Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Grafika przedstawia wybrane czynniki decydujące o procesie wietrzenia chemicznego. Po kliknięciu wybranego numeru na ilustracji wyświetli się bardziej szczegółowa informacja. Przeanalizuj schemat, a następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

Grafika przedstawia wybrane czynniki decydujące o procesie wietrzenia chemicznego. Przeanalizuj opis schematu, a następnie wykonaj polecenia. W razie potrzeby skorzystaj z innych źródeł informacji.

R1bLAXmSaZw0C1
Schemat dotyczy wietrzenia chemicznego skał. Ma na nie wpływ: klimat, cechy fizyczne skał, skład mineralny, topografia, organizmy żywe. W klimacie wyróżniono opady i temperaturę. Opisano poszczególne czynniki. 1. Opady. Dostarczana z opadami woda zawierająca gazy pobrane z powietrza: tlen, azot, dwutlenek węgla, jest głównym ośrodkiem reakcji chemicznych oraz wymywania i transportu produktów wietrzenia. Wsiąkając w głąb podłoża skalnego rozpuszcza minerały i tworzy nowe aktywne substancje przyspieszające dalsze wietrzenie (na przykład kwas siarkowy, kwas węglowy). W środowisku wodnym zachodzą podstawowe procesy wietrzenia chemicznego – rozpuszczanie, utlenianie, redukcja, uwęglanowienie, uwodnienie i inne, 2. Temperatura. Temperatura, wpływa wprost proporcjonalnie na tempo wietrzenia chemicznego, zgodnie z regułą van't Hoffa głoszącą, że szybkość reakcji chemicznej wzrasta dwukrotnie przy podwyższeniu temperatury o 10 stopni Celsjusza. W cechach fizycznych skał wyróżniono teksturę, lepiszcze i wielkość cząstek. 1. Tekstura. Tekstura skały, czyli sposób przestrzennego rozmieszczenia składników (ziaren skalnych i przestworów), określa przepuszczalność skały - łatwość, z jaką woda może przenikać do wnętrza skały i pozostawać w niej; dłuższy czas kontaktu wody ze skałą inicjuje reakcje chemicznego rozpadu minerałów., 2. Lepiszcze. Rodzaj lepiszcza skał osadowych wpływa na odporność skał na wietrzenie; lepiszcze węglanowe szybko ulega rozpadowi np. pod wpływem kwasów humusowych, a skały w których występuje szybko podlegają procesom wietrzenia chemicznego; lepiszcze krzemionkowe jako bardziej odporne opóźnia proces wietrzenia skał., 3. Wielkość ziaren. Wielkość ziaren skalnych wpływa na wielkość powierzchni właściwej, a więc również powierzchni wymiany chemicznej. Przy większym rozdrobnieniu ziaren powierzchnia ta wzrasta, co intensyfikuje procesy wietrzenia chemicznego. W składzie mineralnym wyróżniono właściwości chemiczne i budowę minerałów. Szybkość rozkładu minerału o danym uziarnieniu zależy od jego budowy i właściwości chemicznych. W przypadku na przykład budowy pakietowej, poszczególne pakiety są luźno połączone za pośrednictwem jonów magnezu lub żelaza; w obecności wody jony te są łatwo uwalniane i wymywane, co w efekcie powoduje całkowity rozpad minerału. Najmniej odporne na rozpuszczanie są węglany i siarczany, bardzo odporne są natomiast glinokrzemiany. Podatne na wietrzenie chemiczne są więc wapienie, dolomity i gipsy oraz sole potasowe i sól kuchenna. Do najbardziej odpornych zalicza się utwory krystaliczne. W topografii opisano nachylenie terenu. Duże nachylenie terenu powoduje intensywny powierzchniowy spływ wody i ograniczone jej przesiąkanie. Z tego względu intensywność wietrzenia chemicznego na stoku jest słabsza niż na terenach płaskich, nisko położonych, gdzie przesiąkanie jest dominującym procesem i decyduje o dłuższym kontakcie wody ze skałą. W takich warunkach strefa wietrzenia może sięgać do znacznej głębokości. W organizmach żywych opisano bakterie i rośliny. 1. Bakterie. Bakterie wytwarzają z podlegających rozkładowi szczątków roślinnych silne kwasy (na przykład masłowy, octowy); bakterie rozkładające związki amonowe wytwarzają wolny kwas azotowy; kwasy te silnie działają na substancje mineralne przyspieszając rozkład skał., 2. Rośliny. Zasiedlające skały rośliny pionierskie uwalniają kwasy organiczne; podczas rozkładu szczątków roślin (nie tylko pionierskich, ale także wyższych) powstają kwasy humusowe; kwasy wnikają wraz z wodą opadową w przestwory skalne i przyspieszają rozkład skał.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Polecenie 1

Zastanów się, czy uwzględnione czynniki mają jednakowy wpływ na przebieg i intensywność procesów wietrzenia chemicznego, czy też niektóre z nich (jakie?) można uznać za dominujące. Odpowiedź uzasadnij, podaj przykłady.

RnXmRdNTeKSMd
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Określ, jakie cechy powinny mieć uwzględnione w schemacie czynniki, aby proces wietrzenia chemicznego przebiegał z dużą intensywnością.

R5ZnpWpcmw8GI
(Uzupełnij).