Graficzny sposób przedstawiania danych
Scenariusz lekcji: Graficzny sposób przedstawiania danych
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna różne sposoby przedstawiania danych,
rozróżnia typy diagramów i wykresów, rozumie celowość ich tworzenia.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
porządkować dane,
tworzyć i formatować tabele,
tworzyć i formatować diagramy i wykresy,
czytać ze zrozumieniem teksty naukowe,
wyciągać wnioski, omawiać i zaprezentować swoją pracę.
c) Postawy
Uczeń:
uczy się pracować w grupie,
uczy się dokładności, precyzji,
umie ocenić efekty własnej pracy oraz pracy kolegów.
2. Metoda i forma pracy
Metody: poszukująca, problemowa, aktywizująca ucznia
Formy: praca grupowa (grupy 2–4‑osobowe), praca indywidualna ucznia
3. Środki dydaktyczne
Komputer z zainstalowanym arkuszem kalkulacyjnym Excel oraz drukarką kolorową (do drukowania zostanie użyta folii)
Rzutnik pisma
Karty pracy ucznia opracowane przez nauczyciela
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Czynności nauczyciela i ucznia | Metody | Środki dydaktyczne | Wskazówki | Uwagi |
Sprawy organizacyjne. | 2 min | |||
Przypomnienie wiadomości z gimnazjum na temat sposobów tworzenia diagramów w arkuszu kalkulacyjnym oraz ich rodzajów. | Pogadanka nauczyciela z uczniami | Foliogram (załącznik 1) | Wcześniej należy polecić uczniom, aby powtórzyli niezbędne wiadomości. | 6 min |
b) Faza realizacyjna
Czynności nauczyciela i ucznia | Metody | Środki dydaktyczne | Wskazówki | Uwagi |
Podanie tematu lekcji i omówienie celów. | Wykład | 2 min | ||
Podział uczniów na grupy. | 2 min W skład grupy powinni wchodzić uczniowie o różnym poziomie umiejętności. | |||
Omówienie i rozdanie kart pracy. | Karta pracy ucznia (załącznik 2) | 3 min Omawiając zadania, nauczyciel zwraca uwagę na to, aby uczniowie czytali je ze zrozumieniem. | ||
Praca w grupach. Każda z grup wybiera swojego lidera, czyli osobę, która przedstawi wyniki pracy danej grupy. | Praca w grupach, poszukująca, problemowa, aktywizująca ucznia | Zestaw komputerowy | Nauczyciel czuwa nad pracą poszczególnych grup. W razie potrzeby udziela niezbędnych dodatkowych wskazówek. | 40 min Nauczyciel pilnuje, aby wkład pracy poszczególnych członków grupy był porównywalny. |
Prezentacja pracy jednej z grup uczniowskich (nauczyciel w trakcie obserwacji pracy poszczególnych grup wybiera tę, która najlepiej wywiązała się z zadania). | Praca indywidualna ucznia | Rzutniki pisma | Nauczyciel powinien czuwać nad tym, aby uczniowie prawidło wykonali diagramy | 5 min |
Omówienie i ocena pracy grupy oraz prezentacji lidera. | Dyskusja, metoda aktywizująca ucznia | Pozostałe prace zostają zebrane | 2 min |
c) Faza podsumowująca
Czynności nauczyciela i ucznia | Metody | Środki dydaktyczne | Wskazówki | Uwagi |
Omówienie i rozdanie kart pracy. | Karta pracy ucznia (załącznik 3). | 3 min Nauczyciel, omawiając zadania, zwraca uwagę na to, aby uczniowie czytali je ze zrozumieniem. | ||
Praca w grupach. Każda z grup wybiera swojego lidera, czyli osobę, która przedstawi wyniki pracy danej grupy. | Praca w grupach, poszukująca, problemowa, aktywizująca ucznia | Zestaw komputerowy | Nauczyciel czuwa nad pracą poszczególnych grup. W razie potrzeby udziela niezbędnych dodatkowych wskazówek. | 10 min Nauczyciel pilnuje, aby wkład pracy poszczególnych członków grupy był porównywalny. |
Prezentacja prac poszczególnych grup uczniowskich. | Praca indywidualna ucznia | Rzutniki pisma | Nauczyciel powinien czuwać nad tym, aby uczniowie prawidłowo wykonali diagramy | 10 min |
Omówienie i ocena prac poszczególnych grup oraz prezentacji liderów. | Dyskusja, metoda aktywizująca ucznia | Nauczyciel | 5 min |
5. Bibliografia
Bartol W., Dałek K, Łakoma E i inni, Matematyka się liczy, podręcznik do klasy 1 liceum ogólnokształcącego, profilowanego i technikum, WSIP, Warszawa 2002.
Kłaczkow K., Kurczab M., Świda E., Matematyka dla gimnazjalistów. Zbiór zadań. Klasa II, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 2000.
strony internetowe: http://office.microsoft.com/pl ; pl/assistance/HA010346071045.aspx
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
załącznik 1
FOLIOGRAM
Program Microsoft Excel obsługuje wiele rodzajów diagramów i wykresów, które ułatwiają wyświetlanie danych w sposób zrozumiały dla odbiorców.
Podczas tworzenia wykresów przy użyciu Kreatora wykresów lub podczas zmieniania istniejącego wykresu przy użyciu polecenia Typ wykresu z listy standardowych lub niestandardowych typów wykresów można łatwo wybrać żądany typ.
Każdy standardowy typ wykresu ma kilka podtypów. Aby zobaczyć, w jaki sposób będzie wyglądał wykres, należy wybrać dowolny podtyp wykresu, a następnie kliknąć przycisk Naciśnij i przytrzymaj, aby zobaczyć przykład.
Standardowe typy wykresów i ich podtypy:
WYKRESY (DIAGRAMY) KOLUMNOWE
Wykres kolumnowy służy do pokazywania zmian danych w czasie lub porównywania elementów. Wykresy kolumnowe mają następujące podtypy:
RVBWehi6ossSv kolumnowy grupowany
Na wykresie tego typu wartości są porównywane według kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W. Jak pokazano na poniższym wykresie, kategorie są uporządkowane poziomo, a wartości pionowo, aby podkreślić zmiany w czasie.
skumulowany kolumnowy
Na wykresie tego typu są przedstawione relacje między poszczególnymi elementami i całością przez porównanie udziału poszczególnych wartości do sum dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W.
R14A6i03sajv0 100% skumulowany kolumnowy
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie procentowych udziałów poszczególnych wartości do sumy dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W.
kolumnowy 3‑W
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie punktów danych* wzdłuż dwóch osi. Na przykład na poniższym wykresie 3‑W można porównać wyniki sprzedaży w Europie z czterech kwartałów z wynikami uzyskanymi przez dwa inne oddziały.
* punkty danych: pojedyncze wartości kreślone na wykresie i reprezentowane przez kolumny, słupki, linie, wycinki koła, wycinki pierścieniowe, punkty lub inne kształty, nazywane znacznikami danych; znaczniki danych tego samego koloru tworzą serię danych
WYKRESY (DIAGRAMY) SŁUPKOWE
Wykres słupkowy służy do porównywania indywidualnych elementów. Wykresy słupkowe mają następujące podtypy:
słupkowy grupowany
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie wartości w różnych kategoriach. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W. Jak pokazano na poniższym wykresie, kategorie są uporządkowane pionowo, a wartości poziomo, aby bardziej skupić uwagę na porównywaniu wartości.
skumulowany słupkowy
Na wykresie tego typu są przedstawione relacje między poszczególnymi elementami i całością. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W.
100 % skumulowany słupkowy
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie procentowych udziałów poszczególnych wartości do sumy dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W.
WYKRESY LINIOWE
Wykres liniowy służy do pokazywania trendów danych w równych interwałach.
Wykresy liniowe mają następujące podtypy:
liniowy
Na wykresie tego typu są przedstawione trendy w czasie lub dla różnych kategorii. Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
skumulowany liniowy
Ten typ wykresu przedstawia trend udziału każdej wartości w czasie lub dla różnych kategorii. Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
100% skumulowany liniowy
Ten typ wykresu przedstawia trend procentowych udziałów każdej wartości w czasie lub dla różnych kategorii. Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
liniowy 3‑W
Jest to wykres liniowy z efektem wizualnym 3‑W.
WYKRESY (DIAGRAMY) KOŁOWE
Wykres kołowy służy do pokazywania rozmiaru elementów tworzących serię danych* proporcjonalnie do sumy elementów. Na wykresie jest uwzględniana zawsze tylko jedna seria danych, a jest on używany, gdy trzeba zwrócić uwagę na istotny element danych.
* seria danych: powiązane punkty danych, które są kreślone na wykresie; każda seria danych na wykresie ma unikatowy kolor lub wzór i jest reprezentowana w legendzie wykresu; na wykresie można wykreślić jedną lub kilka serii danych, wykresy kołowe mają tylko jedną serię danych
Wykresy kołowe mają następujące podtypy:
kołowy
Na wykresie tego typu jest przedstawiony udział poszczególnych wartości w porównaniu z sumą. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W, jak pokazano na poniższym wykresie.
kołowy rozsunięty
Na wykresie tego typu jest przedstawiony udział poszczególnych wartości w porównaniu z sumą, z podkreśleniem poszczególnych wartości. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3‑W.
kołowy kołowego
Jest to wykres kołowy ze zdefiniowanymi przez użytkownika wartościami wyodrębnionymi i połączonymi w drugi wykres kołowy. Na przykład: aby niewielkie wycinki były lepiej widoczne, można zgrupować je razem na wykresie kołowym jako pojedynczy element, a następnie rozbić taki element na poszczególne części i wyświetlić je na mniejszym wykresie kołowym lub na wykresie słupkowym towarzyszącym wykresowi głównemu.
załącznik 2
Wszystkie utworzone tabele, wykresy oraz diagramy powinny zostać odpowiednio sformatowane oraz wydrukowane na folii.
Zadanie 1.
W 1999 r. zadłużenie zagraniczne następujących krajów wyniosło w przybliżeniu (w mld dolarów): Brazylia – 180, Rosja – 125, Turcja – 80, Polska – 40, Węgry – 27, Czechy – 20, Bułgaria – 10, Ukraina – 9. Przedstaw poniższe dane w tabeli oraz na diagramie słupkowym.
Zadanie 2.
W 1931 r. w Polsce zamieszkiwało ogółem 31,2 mln mieszkańców, w tym Polaków – 21 mln, Ukraińców – 5 mln, Żydów – 3 mln, Białorusinów – 1 mln, Niemców – 1 mln, Litwinów – 0,2 mln. Dane umieść w tabeli oraz na diagramie kołowym przedstaw strukturę narodowościową Polski w 1931 r.
Zadanie 3.
Natężenie dźwięku jest uzależnione od tego, z jakiego źródła on pochodzi i podawane jest w decybelach (dB): szelest liści – 10 dB, szept – 30 dB, hałas w małym sklepie – 50 dB, głośna muzyka – 70 dB, samochód osobowy – 80 dB, głośna orkiestra – 100 dB, klakson samochodu – 110 dB, młot pneumatyczny – 120 dB, odrzutowiec – 130 dB, start rakiety – 190 dB. Dane przedstaw w tabeli oraz na diagramie kolumnowym.
Zadanie 4.
Sprzedaż nowych samochodów w Polsce w latach 1993‑1999 przedstawia się następująco (w sztukach): rok 1993 – 241698, rok 1994 – 250282, rok 1995 – 266033, rok 1996 – 381628, rok 1997 – 479516, rok 1998 – 520450, rok 1999 – 640183. Dane przedstaw w tabeli oraz na wykresie liniowym.
Zadanie 5.
Kaloryczność (ilość kilokalorii, jakich dostarcza organizmowi 100 g spożywanego produktu) niektórych produktów przedstawia się następująco: czekolada – 560, jabłko – 57, fasola – 346, ziemniaki – 87, kasza – 350, bułka – 250, karp – 102, wołowina – 265, wieprzowina 453, ser żółty – 307, mleko – 61. Dane przedstaw w tabeli oraz na wykresie punktowym.
załącznik 3
Zadanie
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów temperatury oraz ciśnienia prowadzonych przez 48 godzin pewnego dnia w Gdańsku.
Godzina pomiarów | Temperatura powietrza w Indeks górny °°C | Ciśnienie w hPa |
7 | 6 | 1005 |
13 | 9 | 1003 |
19 | 8 | 1004 |
1 | 8 | 1003 |
7 | 9 | 1000 |
13 | 10 | 998 |
19 | 8 | 996 |
1 | 6 | 997 |
7 | 8 | 999 |
Przedstaw te dane w postaci diagramu niestandardowego liniowo‑kolumnowego, zawierającego dwie osie. Dla przedstawienia zmian temperatury użyj diagramu kolumnowego, dla zmian ciśnienia wykresu liniowego.
b) Zadanie domowe
brak
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut (realizowane w jednym bloku)
8. Uwagi do scenariusza
Zajęcia te mogą odbyć się także w ramach innej lekcji, np. na lekcjach ogólnozawodowych w liceum profilowanym o profilu zarządzanie informacją.