Hektor Berlioz – nowatorski romantyk

Zapoznanie uczniów z postacią Hektora Berlioza. Przedstawienie najważniejszych faktów z życia kompozytora oraz omówienie jego dzieł będących przykładem muzyki romantyzmu. Przedstawienie stylistycznych cech charakterystycznych dla twórczości Berlioza. Omówienie wpływu kompozytora na innych muzyków. Wysłuchanie wybranych utworów. Dokonanie muzycznej analizy dzieł.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Omówić życie Hektora Berlioza.

2. Przedstawić znane dzieła Hektora Berlioza.

3. Przedstawić najważniejsze dzieła i gatunki uprawiane przez Hektora Berlioza oraz je omówić.

4. Rozpoznać fragmenty wysłuchanych utworów oraz je nazwać*.*

5. Wskazać cechy stylistyczne charakterystyczne dla twórczości Hektora Berlioza.

Metoda pracy

Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna. Analiza muzyczna – praca w grupach. Forma ćwiczeniowa.

3. 1. Podręcznik - Gwizdalska D., Historia muzyki cz.2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2006

   2. Stanowisko do odtwarzania płyt.

   3. Nagranie utworów Hektora Berlioza:

• Harold w Italii;

• Beatrycze i Benedykt według Szekspira.

4. Karta pracy ucznia.

5. Partytury wyżej wymienionych utworów.

4. Przebieg lekcji

3. 4. Sprawdzenie obecności.

   5. Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby, z trzech ostatnich lekcji.

   6. Podanie tematu do zeszytu.

(10 min)

4. 7. Metodą opisu, przedstawienie postaci Hektora Berlioza. Omówienie najważniejszych faktów z życia kompozytora.

• Notatka:

Hektor Berlioz

1803 rok - narodziny Berlioza w małym miasteczku, w północno‑wschodniej Francji, w lekarskiej rodzinie.

1820 rok - udaje się do Paryża, zgodnie z życzeniem ojca rozpoczyna studia medyczne, ale wkrótce porzuca medycynę, by całkowicie poświęcić się muzyce.

1826 rok - po latach prywatnej nauki dostaje się do konserwatorium, do klasy kompozycji u wybitnego kompozytora z okresu rewolucji francuskiej - Le Sueura.

1830 rok - wiosną tego roku ukończył swe pierwsze programowe dzieło, symfoniczne arcydzieło, „Symfonię fantastyczną op. 14” z podtytułem Epizod z życia artysty. Latem, podczas wybuchu rewolucji francuskiej, komponuje ostatnie akordy pracy konkursowej o Nagrodę Rzymską. Po zdaniu egzaminu, wybiega z gmachu konserwatorium z rewolwerem w ręku i Marsylianką na ustach, solidaryzując się w ten sposób z powstańcami. Sporządza instrumentację „Marsylianki” z dedykacją: „Dla wszystkich, którzy mają głos, serce i krew w żyłach”.

1831 rok - wyjeżdża do Rzymu, gdzie poznaje, m.in. Feliksa Mendelssohna i Michała Glinkę

1832 rok - rozczarowany muzycznym konserwatyzmem Rzymu, wraca do Paryża, przed upływem terminu pobytu w Italii (konkursowa nagroda).
1837 rok - komponuje wiekopomne dzieło „Requiem”, poświęcone pamięci ofiar rewolucji lipcowej 1844 r. Kończy czteroczęściowy dramat na chór, solo i orkiestrę pt. „Potępienie Fausta” według Goethego, wykonywany zarówno na estradzie koncertowej, jak i na scenie operowej.

1847 rok - w marcu wyjeżdża do Rosji (Petersburg i Moskwa) na tournee koncertowe.

1867 rok - mimo złego stanu zdrowia ponownie wyrusza do Rosji. Entuzjastycznie witany w Petersburgu i Moskwie, koncertuje i dyryguje orkiestrą, a po wykonaniu „Symfonii fantastycznej” wywoływany jest sześciokrotnie. Na bankiecie otrzymuje honorowy dyplom członka Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego. Symbolicznie oddaje pałeczkę dyrygencką na pamiątkę młodemu rosyjskiemu kompozytorowi, Mili Bałakiriewowi.

1869 rok - Berlioz umiera.

8. Metodą opisu, przedstawienie najważniejszych dzieł Hektora Berlioza. Omówienie stylistycznych cech charakterystycznych dla twórczości kompozytora.

• Notatka:

Najważniejsze dzieła w twórczości Hektora Berlioza:

- Utwory operowe:

Benvenuto Cellini, Beatrycze i Benedykt według Szekspira, Zdobycie Troi i Trojanie – duologia operowam, pt. Trojanie według Eneidy Wergiliusza; Potępienie Fausta – według Goethego, czteroczęściowa legenda na chóry, solo i orkiestrę, wykonywana zarówno na estradzie koncertowej, jak i na scenie operowej.

- Muzyka symfoniczna:

Symfonia fantastyczna, Harold w Italii, Romeo i Julia według Szekspira, Requiem - żałobno‑tryumfalna symfonia, która została wykonana w czasie obchodów uroczystości przenoszenia prochów ofiar rewolucji w Paryżu. Utwór został wykonany przez połączone orkiestry, pod kierunkiem Berlioza, który kroczył na czele pochodu i szablą dyrygował zespołem;

oratoria: Dzieciństwo Chrystusa; uwertury: Korsarz według Byrona, Król Lear według Szekspira; kantaty, np. Lelio, czyli powrót do życia.

Nowatorski romantyk Hektor Berlioz;

- kontynuator symfonii programowej i twórca nowego rodzaju tej symfonii, która stał się podstawą do rozwoju poematu symfonicznego.

- stosuje motywy przewodnie, tzw. idee fixe.

- wybitny nowator w zakresie instrumentacji - powiększenie składu orkiestry. W Requiem zwiększył tradycyjny skład zespołu o: cztery dodatkowe orkiestry smyczkowe, stuosobowy chór, organy i tenor solo. Berlioz stworzył nową dyscyplinę nauki, czyli naukę o technice orkiestracji, w której wyróżnił dwie dziedziny:

1) instrumentację traktującą o możliwościach gry na danym instrumencie

2) orkiestrację traktującą o sposobie łączenia instrumentów w orkiestrze

9. Wysłuchanie wybranych fragmentów symfonii Harold w Italii. Dokonanie muzycznej analizy utworu. Praca w grupach.

(25 min)

5. 10. Wysłuchanie fragmentów opery lub obejrzenie przedstawienia na video.

   11. Zapisanie notatki do zeszytu.

(10 min)

5. Bibliografia

1. Ekiert J., Bliżej muzyki. Encyklopedia, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1994

2. Gwizdalska D., Historia muzyki cz.2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2006

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Hektor Berlioz – nowatorski romantyk.

Zadanie domowe