Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny, język polski

Temat: Historia o kruku, lisie i serze – zaproszenie do poszukiwania ukrytych znaczeń bajek

Treści kształcenia:

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

3. Interpretacja. Uczeń:

2) objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni.

Dodatkowe:

Język polski

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

2. Analiza. Uczeń:

11) identyfikuje: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Zna i rozumie pojęcie morału,

• Zna i rozumie pojęcie bajki,

• Wie, że zwierzęcy bohaterowie bajki uosabiają wady i zalety ludzi,

• Wyszukuje w tekście bajki informacje składające się na fabułę, wyodrębnia bohaterów i przedstawia przebieg zdarzeń,

• Nazywa cechy charakteryzujące bohaterów i objaśnia ich znaczenie dla przebiegu zdarzeń.

Nabywane umiejętności:

• Czytania i słuchania ze zrozumieniem,

• Wyciągania wniosków,

• Rozumienia morału i płynącej z niego nauki,

• Efektywnej komunikacji i współpracy w grupie,

• Porozumiewania się w różnych sytuacjach,

• Twórczego rozwiązywania problemów.

Kompetencje kluczowe:

• Porozumiewanie się w języku ojczystym,

• Umiejętność uczenia się,

• Kompetencje społeczne i obywatelskie,

• Świadomość i ekspresja kulturalna.

Środki dydaktyczne:

• Teksty bajek na kartkach dla każdego ucznia, przygotowane w takiej ilości, aby możliwy był podział klasy na trzy grupy – każda z nich otrzymuje inną bajkę (I. KrasickiIndeks górny 1¹, A. M. SwinarskiIndeks górny 2², J. SztaudyngerIndeks górny 3³),

• Instrukcja pracy dla każdej z grup,

• Pisaki po kilka dla każdej grupy (każda grupa ma inny kolor),

• Dwie tablice,

• Karty z napisami: lis, kruk, narrator,

• Zasób multimedialny: film „Lew i mysz”,

• Sprzęt multimedialny: rzutnik, ekran, tablica interaktywna.

Metody nauczania:

• Problemowe: rozmowa kierowana, wyjaśnienie,

• Eksponująca: film,

• Metoda wykorzystująca elementy mapy mentalnej,

• Praktyczna: praca z tekstem, ćwiczenia.

Formy pracy:

• Zbiorowa,

• Grupowa zróżnicowana i jednolita.

Przebieg zajęć:

Etap wstępny

Nauczyciel wita dzieci, sprawdza obecność, zapisuje temat lekcji na tablicy i zapoznaje uczniów z celami zajęć. Na początek krótko opowiada ezopową bajkę o kruku i lisie; przedstawia jedynie wydarzenia i pyta uczniów, czy zetknęli się wcześniej z tą historią. Chętni uczniowie odpowiadają (słyszeli np. od opiekunów, widzieli adaptację filmową itp.); prowadzący zajęcia proponuje ponowne (dla tych, którzy bajkę znają) lub „zapoznawcze” spotkanie z tą historyjką.

Uczniowie otrzymują losowo teksty trzech bajek o kruku i lisie (I. Krasickiego, A.M. Swinarskiego, J. Sztaudyngera) – powinno być przygotowanych tyle kopii, aby klasa podzieliła się jednocześnie na trzy grupy – oraz kartki z instrukcjami do swojej pracy, paski papieru i pisaki (każdy zespół w innym kolorze). Nauczyciel prosi, aby uczniowie na początku zapoznali się z instrukcją pracy w grupie. Przykładowa instrukcja:

Waszym zadaniem jest przedstawienie klasie tekstu bajki i wypisanie na kartkach tego, co mówią: kruk, lis i narrator.

1. Przeczytajcie cicho i uważnie tekst,

2. Wybierzcie osoby, które przeczytają go głośno z podziałem na role (tyle osób, ile będzie trzeba), pozwólcie im ćwiczyć swoje role,

3. Wypiszcie z tekstu to, co mówią bohaterowie i narrator: jedno zdanie na jednym pasku papieru,

4. Wybierzcie osoby, które przedstawią i przymocują na tablicy wyniki Waszej pracy.

W razie wątpliwości, trudnych wyrazów, trudności z wyborem itp. możecie prosić o pomoc nauczyciela.

Pamiętajcie, żeby pracować tak, aby nie przeszkadzać kolegom z innych grup.

Teksty bajek:

Józef Ignacy Krasicki

KRUK I LIS

(z Ezopa)

Bywa często zwiedzionym,

Kto lubi być chwalonym.

Kruk miał w pysku ser ogromny;

Lis, niby skromny,

Przyszedł do niego i rzekł: „Miły bracie,

Nie mogę się nacieszyć, kiedy patrzę na cię!

Cóż za oczy!

Ich blask aż mroczy!

Takową postać?

A pióra jakie!

Szklniące, jednakie.

A jeśli jestem w błędzie,

Pewnie i głos śliczny będzie”.

Więc kruk w kantaty; skoro pysk rozdziawił,

Ser wypadł, lis go porwał i kruka zostawił.

Artur Marya Swinarski

Bajka Lafontaine’a 

KRUK I LIS

W cichym borze rośnie buk,

A na buku siedzi kruk,

Kawał sera trzyma w dziobie.

[…]

Właśnie lis przechodził drogą.

W bajkach lisy mówić mogą,

Toteż lis powiedział tak:

„Rety! Cóż za piękny ptak!

Jaki dziób i – jakie pióra,

Co za oko… a figura!

Niczym gil i niczym kos.

Powiedz, czy masz także głos?

Bo kto śliczne pióra miewa,

ten na pewno ślicznie śpiewa.

Kruku, z ciekawości mrę –

zanuć piosnkę albo dwie!”

Już czujecie, że oszuka

Chytry lis próżnego kruka,

że chce bratka wziąć na lep…

Ale kruk ma tępy łeb;

Już do śpiewu dziób otwiera

I wypuszcza kawał sera.

Łapie go i szydzi lis:

„Proszę jeszcze coś na bis!”

Z naszej bajki ta nauka,

że nie sztuka okpić kruka.

I czy na tym koniec? Nie.

Bo i lis oszukał się:

choć był szelma bardzo kuty,

nie czuł, że to ser zatruty,

więc go zjadł i zaraz zdechł!

A kruk w śmiech!

Jan Sztaudynger

NAUKA NIE POSZŁA W LAS

Kruka, co serek dziarsko trzymał sobie,

Lis przechera zapytał: – Co tam trzymasz w dziobie?

Kruk wiedział, że nie trzeba gadać, bowiem,

Znał starą bajkę. Więc kraknął: – Nie powiem!

Etap realizacji

Uczniowie pracują w grupach. Zadaniem każdej z nich jest przygotowanie krótkiej prezentacji tekstu, który otrzymali. Będzie się ona składać, jak wynika z instrukcji, z dwóch części:

1. Głośnego i wyrazistego czytania tekstu z podziałem na role (można zasugerować również zaangażowanie wszystkich członków grupy do stworzenia „żywej” dekoracji czy efektów dźwiękowych, np. szumu drzew, odgłosu spadającego sera, pokazania pantomimicznej scenki jednocześnie z czytaniem tekstu),

2. Przedstawienia i umieszczenia w odpowiednim miejscu na tablicy pasków z wypisanymi cytatami:

• słów narratora – tego, kto opowiada historię,

• wypowiedzi/myśli lisa

• wypowiedzi/myśli kruka.

Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu grupy prezentują efekty swojej pracy: na tablicy powstaje mapa mentalna złożona z cytatów z bajek przyporządkowanych postaciom i narratorowi. Nauczyciel prosi teraz uczniów, by zastanowili się, o czym świadczą wypowiadane przez bohaterów słowa (sugerowane odpowiedzi: świadczą o ich cechach charakteru, zachowaniu wobec innych); pyta, czy kruk i lis zachowują się jak zwierzęta? Wprowadza pojęcie uosobienia. Chętni uczniowie zapisują na tablicy cechy obu bohaterów, a cała klasa wpisuje je do zeszytów.

Następnie nauczyciel zachęca uczniów do przyjrzenia się temu, co w mówią narratorzy (opowiadają historię, komentują, oddają głos bohaterom, pouczają – wypowiadają morał); wszyscy uczniowie odpowiednio grupują ich wypowiedzi. Prowadzący zajęcia pyta, które z wypowiedzi narratora służą nie tylko opowiadaniu historii, ale są skierowane bezpośrednio do czytelnika: umieszcza je na osobnej planszy i wprowadza pojęcie morału. Przypomina, że morał to pouczenie, nauka umoralniająca, puenta końcowa o charakterze pouczającym. Prosi uczniów o zapisanie tych informacji w zeszytach. Po chwili uczniowie zapisują także morały z bajek (uwaga: jedna z proponowanych bajek nie ma morału wypowiedzianego wprost, można albo zastąpić ją inną, albo – co lepsze – poprosić dzieci, aby spróbowały powiedzieć, czego uczy akurat ta wersja).

W kolejnej części zajęć nauczyciel podsumowuje pracę grup i całej klasy, wprowadza pojęcie bajki. Podkreśla, że bajka to opowiadana historyjka, która przede wszystkim czegoś nas uczy, a jej przesłanie i sens odnajdujemy w morale. Proponuje obejrzenie filmu poświęconego bajkom, ich treści i temu, co niosą dla czytelnika lub słuchacza. Prosi, by uczniowie zapamiętali, na podstawie jakiej bajki został omówiony morał i w jaki sposób został wskazany.

Etap końcowy

Nauczyciel krótko omawia obejrzany film. Uczniowie zapisują do zeszytów nazwiska autorów i tytuły bajek, które pojawiły się na lekcji, a następnie kolejno kończą zdanie: „Dzisiaj na lekcji podobało mi się………….”.

Praca domowa:

1. Narysuj komiksową ilustrację do jednej z bajek o kruku i lisie poznanych na lekcji (w „dymkach” umieść cytaty z tekstów bajek) pod rysunkiem zapisz morał.

2. Odwiedź bibliotekę szkolną lub publiczną i znajdź :

• Definicje uosobienia, morału i bajki,

• Informacje o autorach bajek, które poznałeś na lekcji.

Zapisz wyniki swojej pracy w zeszycie. Pamiętaj o podaniu źródła, w którym je znalazłeś. W razie trudności poproś o pomoc bibliotekarza (treść pracy domowej warto przygotować na kartce, aby uczniowie mogli wkleić ją do zeszytu). Jak sądzisz, czy morały, puenty bajek mają swoje odzwierciedlenie w życiu? Zapisz przykład takiej sytuacji.

Zadanie dla chętnych:

• Przygotuj plakat na temat bajek, ich historii, najpopularniejszych bohaterów i najsłynniejszych bajkopisarzy.

1. Proponowane źródło: Józef Ignacy Krasicki, Kruk i lis, [w]: tegoż, Bajki, Warszawa 1983*,* s. 10.↩

2. Proponowane źródło: Artur Marya Swinarski, Kruk i lis, [w]: Antologia bajki polskiej, wybór i oprac. W. Woźnowski,Wrocław 1982, s. 642.↩

3. Proponowane źródło: Jan Sztaudynger, Nauka nie poszła w las, [w:] Antologia bajki polskiej, wybór i oprac. W. Woźnowski, Wrocław 1982, s. 652.↩

R1Pf7KpDcRqn3