Ważne daty

Mit o Hefajstosie

Bóg grecki Hefajstos (łaciński Wulkan) był najbardziej pracowitym z bogów. Pod jego opieką były sztuka kowalska, rzemiosło i ogień. Kochał ludzi i uczył ich obróbki metali oraz wykonywania dzieł sztuki.

Szczególnie czczono go na wyspie Lemnos. Tam był ponoć najstarszy ośrodek kultu Hefajstosa, związany z wulkanem, który od najdawniejszych czasów był czynny i wygasł dopiero za Aleksandra Wielkiego. Lemnijczycy utrzymywali, że właśnie w głębi tej góry znajduje się kuźnia Hefajstosa. Natomiast w Atenach obchodzono w październiku święto kowali, czyli Chalkeje. Na cześć Hefajstosa odbywały się lampadoforie - bieg z pochodniami. Podczas tego święta piesi i konni obywatele nieśli pochodnie a zwyciężał ten, kto z płonącą pochodnią pierwszy dotarł do celu.

W sztuce Hefajstos był przedstawiany jako muskularny, brodaty mężczyzna. Zazwyczaj był pokazywany na siedząco aby ukryć jego kalectwo. Jego atrybutami były młot lub inny przedmiot, który wskazywał na zawód kowala.

R1RwwRnTq8BbI1

Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa, „Hefajstos". Dzieło prezentuje Hefajstosa pracującego w kuźni. Mężczyzna w dłoni trzyma młot, którym wykuwa błyskawicę dla Zeusa.

Hefajstosa nieczęsto można było spotykać na przyjęciach u Zeusa. Wszyscy przywykli widzieć w nim raczej samotnika. Nie był on jednak taki osamotniony. W swojej magicznej kuźni na wyspie Lemnos lub we wnętrzu Etny, wraz z wiernymi cyklopami, jedyny kowal wśród bogów pracował dniem i nocą. Był tak pochłonięty pracą, że prawie nigdy nie odpoczywał.

RJbppGBBmc0kh1

Ilustracja przedstawia obraz Diego Velazqueza, „Kuźnia Wulkana”. Dzieło prezentuje mężczyzn pracujących w kuźni. Przy nich stoi mężczyzna w szacie i z wieńcem na głowie. Wygląda jakby tłumaczył, w jaki sposób mężczyźni mają pracować. Mężczyźni mają brązowe szaty przepasane w pasie, reszta ciała jest naga.

To spod jego młota wychodziły pioruny dla Zeusa, to on naprawiał rydwan Słońca. A komu potrzebna była tarcza, miecz czy pancerz ze szczerego złota - ten szedł do Hefajstosa i miał pewność, że kulawy kowal nigdy nie odmówi. Natomiast gdy miał nieco wolnego czasu, wówczas wykonał królewskie berło na zamówienie. Nie zapominał również o boginiach z Olimpu, bo dla nich właśnie wymyślał misterne i niepowtarzalne ozdoby i biżuterie. Boginie były wprost zachwycone!

To bóg kowal uczył bogów obrabiania metali oraz wykonywania przedmiotów użytkowych i dzieł sztuki.

Generalnie jaka rzecz nie wyszłaby spod jego rąk, była przedziwnie piękna i misterna.

RugfJuZFSCWlK1

Ilustracja przedstawia obraz Francois'a Boucher'a pod tytułem „Wenus prosi Wulkana o broń dla Eneasza”. Dzieło prezentuje nagą Wenus, która siedzi nad Hefajstosem i prosi o broń. Wokoło nich znajdują się amorki. W tle z chmur wyłaniają się łabędzie.

Hefajstos był synem Zeusa i Hery, jednak niektórzy autorzy pisali, że urodziła go sama Hera, bez niczyjego udziału – podobnie jak Zeus sam zrodził Atenę.

Kowal bogów wychowywał się najpierw na Olimpie i wszyscy przepowiadali, że wyrośnie na bardzo mądrego boga. Kochał swą matkę i wstawił się za nią gdy zagniewany Zeus powiesił Herę za ręce u szczytu Olimpu. Ponoć za to właśnie gromowładny ojciec zrzucił go z Olimpu na ziemię. Natomiast według innych podań to sama Hera zrzuciła go z Olimpu, aby ukryć go przed innymi bogami i aby z niego nie szydzono, ponieważ urodził się kulawy. Ale mogło być i tak, że dwa razy przydarzyło mu się to zrzucenie - raz przez ojca, a drugi raz przez matkę? W każdym razie zrzucony Hefajstos leciał cały dzień, aż nocą – jak płonący meteor - spadł na wyspę Lemnos i wówczas połamał sobie nogi. Na ziemi jednak czekała na niego dobra bogini morska - TetydaTetydaTetyda i zaniosła do swojego morskiego domu z korali.

R1FBrZhLYqFYS1

Ilustracja przedstawia attycki kyliks czerwonofigurowy z V w p.n.e., na którym jest Hefajstos i Tetyda. Mężczyzna siedzi na krześle. Kobieta stoi przed nim trzymając w ręce dużą tarczę.

Pod opieką Tetydy Hefajstos powoli wracał do zdrowia. Za opiekę potrafił pięknie się odwdzięczyć – wyrabiał dla nich cudowne ozdoby: delikatne naszyjniki niby z puchu piany morskiej, pierścienie, naramienniki czy diademy. Wszystko to pięknie lśniło w lazurowej głębi jakby migotały zatopione gwiazdy. Tak żył przez dziewięć lat. Zapomnieli o nim i ojciec, i matka, zapomniał o jego istnieniu cały Olimp. Przekonani byli bowiem, że gdzieś zginął w przestworzach oceanu. A on po prostu nie chciał wracać do świata, w którego został skrzywdzony, i z którego tak boleśnie go wygnano.

Jednak Dionizos - bóg wina odnalazł w końcu Hefajstosa i koniecznie chciał go z powrotem zaprowadzić na Olimp. Kowal jednak bronił się i nie dał się przekonać. Dionizos spoił go więc winem, wsadził na osła i zaprowadził na Olimp. Jaka radość ogromna zapanowała znów na Olimpie! Wszyscy przecież wiedzieli, że z Hefajstosa jest dobry towarzysz w potrzebie, jest dowcipny i mądry, no a przede wszystkim bardzo pożyteczny: wszystko potrafi zrobić i wszystko naprawić. Zeus chciał się zrehabilitować za swój czyn w złości, żeby wynagrodzić krzywdę, dał mu za żonę najpiękniejszą z bogiń - Afrodytę.

R7jY6zemRy7k71

Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pod tytułem. „Wenus z lustrem". Naga Wenus siedzi na łóżku tyłem do artysty. Jej twarz odbija się w lustrze trzymanym przez nagiego amora. Kobieta ma długie blond włosy. Po prawej stronie znajduje się ciemnoskóra kobieta, która wpatruje się z uśmiechem w Wenus.

R1GPNcLUpBoMP1

Ilustracja przedstawia posąg wykonany przez Alexandrosa z Antiochii pod tytułem „Wenus z Milo” z marmuru paryjskiego. Rzeźba przedstawia Boginię Afrodytę, która jest półnaga. Poniżej pasa jest okryta szatą. Lewa noga wsparta jest prawdopodobnie o żółwia. Dzieło nie zachowało się w oryginalnym stanie, ponieważ zostało uszkodzone. Przypuszcza się, że w lewej ręce trzymała ona jabłko.

Afrodyta

Niestety nie było to szczęśliwe małżeństwo. Piękna bogini nie mogła się pogodzić z trybem życia jaki prowadził w podziemiach jej pracowity mąż. Ona lubiła wielki świat, bogów i ludzi, a on zapatrzony był jedynie w swoją kuźnię. Ona pragnęła być zawsze i wszędzie tam, gdzie były tańce i zabawa, a on poza swą pracą nie znał innych uciech.

Cóż bowiem z tego, że przyozdabiał innych swymi cudownymi klejnotami - sam wyglądał i chodził jak ostatni niewolnik - wiecznie brudny i osmolony. Tak naprawdę jednak Hefajstos był przecież kiedyś młody, radosny i piękny - tak jak wszyscy bogowie. Dopiero pod wpływem przykrych zdarzeń, które go spotkały stał się ponury zaniedbany. Nawet fakt, że otrzymał za żonę najpiękniejszą boginię, uznał za kolejne jawne szyderstwo ze swojej niedoskonałości.

Afrodyta była więc niewierną żoną. Miała licznych kochanków i to zarówno wśród bogów (jak na przykład Aresa) jak i wśród śmiertelników: Anchizesa czy Adonisa.

RvIT5JkGMYzIu1

Ilustracja przedstawia obraz Bartholomeusa Sprangera, „Wenus i Adonis”. Dzieło prezentuje Wenus i Adonisa w uścisku miłosnym. Wokół nich znajdują się amorki, białe gołębie oraz pies. Wenus została ukazana w pełnej okazałości, kobieta jest naga.

Szerokim echem odbiła się wieść o niewierności Afrodyty. To wydarzenie dokładnie opisał Owidiusz w swoich Metamorfozach. Po tym jak do Wulkana dotarła wiadomość o spotkaniach żony z Aresem, bardzo się o to rozgniewał. Dosyć miał bowiem szyderstw ze swojej osoby. Wymyślił więc podstęp, do którego potrzebował bardzo mocnej, a jednocześnie cienkiej i wręcz niewidocznej sieci. Wykonał taką z miedzi i powiesił nad łożem, w którym Wenus zdradzała go z Marsem. Wulkan złapał ich w tę cudowną sieć i zwołał na to widowisko wszystkich bogów z Olimpu.

Jowisz ponoć zdołał przekonać Wulkana aby wypuścił uwięzioną w sieci parę, jednak Mars musiał słono zapłacić za zniewagę zdradzonemu mężowi.

Zawstydzony Mars natychmiast uciekł na wojnę do Tracji, a cudna Wenus schroniła się na Cyprze.

R9V7m280CRdLO1

Ilustracja przedstawia obraz Jacopo Tintoretto pod tytułem „Wulkan zaskakuje Wenus i Marsa”. Dzieło prezentuje mężczyznę, który przygląda się kobiecie i okrywa ją białą szatą. Kobieta jest naga, mężczyzna ma bordową szatę przepasaną w pasie. Za nimi znajduje się kołyska z dzieckiem.

Prezentacja filmu pt. Hefajstos

RVXR6KVFKBHyS

Film animowany Hefajstos. Film przedstawia dwie ilustracje, które pojawiają się w książce. Pierwsza z nich ukazuje Hefajstosa i Afrodytę. Druga ukazuje Wulkana zaskakującego Wenus i Marsa. Obok nich znajduje się tekst łaciński i jego polskie tłumaczenie: 1. Publius Ovidius Naso Metamorphoses libri XV Liber quartus 169-189 Hunc quoque, siderea qui temperat omnia luce, 170 Cepit amor Solem. Solis referemus amores. Primus adulterium Veneris cum Marte putatur Hic vidisse Deus: videt hic Deus omnia primus. Indoluit facto: Junonigenaeque marito Furta tori, furtique locum monstravit. At illi 175 Et mens, et quod opus fabrilis dextra tenebat, Excidit. Extemplo graciles ex aere catenas, Retiaque, et laqueos (iaqueos), quae lumina fallere possint, Elimat. Non illud opus tenuissima vincant Stamina, non summo quae pendet aranea tigno. Tłumaczenie: Któż nie kochał? Ten nawet co oświeca Nieba, Feb poznał miłość. Powiem o miłostkach Feba. On pierwszy dostrzegł zwiąsków Wenery z Gradywem, On cały świat przegląda okiem przenikliwem. Zbrodnią i miejsce zbrodni, tą zdradą zgorszony, Wyjawił przed jej mężem a synem Junony. Na ten widok zbladł Wulkan, a mimo kowadła Żarząca się robota z rąk jego wypadła; Wziął się do innej; z miedzi ciągnie sztuką dzielną, Niedojrzałe łańcuszki, i siatkę subtelną; Ani przędza utkana z najwątlejszych nici, Ani się tą cienkością pajęczyna szczyci. 2. 180 Utque leves tactus, momentaque parva sequantur, Efficit: et lecto circumdata collocat apte. Ut venere torum conjux et adulter in unum; Arte viri, vinclisque nova ratione paratis, In mediis ambo deprensi amplexibus haerent. 185 Lemnius extemplo valvas patefecit eburnas; Admisitque Deos. Illi jacuere ligati Turpiter: atque aliquis de Dis non tristibus optat Sic fieri turpis. Superi risere; diuque Haec fuit in toto notissima fabula coelo. Tłumaczenie: Siatkę w około łóżka tak opiął dokładnie, Że choćby za najmniejszem poruszeniem spadnie. Ledwie się kochankowie w to łoże pokładli, Natychmiast w sidła na nich zastawione wpadli, I w roskosznem objęciu zalegli oboje. Wulkan zwołanym Bogom otworzył podwoje: Gdy ci się wstydzą, tamci żartują Bogowie, Jeden z Bożków swawolnych tak do Marsa powie: Oby zemnie szydzili jak dziś szydzą z ciebie! Długo z tego wypadku żartowano w niebie.

Film animowany Hefajstos. Film przedstawia dwie ilustracje, które pojawiają się w książce. Pierwsza z nich ukazuje Hefajstosa i Afrodytę. Druga ukazuje Wulkana zaskakującego Wenus i Marsa. Obok nich znajduje się tekst łaciński i jego polskie tłumaczenie: 1. Publius Ovidius Naso Metamorphoses libri XV Liber quartus 169-189 Hunc quoque, siderea qui temperat omnia luce, 170 Cepit amor Solem. Solis referemus amores. Primus adulterium Veneris cum Marte putatur Hic vidisse Deus: videt hic Deus omnia primus. Indoluit facto: Junonigenaeque marito Furta tori, furtique locum monstravit. At illi 175 Et mens, et quod opus fabrilis dextra tenebat, Excidit. Extemplo graciles ex aere catenas, Retiaque, et laqueos (iaqueos), quae lumina fallere possint, Elimat. Non illud opus tenuissima vincant Stamina, non summo quae pendet aranea tigno. Tłumaczenie: Któż nie kochał? Ten nawet co oświeca Nieba, Feb poznał miłość. Powiem o miłostkach Feba. On pierwszy dostrzegł zwiąsków Wenery z Gradywem, On cały świat przegląda okiem przenikliwem. Zbrodnią i miejsce zbrodni, tą zdradą zgorszony, Wyjawił przed jej mężem a synem Junony. Na ten widok zbladł Wulkan, a mimo kowadła Żarząca się robota z rąk jego wypadła; Wziął się do innej; z miedzi ciągnie sztuką dzielną, Niedojrzałe łańcuszki, i siatkę subtelną; Ani przędza utkana z najwątlejszych nici, Ani się tą cienkością pajęczyna szczyci. 2. 180 Utque leves tactus, momentaque parva sequantur, Efficit: et lecto circumdata collocat apte. Ut venere torum conjux et adulter in unum; Arte viri, vinclisque nova ratione paratis, In mediis ambo deprensi amplexibus haerent. 185 Lemnius extemplo valvas patefecit eburnas; Admisitque Deos. Illi jacuere ligati Turpiter: atque aliquis de Dis non tristibus optat Sic fieri turpis. Superi risere; diuque Haec fuit in toto notissima fabula coelo. Tłumaczenie: Siatkę w około łóżka tak opiął dokładnie, Że choćby za najmniejszem poruszeniem spadnie. Ledwie się kochankowie w to łoże pokładli, Natychmiast w sidła na nich zastawione wpadli, I w roskosznem objęciu zalegli oboje. Wulkan zwołanym Bogom otworzył podwoje: Gdy ci się wstydzą, tamci żartują Bogowie, Jeden z Bożków swawolnych tak do Marsa powie: Oby zemnie szydzili jak dziś szydzą z ciebie! Długo z tego wypadku żartowano w niebie.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film animowany Hefajstos. Film przedstawia dwie ilustracje, które pojawiają się w książce. Pierwsza z nich ukazuje Hefajstosa i Afrodytę. Druga ukazuje Wulkana zaskakującego Wenus i Marsa. Obok nich znajduje się tekst łaciński i jego polskie tłumaczenie: 1. Publius Ovidius Naso Metamorphoses libri XV Liber quartus 169-189 Hunc quoque, siderea qui temperat omnia luce, 170 Cepit amor Solem. Solis referemus amores. Primus adulterium Veneris cum Marte putatur Hic vidisse Deus: videt hic Deus omnia primus. Indoluit facto: Junonigenaeque marito Furta tori, furtique locum monstravit. At illi 175 Et mens, et quod opus fabrilis dextra tenebat, Excidit. Extemplo graciles ex aere catenas, Retiaque, et laqueos (iaqueos), quae lumina fallere possint, Elimat. Non illud opus tenuissima vincant Stamina, non summo quae pendet aranea tigno. Tłumaczenie: Któż nie kochał? Ten nawet co oświeca Nieba, Feb poznał miłość. Powiem o miłostkach Feba. On pierwszy dostrzegł zwiąsków Wenery z Gradywem, On cały świat przegląda okiem przenikliwem. Zbrodnią i miejsce zbrodni, tą zdradą zgorszony, Wyjawił przed jej mężem a synem Junony. Na ten widok zbladł Wulkan, a mimo kowadła Żarząca się robota z rąk jego wypadła; Wziął się do innej; z miedzi ciągnie sztuką dzielną, Niedojrzałe łańcuszki, i siatkę subtelną; Ani przędza utkana z najwątlejszych nici, Ani się tą cienkością pajęczyna szczyci. 2. 180 Utque leves tactus, momentaque parva sequantur, Efficit: et lecto circumdata collocat apte. Ut venere torum conjux et adulter in unum; Arte viri, vinclisque nova ratione paratis, In mediis ambo deprensi amplexibus haerent. 185 Lemnius extemplo valvas patefecit eburnas; Admisitque Deos. Illi jacuere ligati Turpiter: atque aliquis de Dis non tristibus optat Sic fieri turpis. Superi risere; diuque Haec fuit in toto notissima fabula coelo. Tłumaczenie: Siatkę w około łóżka tak opiął dokładnie, Że choćby za najmniejszem poruszeniem spadnie. Ledwie się kochankowie w to łoże pokładli, Natychmiast w sidła na nich zastawione wpadli, I w roskosznem objęciu zalegli oboje. Wulkan zwołanym Bogom otworzył podwoje: Gdy ci się wstydzą, tamci żartują Bogowie, Jeden z Bożków swawolnych tak do Marsa powie: Oby zemnie szydzili jak dziś szydzą z ciebie! Długo z tego wypadku żartowano w niebie.

Potomstwo Wulkana

Jak podaje mitologia potomkiem Wulkana był KakusKakusKakus – trzygłowy olbrzym ziejący ogniem, który mieszkał w grocie pod Awentynem i nękał okolicę. To on ukradł bydło Geriona śpiącemu Herkulesowi i ukrył je w swojej pieczarze. Był całkiem sprytny, bowiem by zmylić trop, ciągnął zwierzęta za ogony. Jednak krowy swym rykiem naprowadziły herosa do siedziby Kakusa. Herkules maczugą zabił więc olbrzyma i odzyskał skradzione bydło.

R19150dfpOiPZ1

Ilustracja przedstawia kopię rysunku Sebald Beham pod tytułem „Herkules zabijający Kakusa”. Rycina obrazuje pojedynek i śmierć Kakusa z ręki Herkulesa. Wulkan ukradł bydło Geriona śpiącemu Herkulesowi i ukrył je w swej pieczarze. By zmylić trop, ciągnął zwierzęta za ogony. Krowy jednak rykiem naprowadziły herosa do siedziby Kakusa. Cała sceneria uwieczniona jest w scenerii górskiej.

Rda7DJH9eQtk51

Ilustracja przedstawia posąg Baccio Bandinelli'ego, „Herkules i Kakus”. Herkules stoi nad pokonanym Kakusem. W prawej ręce trzyma maczugę. Rzeźba z  ok. 1527–1534 roku, znajduje się w Piazza della Signoria we Florencji.

Zadania

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RJbppGBBmc0kh1

Ilustracja przedstawia obraz Diego Velazqueza, „Kuźnia Wulkana”. Dzieło prezentuje mężczyzn pracujących w kuźni. Przy nich stoi mężczyzna w szacie i z wieńcem na głowie. Wygląda jakby tłumaczył, w jaki sposób mężczyźni mają pracować. Mężczyźni mają brązowe szaty przepasane w pasie, reszta ciała jest naga.

R9V7m280CRdLO1

Ilustracja przedstawia obraz Jacopo Tintoretto pod tytułem „Wulkan zaskakuje Wenus i Marsa”. Dzieło prezentuje mężczyznę, który przygląda się kobiecie i okrywa ją białą szatą. Kobieta jest naga, mężczyzna ma bordową szatę przepasaną w pasie. Za nimi znajduje się kołyska z dzieckiem.

RWpRMXObTQ5uf1

Ilustracja przedstawia obraz „Hefajstos i Afrodyta”. Dzieło prezentuje nagą Afrodytę do której przyszedł Hefajstos. Do okoła ich latają małe amorki.

R1GPNcLUpBoMP1

Ilustracja przedstawia posąg wykonany przez Alexandrosa z Antiochii pod tytułem „Wenus z Milo” z marmuru paryjskiego. Rzeźba przedstawia Boginię Afrodytę, która jest półnaga. Poniżej pasa jest okryta szatą. Lewa noga wsparta jest prawdopodobnie o żółwia. Dzieło nie zachowało się w oryginalnym stanie, ponieważ zostało uszkodzone. Przypuszcza się, że w lewej ręce trzymała ona jabłko.

RugfJuZFSCWlK1

Ilustracja przedstawia obraz Francois'a Boucher'a pod tytułem „Wenus prosi Wulkana o broń dla Eneasza”. Dzieło prezentuje nagą Wenus, która siedzi nad Hefajstosem i prosi o broń. Wokoło nich znajdują się amorki. W tle z chmur wyłaniają się łabędzie.

RvIT5JkGMYzIu1

Ilustracja przedstawia obraz Bartholomeusa Sprangera, „Wenus i Adonis”. Dzieło prezentuje Wenus i Adonisa w uścisku miłosnym. Wokół nich znajdują się amorki, białe gołębie oraz pies. Wenus została ukazana w pełnej okazałości, kobieta jest naga.

R19150dfpOiPZ1

Ilustracja przedstawia kopię rysunku Sebald Beham pod tytułem „Herkules zabijający Kakusa”. Rycina obrazuje pojedynek i śmierć Kakusa z ręki Herkulesa. Wulkan ukradł bydło Geriona śpiącemu Herkulesowi i ukrył je w swej pieczarze. By zmylić trop, ciągnął zwierzęta za ogony. Krowy jednak rykiem naprowadziły herosa do siedziby Kakusa. Cała sceneria uwieczniona jest w scenerii górskiej.

Rda7DJH9eQtk51

Ilustracja przedstawia posąg Baccio Bandinelli'ego, „Herkules i Kakus”. Herkules stoi nad pokonanym Kakusem. W prawej ręce trzyma maczugę. Rzeźba z  ok. 1527–1534 roku, znajduje się w Piazza della Signoria we Florencji.

R7jY6zemRy7k71

Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pod tytułem. „Wenus z lustrem". Naga Wenus siedzi na łóżku tyłem do artysty. Jej twarz odbija się w lustrze trzymanym przez nagiego amora. Kobieta ma długie blond włosy. Po prawej stronie znajduje się ciemnoskóra kobieta, która wpatruje się z uśmiechem w Wenus.

R1RwwRnTq8BbI1

Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa, „Hefajstos". Dzieło prezentuje Hefajstosa pracującego w kuźni. Mężczyzna w dłoni trzyma młot, którym wykuwa błyskawicę dla Zeusa.

R1FBrZhLYqFYS1

Ilustracja przedstawia attycki kyliks czerwonofigurowy z V w p.n.e., na którym jest Hefajstos i Tetyda. Mężczyzna siedzi na krześle. Kobieta stoi przed nim trzymając w ręce dużą tarczę.

Bibliografia

R. Greaves, Mity greckie, Vis‑a-vis, Kraków 2009.

P. Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2008.

Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Znak, Warszawa 2014.