Gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana w Polsce

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• wie, na czym polegała gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana na ziemiach polskich i kiedy się rozwijała,

• zna strukturę społeczną i gospodarczą Korony i Litwy w XVI wieku,

• wie, co to były folwarki i potrafi wymienić ich typy,

• zna położenie chłopa w XVI wieku w Polsce,

• wie, jakie towary były w tamtym czasie sprowadzane do Polski, a jakie Polska eksportowała,

• wie, w jaki sposób szlachta polska powiększała gospodarstwa folwarczne.

b) Umiejętności

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• potrafi wskazać na mapie XVI‑wiecznej Polski miasta o największym znaczeniu gospodarczym oraz szlaki handlowe,

• potrafi odpowiedzieć na pytania, w jaki sposób uregulowano formę pańszczyzny w XVI wieku i dlaczego w Polsce ukształtowała się gospodarka czynszowa,

• sprawnie posługuje się mapą, podręcznikiem, tekstem źródłowym.

2. Metoda i forma pracy

Dyskusja, opis, opowiadanie, pogadanka, praca z mapą, podręcznikiem, tekstem źródłowym.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik, mapa, tekst źródłowy.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów na temat gospodarki folwarczno‑pańszczyźnianej.

Omawia problematykę lekcji.

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel przedstawia strukturę społeczno‑gospodarczą Korony i Litwy w XVI wieku.

Podaje, ile wynosił obszar i liczebność Polski. Wskazuje na mapie i omawia główne ośrodki gospodarcze. Wyjaśnia znaczenie pojęcia: folwark, podaje rodzaje folwarków – autonomiczny
i ekspansjonistyczny, wyjaśnia różnice pomiędzy nimi.

Uczniowie wyszukują w podręczniku informacji na temat tego, w jaki sposób szlachta powiększała obszar folwarków, dyskutują na ten temat.

Nauczyciel charakteryzuje położenie chłopa w XVI wieku. Uczniowie dokonują analizy tekstu źródłowego: Statut toruński z 1520 r., zamieszczonego w podręczniku na s.7.

Po przeczytaniu tekstu źródłowego uczniowie odpowiadają na pytania, które nauczyciel podał przed lekturą tekstu:

• Jaką rolę odgrywała praca chłopa?

• Jak uregulowano formę pańszczyzny w XVI wieku?

• Dlaczego w Polsce ukształtowała się gospodarka czynszowa?

Nauczyciel omawia rozwój miast i handlu, wskazuje na mapie ważne ośrodki i szlaki handlowe.

Uczniowie wyszukują w podręczniku informacje na temat tego, jakie towary Polska eksportowała,
a jakie importowała.

c) Faza podsumowująca

W ramach usystematyzowania wiadomości uczniowie rysują w zeszytach mapki konturowe
XVI‑wiecznej Polski i zaznaczają na nich główne ośrodki gospodarcze i handlowe.

5. Bibliografia

1. Burda B. i inni, Historia 2. Czasy nowożytne. Zakres podstawowy, Operon, Gdynia 2003.

2. Maciszewski J., Szlachta polska i jej państwo, wyd. 2 uzup., Wiedza Powszechna,
   Warszawa 1986.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Napisz wypracowanie na temat: Miejsce Rzeczypospolitej w gospodarce europejskiej XVI wieku.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak