Ważne daty

Helena

Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:

Narodziny Heleny

R18glOczelXgd1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Leda z Łabądziem” autorstwa Francesco Melziego. Obraz ukazuje nagą kobietę przytulającą czarnego łabędzia. Kobieta ma długie, rude i kręcone włosy. Jej głowa jest lekko przechylona w lewo. Na jej twarzy widoczne jest onieśmielenie. Z jej prawego biodra wychodzi białe skrzydło sięgające do połowy jej łydki. Szary ptak stojący obok kobiety ma uniesioną głowę i dziób skierowany w kierunku jej głowy. Jego skrzydła są lekko uniesione do góry. Po wewej stronie obrazu, na ziemi widoczne są małe, nagie dzieci, które leżą wśród rozbitych skorup. Dzieci wyglądają, jakby dopiero się wykluły z jajek. Na obrazie widoczny jest również staw, liczna roślinność, a w tle jezioro, budynki oraz góry.

Leda była żoną króla Sparty Tyndareosa. Olśniewająca uroda młodej władczyni budziła zachwyt w każdym, kto ją ujrzał. I właśnie Ledę w kąpieli zobaczył przypadkiem Zeus. Ogarnęła go żądza, nad którą nie potrafił zapanować. Leda jednak kochała swojego męża i była mu bardzo oddana. Władca bogów postanowił więc użyć podstępu, by zbliżyć się do wybranki. Przemienił się w łabędzia, po czym wezwał orła - swojego królewskiego ptaka - by zaaranżować scenę pościgu drapieżnika za niewinną ofiarą. W rzeczywistości ofiarą miała paść Leda. I tak się stało. Żona Tyndareosa, spostrzegłszy, że orzeł niemal już dopadł łabędzia, ulitowała się nad osaczonym ptakiem i udzieliła mu schronienia w swoich ramionach. Zaczęła czule gładzić nastroszone pióra zwierzęcia. Zeus wykorzystal sytuację i połączył się z Ledą w miłosnym akcie. Królowa złożyła później dwa jaja. Wykluło się z nich czworo dzieci: Polideukes i Klitajmestra oraz Kastor i Helena. Jako że Leda kochała się tamtej nocy zarówno z Zeusem - łabędziem, jak i ze swoim mężem Tyndareosem, powiadano, że Kastor i Klitajmestra są dziećmi króla Sparty, natomiast Polideukes i Helena to potomkowie władcy Olimpu. Skorupki cudownych jaj zostały umieszczone w świątyni, by upamiętnić narodziny niezwykłych czworaczków, wśród których znalazła się najpiękniejsza kobieta świata - Helena o łabędziej szyi.

źródło: Katarzyna Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem, Warszawa 2018, s. 256

R1bymFc8FrBe1

Ćwiczenie 3

Wymień imiona dzieci, które urodziła Królowa Leda.

Wymień imiona dzieci, które urodziła Królowa Leda.

Popatrz na scenę z obrazu Francesco Melzi i odpowiedz, jak mają na imię dzieci, które właśnie wykluły się z jaja

• Leda, Kastor, Helena i Polideukes
• Helena, Leda, Kastor i Klitajmestra
• Kastor, Klitajmestra, Helena i Polideukes

Helena i zalotnicy

W greckim micie widzimy Helenę najpierw jako bardzo młodą dziewczynę na spartańskim dworze. Kiedy dwaj przyjaciele [Polipojtes i Tezeusz] przyjechali, żeby ją porwać miała” dziesięć lub dwanaście lat. “Tezeusz miał wówczas lat pięćdziesiąt. [...] Dwaj przyjaciele porwali dziewczynę wtedy, gdy odprawiała rytualny taniec ku czci Artemidy. Spartanie rzucili się w pogoń, lecz porywacze uciekli ku Przesmykowi Korynckiemu. Co sił w koniach pędzili do Aten, gdzie się zatrzymali, aby rzucać losy, komu ma przypaść Helena. Losowanie wskazało na Tezeusza. Ponieważ dziewczyna jeszcze nie dojrzała do małżeństwa, heros zawiózł ją do attyckiej gminy Afidnaj, gdzie nad Heleną miała czuwać matka jego, Ajtra.” Podczas nieobecności Tezeusza, który udał się do Podziemi, “Kastor i Polideukes wdarli się do Attyki, zdobyli Afidnaj i uwieźli stamtąd swoją siostrę, Helenę.

źródło: Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997

RXQeA7efVmDRa1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena Trojańska” autorstwa Dante Gabriela Rassettiego. Obraz ukazuje kobietę o bujnych, blond, kręconych włosach. Postać ma duże, ciemne oczy oraz czerwone, wyraźnie zaznaczone usta. Kobieta ubrana jest z złote szaty. Na szyi ma zawieszone zielona korale, które dotyka dłońmi. Postać patrzy przed siebie, ma neutralny wyraz twarzy.

Kiedy młoda piękność wróciła na dwór spartański jej ojciec Tyndareos zorientował się, że takie sytuacje mogą się powtarzać ze względu na niezwykłą urodę Heleny. Postanowił więc wydać ją za mąż. Na wieść o tym przybyło do Sparty dziewięćdziesięciu dziewięciu zalotników zdeterminowanych, by starać się o rękę najpiękniejszej dziewczyny na świecie. Król uznał, że przy tak dużej liczbie kandydatów nie obejdzie się bez rozlewu krwi, dlatego decyzję o wyborze męża pozostawił samej Helenie. Zobowiązał również zalotników do pomocy wybrankowi Heleny, gdyby ktoś w przyszłości zagroził szczęściu małżonków. Tak oto Helena sama zdecydowała, z kim spędzi życie i jej wybór padł na Menelaosa. Małżonkom urodziła się wkrótce córka - Hermione.

Helena i Parys

RvjSqYWhiMQo11

Ilustracja przedstawia obraz „Sąd Parysa” autorstwa Petera Paula Rubensa. Obraz ukazuje trzy nagie kobiety, dwóch młodzieńców i dwójkę małych, nagich dzieci. Mężczyźni stoją po lewej stronie obrazu, są oni lekko owinięci w płótna. Jeden z mężczyzn ma jasne, kręcone włosy. W prawej dłoni trzyma włócznię, lewą rękę ma wyciągniętą w kierunku kobiet, a w dłoni trzyma kulę. Drugi młodzieniec siedzi, podpierając podbródek na prawej dłoni. Opasany jest granatową tkaniną, a wokół ciała owiniętą ma skórę dzikiego zwierzęcia. Kobiety stoją, spoglądając na mężczyzn. Kobieta stojąca po lewej jest lekko obrócona w prawo, tuż nad nią unosi się dziecko, które lata na białych skrzydłach. Kobieta w środku uśmiecha się do mężczyzn. Jej lewej nogi trzyma się dziecko, które ma przewieszony przez ramię kołczan ze strzałami. Kobieta po prawej, stoi bokiem do mężczyzn i patrzy na nich z fascynacją.

Historia Parysa i Heleny zaczęła się od wesela Peleusa i TetydyTetydaTetydy:

Kiedy tak wesoło ucztowano, zjawił się nagle gość niepożądany: Eris, bogini niezgody. Zeus, znając jej swarliwy charakter, nie kazał jej posyłać zaproszenia. Przyszła, aby się zemścić. Rzuciła na stół biesiadny złote jabłko z napisem: “Dla najpiękniejszej”. Pomiędzy boginiami zakotłowało. Najgłośniej krzyczały Hera, Atena i Afrodyta. Każda chciała mieć jabłko dla siebie. Powstało takie piekło, że Zeus musiał się wmieszać. Gdy się uciszyło, zapowiedział, że sędzią sporu czyni młodego pasterza, Parysa: której ów przyzna złote jabłko, ta je mieć będzie.

Niełatwe zadanie Parysa utrudniały jeszcze obietnice, które składały mu żądne zwycięstwa boginie. Hera obiecała mu władzę, Atena - mądrość, a Afrodyta - najcudniejszą kobietę na świecie, czyli Helenę. “Parys bez wahania oddał złote jabłko Afrodycie.

R1cl91cfonxdh1

Ilustracja przedstawia obraz „Miłość Parysa i Heleny” autorstwa Jacquesa Luisa Davida. Obraz ukazuje nagiego mężczyznę siedzącego z instrumentem w dłoni przy łózku. Obok mężczyzny stoi kobieta, która opiera się o niego. Kobieta odziana jest w lekkie i zwiewne szaty. Mężczyzna z miłością spogląda na kobietę, która ma spuszczony na ziemię wzrok. Kobieta ma zawstydzony wyraz twarzy. W tle widoczne są kolumny wyrzeźbione na wzór kobiet.

Wkrótce po tym odkryto prawdziwe, królewskie pochodzenie Parysa. Młody książe niezwłocznie udał się do Sparty, by odebrać swoją nagrodę.:

Na dworze lacedemońskim podejmowano gościa serdecznie. Wszyscy byli mu radzi, a król Menelaos nie mógł odżałować, że ważne sprawy zmusiły go do wyjazdu. Żegnając się z Parysem prosił, aby jego dom uważał za własny i gościł w nim tak długo, dopóki on sam nie powróci. Tymczasem królewicz trojański jeszcze tej nocy porwał mu żonę, Helenę, i dojechał z nią do Troi. W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca podeptał święte prawo gościnności. Postanowiono wojnę. Naczelne dowództwo objął Agamemnon, król Argos i Myken, brat Menelaosa.

Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992 r., s. 199 i 201

Wojna Trojańska

R1L58I2mPcLTL1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena na murach Troi” autorstwa Frederica Leightona. Obraz ukazuje smutną kobietę w pomarańczowych szatach na tle murów Troii. Tuż za postacią stoją dwie inne kobiety, których twarze nie są widoczne.

Wojna trojańska trwała 10 lat i udział w niej brali zarówno ludzie, jak i bogowie. Zginęło w niej wielu dzielnych wojowników, m. in. Hektor czy zabity przez Parysa Achilles. Podobny los spotyka także samego Parysa, który ginie ugodzony zatrutą strzałą Filokteta. Po śmierci kochanka Helena zdradza Trojan i pomaga Grekom w zdobyciu miasta.

Antyczna famme fatale obawiała się, jak przyjmie ją porzucony wcześniej mąż. Całkiem słusznie zresztą, ponieważ wiedziony złością Menelaos zamierzał zabić wiarołomną żonę, kiedy jednak spojrzał na nią, nóż wypadł mu z ręki i zabrał ją do obozu.

Śmierć Heleny

R8RQhBhYMQwYa1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena Trojańska” autorstwa Frederica Sandysa. Obraz ukazuje portret pulchnej kobiety o bujnych rudych, kręconych włosach. Kobieta ma czerwone usta, jej wzrok skierowany jest w bok. Kobieta spogląda ze smutkiem i rozczarowaniem w ochach. Na szyi kobieta ma zawieszony czerwony naszyjnik.

Dopóki żył Menelaos, Helena była bezpieczna u jego boku jako potężna królowa Sparty. Po śmierci męża znalazła się na łasce krewnych i poddanych, którzy nigdy nie wybaczyli jej nieszczęść, jakie sprowadziła na ojczyznę. Została wygnana ze Sparty. Udała się na wyspę Rodos, do swojej przyjaciółki Polykso. Sądziła, że znajdzie u niej schronienie na resztę życia. Kobieta jednak straciła w wojnie trojańskiej ukochanego męża i postanowiła się zemścić na Helenie. Przebrała trzy niewolnice za straszliwe ErynieErynieErynie - prastare bóstwa, które ścigają winnych przelanej krwi, doprowadzając swoje ofiary do szaleństwa. Odziane na czarno, z pochodniami w dłoniach, służące Polykso zaskoczyły Helenę w trakcie kąpieli. Bezbronna, samotna i dręczona wyrzutami sumienia, najpiękniejsza kobieta świata powiesiła się na drzewie.

źródło: Katarzyna Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem., Warszawa 2018, s. 259 -261

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R18glOczelXgd1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Leda z Łabądziem” autorstwa Francesco Melziego. Obraz ukazuje nagą kobietę przytulającą czarnego łabędzia. Kobieta ma długie, rude i kręcone włosy. Jej głowa jest lekko przechylona w lewo. Na jej twarzy widoczne jest onieśmielenie. Z jej prawego biodra wychodzi białe skrzydło sięgające do połowy jej łydki. Szary ptak stojący obok kobiety ma uniesioną głowę i dziób skierowany w kierunku jej głowy. Jego skrzydła są lekko uniesione do góry. Po wewej stronie obrazu, na ziemi widoczne są małe, nagie dzieci, które leżą wśród rozbitych skorup. Dzieci wyglądają, jakby dopiero się wykluły z jajek. Na obrazie widoczny jest również staw, liczna roślinność, a w tle jezioro, budynki oraz góry.

RXQeA7efVmDRa1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena Trojańska” autorstwa Dante Gabriela Rassettiego. Obraz ukazuje kobietę o bujnych, blond, kręconych włosach. Postać ma duże, ciemne oczy oraz czerwone, wyraźnie zaznaczone usta. Kobieta ubrana jest z złote szaty. Na szyi ma zawieszone zielona korale, które dotyka dłońmi. Postać patrzy przed siebie, ma neutralny wyraz twarzy.

RvjSqYWhiMQo11

Ilustracja przedstawia obraz „Sąd Parysa” autorstwa Petera Paula Rubensa. Obraz ukazuje trzy nagie kobiety, dwóch młodzieńców i dwójkę małych, nagich dzieci. Mężczyźni stoją po lewej stronie obrazu, są oni lekko owinięci w płótna. Jeden z mężczyzn ma jasne, kręcone włosy. W prawej dłoni trzyma włócznię, lewą rękę ma wyciągniętą w kierunku kobiet, a w dłoni trzyma kulę. Drugi młodzieniec siedzi, podpierając podbródek na prawej dłoni. Opasany jest granatową tkaniną, a wokół ciała owiniętą ma skórę dzikiego zwierzęcia. Kobiety stoją, spoglądając na mężczyzn. Kobieta stojąca po lewej jest lekko obrócona w prawo, tuż nad nią unosi się dziecko, które lata na białych skrzydłach. Kobieta w środku uśmiecha się do mężczyzn. Jej lewej nogi trzyma się dziecko, które ma przewieszony przez ramię kołczan ze strzałami. Kobieta po prawej, stoi bokiem do mężczyzn i patrzy na nich z fascynacją.

R1cl91cfonxdh1

Ilustracja przedstawia obraz „Miłość Parysa i Heleny” autorstwa Jacquesa Luisa Davida. Obraz ukazuje nagiego mężczyznę siedzącego z instrumentem w dłoni przy łózku. Obok mężczyzny stoi kobieta, która opiera się o niego. Kobieta odziana jest w lekkie i zwiewne szaty. Mężczyzna z miłością spogląda na kobietę, która ma spuszczony na ziemię wzrok. Kobieta ma zawstydzony wyraz twarzy. W tle widoczne są kolumny wyrzeźbione na wzór kobiet.

R1L58I2mPcLTL1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena na murach Troi” autorstwa Frederica Leightona. Obraz ukazuje smutną kobietę w pomarańczowych szatach na tle murów Troii. Tuż za postacią stoją dwie inne kobiety, których twarze nie są widoczne.

RQALKsVRJfFAY1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena i Menelaos” autorstwa Johanna Heinricha Wilhelma Tischbeina. Obraz ukazuje kobietę w długich kręconych włosach, odzianą w jasne szaty. Kobieta spogląda na mężczyznę stojącą obok niej. Mężczyzna jest żołnierzem. Ma on wzrok zapatrzony w kobietę, jakby na jej widok upuścił miecz, który upada z jego dłoni na ziemię. Za mężczyzną stoją inni żołnierze. Z prawej strony widoczna jest postać kucającej, skulonej postaci kobiety, która nieufnie spogląda na kobietę i mężczyznę.

R8RQhBhYMQwYa1

Ilustracja przedstawia obraz „Helena Trojańska” autorstwa Frederica Sandysa. Obraz ukazuje portret pulchnej kobiety o bujnych rudych, kręconych włosach. Kobieta ma czerwone usta, jej wzrok skierowany jest w bok. Kobieta spogląda ze smutkiem i rozczarowaniem w ochach. Na szyi kobieta ma zawieszony czerwony naszyjnik.

R19TFA7GITsOe1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Helena Trojańska” autorstwa Antonio Canova. Rzeźba ukazuje popiersie młodej kobiety. Kobieta ma włosy jedynie nad czołem oraz pod bokach głowy, reszta czaszki nie jest pokryta włosami. Włosy kobiety są mocno kręcone i sięgają ramion. Kobieta ma łagodne rysy twarzy. Jej oczy są skierowane w dół, jakby postać patrzyła na podłogę. Ogólny wyraz twarzy postaci jest smutny.

RLVhPOIMJ70CO1

Ilustracja przedstawia malowidło „Helena i Parys” autorstwa nieznanego. Malowidło ukazuje dwie postaci. Po prawej stronie stoi mężczyzna odziany w lekką szatę i nakrycie głowy przypominające wyglądam czapkę. Mężczyzna w prawej dłoni trzy długą włócznię. Lewą stopę opiera on o filar stojący tuż za nim. Mężczyzna stoi skierowany przodem do kobiety, która siedzi po lewej stronie. Kobieta ubrana jest w lekką szatę, ma dłuższe, kręcone włosy. Kobieta w prawej ręce trzyma wachlarz, lewą zaś otwiera skrzynię. W oddali widać budynek.

R1XSo89mrvfts1

Ilustracja interaktywna przedstawia fresk „Porwanie Heleny” autora nieznanego. Fresk ukazuje na głównym planie postać mężczyzny, który trzyma wyrywającą się kobietę. Kobieta ma śniadą karnację, jasnobrązowe włosy i odziana jest w jasne szaty. Kobieta ma głowę odwróconą w lewą stronę, widoczny jest tylko jej prawy profil. Lewą rękę ma ona uniesioną do góry, jakby chciała coś odepchnąć. Druga jej ręka leży na ramionach mężczyzny, który ją trzyma. W tle widoczne są również postaci innych mężczyzn oraz łódź. Zajmują się oni żaglami łodzi oraz linami cumującymi łódź.

RXdrAGSbT7cxz1

Ilustracja interaktywna przedstawia malowidło „Greckie statki” autora nieznanego. Malowidło ukazuje płynące greckie statki z uniesionymi żaglami, w które dmie wiatr.

RCOMzPmIFxx601

Ilustracja przedstawia tarczę „Tarcza przedstawiająca oblężenie Troi” autora nieznanego. Tarcza ukazuje bitwę odbywającą się pod murami miasta. W tle można zauważyć konia trojańskiego oraz uciekających ludzi.

Bibliografia

Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997.

W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa, 2003

J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.

Oryginalna gazetka; Encyklopedia PWN, Warszawa 2016.