele polskich statków jest zarejestrowanych pod banderąbanderabanderą innych krajów – są tam niższe ceny rejestracji, opłat i ubezpieczeń. Kraje te określane są krajami taniej bandery. Należą do nich m.in. Panama, Bahamy czy Liberia.

6. Wydobycie surowców mineralnych

Na obszarze wyłącznej strefy ekonomicznej Polski znajdują się potwierdzone złoża surowców mineralnych. Do najważniejszych należą złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Znajdują się one na północ od Przylądka Rozewie. Ropa naftowa wydobyta przy wykorzystaniu platform wydobywczychplatforma wydobywczaplatform wydobywczych trafia do rafinerii w Gdańsku. Warto zaznaczyć, że jest to niewielki odsetek krajowego wydobycia (ok. 1/5), co stanowi ok. 1% zapotrzebowania na ten surowiec. Zmuszeni jesteśmy go zatem importować. Od niedawna z dna morskiego pozyskujemy piasek i żwir. Cennym surowcem jest także bursztyn, którego obecnie nie wydobywamy. Z przeprowadzonych badań wynika, że pod dnem Bałtyku znajdują się także surowce metaliczne.

R1Z421fKAidTj

Platforma wiertnicza stojąca na otwartym morzu. Ma czerwony kolor, konstrukcja wznosi się powyżej linii wody na metalowych filarach. Z lewej strony wieża z dużym płomieniem na końcu, z prawej lądowisko dla helikoptera.

7. Turystyka

Istotną częścią zagospodarowania turystycznego są przede wszystkim hotele i małe pensjonaty o coraz wyższym standardzie. Korzystają z nich zarówno turyści polscy, jak i zagraniczni. Jednakże usługi te nie ograniczają się tylko do osób przybyłych drogą lądową. Jak już wspomniano, duże porty morskie przyjmują promy pasażerskie. W mniejszych portach morskich znajdują się natomiast przystanie jachtowe, czyli mariny.

R1MPauYIKyW7b

Fotografia przedstawia jachty zacumowane w niewielkiej przystani. Są niewielkie, mają biały kolor. W tle zabudowania miejskie.

Zagraniczni turyści korzystają nie tylko z dynamicznie rozwijającej się bazy noclegowejbaza noclegowabazy noclegowej czy bazy gastronomicznejbaza gastronomicznabazy gastronomicznej, ale przede wszystkim z atrakcji turystycznych. Z tego względu gminy nadmorskie osiągają bardzo wysokie wpływy do budżetu w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Więcej o walorach polskiego wybrzeża przeczytasz w e‑materiale pt.: Wpływ walorów przyrodniczych Pobrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarachP17mDOQZXWpływ walorów przyrodniczych Pobrzeża Bałtyku oraz dziedzictwa kulturowego Małopolski na rozwój turystyki na tych obszarach.

8. Perspektywy rozwoju gospodarki morskiej

W ostatnich latach gospodarka morska rozwija się dynamicznie, do czego przyczyniają się środki unijne oraz przedsiębiorczość inwestorów.

Podsumowanie

• Polska odznacza się korzystnymi warunkami do rozwoju gospodarki morskiej, czyli wszelkiej działalności związanej z dostępem do morza (są to m.in. transport morski, handel międzynarodowy, rybołówstwo, przemysł rybny, przemysł stoczniowy, turystyka, kształcenie kadry morskiej, wydobycie surowców mineralnych).

• W naszym kraju rozwijają się intensywnie porty morskie. Największymi z nich są: Gdańsk, Gdynia, Świnoujście i Szczecin. Przeładowuje się w nich zarówno towary masowe, jak i drobnicę. Na mniejszą skalę odbywa się także transport pasażerów (promy pasażerskie).

• Intensywnie rozwija się także rybołówstwo i przemysł rybny.

• W Polsce dynamicznie rozwija się również przemysł stoczniowy, głównie za sprawą małych i średnich prywatnych stoczni, które produkują jachty, motorówki, statki specjalistyczne, a także projektują wyposażenia statków i dokonują ich remontów. Polskie produkty tej gałęzi przemysłu są cenione za granicą.

• Pod dnem naszej części Bałtyku znajdują się złoża ważnych surowców, zwłaszcza ropy naftowej i gazu ziemnego. Są one niewielkie, lecz korzystamy z nich i wydobywamy je.

• Dostęp do morza sprzyja rozwojowi turystyki. Obsługujemy zarówno turystów przybyłych drogą lądową, jak i morską.

• Przed Polską istnieją olbrzymie perspektywy rozwoju gospodarki morskiej. Dział ten jest wspierany środkami krajowymi i unijnymi. Sprzyja to nie tylko rozwojowi opisanych wyżej dziedzin, ale także ma wpływ na ogólny rozwój gospodarczy kraju.

Słownik

Ćwiczenia

Ćwiczenie 7

Korzystając z atlasu geograficznego i innych źródeł informacji, uzupełnij luki w zdaniach.

RISf88ZHRmOT6

Zdjęcie przedstawia płynący prom. Na jego froncie widnieje zamontowana, opuszczana rampa wjazdowa. Na jego pokładzie kilka zaparkowanych pojazdów. W tle las oraz elementy infrastruktury portowej, na której powiewa flaga Polski.

RX5wHpvEzICP1

Bibliografia

Państwowy Instytut Geologiczny - pgi.gov.pl

Rocznik Statystyczny Gospodarki Morskiej 2021, GUS

Notatnik