Fotografia rzeźby przedstawiającej Herodota – historyka greckiego, który został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku ze średniej długości brodą oraz falowanymi włosami. Długa szata została narzucona na lewy bark historyka, odsłaniając jego nagi tors. Herodot został przedstawiony jako szczupły mężczyzna w pozycji siedzącej. Jedną dłonią podpiera swoją brodę, a w drugiej trzyma zwój pergaminu. Patrzy przed siebie, a jego usta są lekko otwarte. Z tyłu znajduje się nieregularna powierzchnia jasnej ściany budynku.
Ważne daty
ok. 485 r. p.n.e. – rok urodzenia Herodota.
ok. 460 r. p.n.e. – rok urodzenia Tukidydesa.
ok. 445 r. p.n.e. – przybycie Herodota do Aten.
ok. 425 r. p.n.e. – śmierć Herodota.
424 r. p.n.e. – Tukidydes zostaje wybrany strategiemStrategstrategiem.
ok. 393 r. p.n.e. – śmierć Tukidydesa.
Nauczysz się
Wyjaśniać pojęcie historiografii.
Wymieniać źródła historiografii.
Omawiać znaczenie historiografii w piśmiennictwie europejskim.
Podawać podstawowe informacje na temat życia i twórczości Herodota i Tukidydesa.
Omawiać wpływ Dziejów Herodota oraz Wojny peloponeskiejWojna peloponeskaWojny peloponeskiej Tukidydesa na rozwój historiografii późniejszych wieków.
Początki historiografii greckiej
Spisywanie roczników, chronologii najważniejszych wydarzeń w dziejach społeczności, było znane już wczesnym cywilizacjom Bliskiego Wschodu i Egiptu. Jednak to właśnie Grekom zawdzięczamy historiografię w jej dzisiejszej formie. Herodot z Halikarnasu jako pierwszy pisał o „badaniu ludzkich dziejów”. Pochodzące z greki słowo „historia” oznaczało pierwotnie „wiedzę nabytą w wyniku dociekania, badań”. Pisał więc Herodot o czasach przeszłych to, czego udało mu się dowiedzieć z możliwie najlepszych źródeł. Gdy źródeł było więcej, podejmował próbę ich analizy i krytyki, starając się ustalić prawdziwy przebieg zdarzeń. W przypadku braku wiarygodnych informacji, gotowy był podać różne wersje wydarzeń, ich interpretację pozostawiając czytelnikowi. Swój cel sam określił precyzyjnie na początku dzieła:
Herodot
HerodotDzieje
Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swych badań, żeby ani dzieje ludzkie z biegiem czasu nie zatarły się w pamięci, ani wielkie i podziwu godne dzieła, jakich bądź Hellenowie, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa, między innymi szczególnie wyjaśniając, dlaczego oni nawzajem z sobą wojowali.
cyt1 Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. Seweryn Hammer, Warszawa 2005, s. 3.
Herodot podejmuje się więc badania przeszłości w celu zachowania pamięci i prawdziwego przekazu o minionych wydarzeniach. Warto zwrócić uwagę, że autor zapewnia również o własnym obiektywizmie. Mimo, że sam jest Grekiem, zamierza opisywać również godne podziwu czyny barbarzyńców (historyk ma tu na myśli wszystkich nie‑Greków). Taki cel powinien przyświecać każdemu historykowi również dziś – obiektywne dążenie do prawdy, budowanie narracji wyłącznie na źródłach historycznych. Zaznaczyć jednak należy, że Herodot z Halikarnasu jest twórcą specyficznej prozy artystycznej. Przyświecała mu idea, wedle której poprzez historię (badanie) można odkryć prawdę o losie człowieka, jak również o losie całych społeczności. Na przykładzie Persów ukazał, że nawet wielkie imperia z czasem przemijają. Herodot zdaje się przestrzegać przed tym Greków. Autor nie rezygnuje również z podawania informacji zaczerpniętych z mitów, odwołując się w ten sposób do powszechnej wiedzy czytelników. Wiele wieków później zwróci na to uwagę CyceronCyceronCyceron, jednak nie przeszkodzi mu to określić Herodota „ojcem historii” (z języka łacińskiego: pater historiae) [czytaj: pater historie].
RgVRx794qrOzi
R5AEUkTQrMYA5
Polecenie 1
Wyjaśnij, dlaczego artysta w taki sposób przedstawił spisywanie historii.
Rxx7s4xgTXPU2
Zwróć uwagę na to, z którego wieku pochodzi obraz. W swojej odpowiedzi skup się na przedstawionych na obrazie atrybutach takich, jak notatki z zapiskami, globus, płaskorzeźby oraz postaci znajdujące się obok historyka.
Polecenie 2
Odpowiedz na pytanie: czego patronkami są przedstawione na obrazie boginie, które towarzyszą historykowi?
Rk7p7kpsJrABi
Na obrazie obok historyka przedstawione zostały: Veritas – personifikacja prawdy i Atena – bogini wojny.
Polecenie 3
Odpowiedz na pytanie: jakie przedmioty znajdujące się obok pisarza sugerują jego profesję?
RTLPvPDXzjds8
Każdy przedmiot i każda postać przedstawiona na obrazie ma związek z historią. Jednie amorki pełnią funkcję dekoracyjną; nadają przedstawieniu lekkości i finezji. Oprócz rozłożonych kartek i ksiąg, na obrazie znajdują się płaskorzeźby z wizerunkami postaci historycznych, dekorujące siedzisko pisarza i stopień jego katedry. Historyk opiera swoje notatki na globusie, a przez ramię obserwuje jego zapiski bogini wojny – Atena. Veritas – personifikacja Prawdy kontroluje obiektywność historycznej narracji.
Herodot – ojciec historii
Herodot urodził się ok. 485 r. p.n.e. w greckiej kolonii - Halikarnasie w Karii (dzisiejsza Turcja). Pochodził z wpływowej rodziny, zaangażowanej w lokalną politykę. Z powodów politycznych zmuszony został do opuszczenia miasta, udając się na Samos, a następnie osiadając na pewien czas w Atenach. Był związany z otoczeniem ateńskiego przywódcy – PeryklesaPeryklesPeryklesa.
RIUCuJx9XDWka
Podczas swojego życia bardzo wiele podróżował, odwiedzając liczne wyspy, kolonie greckie na wybrzeżu Azji Mniejszej, Morza Czarnego oraz greckie poleis. Dotarł także do Babilonu i Egiptu. Spisywał dzieje odwiedzanych krain i obyczaje napotykanej ludności. Stanowią one barwne tło dla historii wojen Greków z Persami – głównego tematu Dziejów. Herodot podróżował właściwie przez całe swoje życie; część opisanych później miejsc odwiedził jeszcze w młodości, zamieszkując w Halikarnasie. W celu pozyskania informacji do swoich badań chętnie rozmawiał również z osobami, które odwiedzały dalekie kraje. W pewnym sensie można uznać Herodota za pierwszego podróżnika‑reportera. Nie bez przyczyny do wypraw greckiego pisarza nawiązał Ryszard Kapuściński w swoich Podróżach z Herodotem. Opisany przez Herodota i poprzedzających go logografówLogografowielogografów świat zamieszkany (z greckiego: ekumenaEkumenaekumena) przez wieki był również punktem odniesienia dla kartografów (tak zwana „mapa Herodota”).
Zapoznaj się z mapą znanego w czasach Herodota świata. Klikając w poszczególne miejsca na mapie dowiesz się, co o tych krainach i ludach pisał grecki historyk.
R18Nj793OYnMq
Polecenie 4
Podaj przynajmniej jeden fragment z cytowanego w multimedium dzieła Herodota, który dziś może uchodzić za fantastyczny. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1UigsYaYUt1w
Przypomnij sobie, co Tacyt napisał o mieszkańcach Atlasu.
Polecenie 5
Na podstawie multimedium sporządź krótką charakterystykę 2‑3 ludów wymienionych w „Dziejach” Herodota”,
R17yB4AfKQdP6
Atlantowie są jaroszami i nie mają snów; mieszkańcy Kaukazu żywią się owocami leśnymi, mają ubrania malowane barwnikami z liści; Tartesjowie, to lud żyjący bardzo długo.
Polecenie 6
Podaj nazwę miasta, które Herodot określa „najsłynniejszym i najsilniejszym w Asyrii”. Odpowiedz na pytania. Jakich argumentów używa historyk? Czy opis ten zgadza się z naszą wiedzą na temat tego miejsca?
RLlQEJEZna22P
Miasto to, to Babilon. Historyk opisuje je, jako największe ze znanych mu miast i doskonale ufortyfikowane. Opisuje też mury otaczające miasto. Aktualna wiedza na temat Babilonu jest zbliżona do tej, którą przekazał Herodot, zwłaszcza w kontekście słynnych murów.
Herodot nie zdążył za życia nadać swoim Dziejom ostatecznej formy. W kolejnych wiekach były one redagowane między innymi przez aleksandryjskich uczonych. To oni mieli podzielić dzieło na dziewięć ksiąg, tytułując je imionami muz. Głównym tematem całości są wojny Greków z Persami. Herodot opisuje zarówno początki wzajemnych antagonizmów (wydarzenia które miały miejsce w Azji Mniejszej jeszcze w wieku VI p.n.e.), jak i powszechnie dziś znane wyprawy, które Persowie podejmowali przeciwko Grekom w pierwszej połowie V w. p.n.e. Narrację kończą opisy zwycięstw Greków pod PlatejamiPlatejePlatejami i MykaleMykaleMykale w 479 r. p.n.e.
Był więc Herodot kontynuatorem tradycji logografów jońskich, zwłaszcza Hekatajosa z MiletuHekatajos z MiletuHekatajosa z Miletu. Spajając zbierane przez większość życia opisy dalekich ludów jednym tematem przewodnim – sporem Hellenów z barbarzyńcami (Europy z Azją!), nadał opisywaniu przeszłości nową jakość.
R1bwacdVo24zy
Tukidydes i Wojna Peloponeska
Drugim wybitnym greckim historiografem był młodszy o około dwadzieścia lat Tukidydes z Aten. Pochodził z wpływowego ateńskiego rodu; podczas wojny peloponeskiej pełnił rolę stratega. Po niepowodzeniach udał się na wygnanie, gdzie przebywał dwadzieścia lat i zbierał materiały do swojej pracy. Podjął się opisu przebiegu wojny peloponeskiej, doprowadzając swoją narrację do 411 roku p.n.e. (dzieło nie zostało ukończone). W przeciwieństwie do Herodota, Tukidydes odrzuca przekonanie o interwencji bogów w losy ludzkości. Zadaniem historyka jest dostarczenie obiektywnych wiadomości o działaniach ludzi i ich motywacjach, które to w rzeczywistości wpływają na losy świata. Uznaje się, że Tukidydes jako pierwszy podjął w pełni naukowe i rzetelne badania historyczne. Autor krytykuje wcześniejszych pisarzy, łączących prawdziwe wydarzenia z mitami. Pisząc o tych, którzy do historii włączają baśnie, prawdopodobnie nawiązuje również do samego Herodota.
Tukidydes
TukidydesWojna peloponeska
Jeśli chodzi o słuchaczy, to dzieło moje, pozbawione baśni, wyda im się może mniej interesujące, lecz wystarczy mi, jeśli uznają je za pożyteczne ci, którzy będą chcieli poznać dokładnie przeszłość i wyrobić sobie sąd o takich samych lub podobnych wydarzeniach, jakie zgodnie ze zwykłą koleją spraw ludzkich mogą zajść w przyszłości. Dzieło moje jest bowiem dorobkiem o nieprzemijającej wartości, a nie utworem chwilowego popisu.
cyt2 Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. Kazimierz Kumaniecki, Wrocław 1991, s. 20.
RVH4tUM2VAmOE
R1WFsYykvIfb8
Dzięki historykowi z Aten czytelnik poznaje również specyfikę walczących ze sobą stron i poszczególnych greckich państw‑miast. To właśnie w Wojnie peloponeskiej odnajdujemy jeden z najważniejszych opisów ateńskiej demokracji, zawarty w mowie Peryklesa. Trudno jednoznacznie stwierdzić, ile w tej programowej przemowie znajduje się rzeczywistych słów wielkiego polityka. Jednak nakreślony ideał państwowości rozpala wyobraźnię także dziś:
Tukidydes
TukidydesWojna peloponeska
Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeśli chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie wglądamy z podejrzliwą ciekawością w zachowanie się naszych współobywateli, nie odnosimy się z niechęcią do sąsiada, jeśli zajmuje się tym, co sprawia mu przyjemność, i nie rzucamy w jego stronę owych pogardliwych spojrzeń, które wprawdzie nie wyrządzają szkody, ale ranią. Kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym; jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom, zwłaszcza niepisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi powszechną hańbę.
cyt3 Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. Kazimierz Kumaniecki, Wrocław 1991, s. 138.
RwSL1cECazVn1
Lektura Wojny peloponeskiej skłania także do refleksji nad zmianami losu i przemijającą świetnością państw. To, przed czym przestrzegał Herodot kreśląc upadek imperium perskiego, u Tukidydesa znajduje odzwierciedlenie w opisanym schyłku świetności Aten. Tych dwu wielkich greckich historyków wyznaczyło kierunek dla historiografii przyszłych wieków.
Podsumowanie
Twórczość późniejszych greckich historyków, następców Herodota i Tukidydesa, przez długi czas pozostawać będzie daleko w tyle. Stąd też niewiele się z tej twórczości zachowało się do naszych czasów; w wielu przypadkach dysponujemy fragmentami lub zaledwie informacjami o zaginionych dziełach. Historycy z początku ograniczą się do opisu wydarzeń sobie współczesnych. Wzorem Tukidydesa skupią się na przedstawieniu przyczyn i skutków wydarzeń, omawiając je w kontekście politycznym i militarnym. Warto wspomnieć tutaj o KsenofoncieKsenofontKsenofoncie, uczniu Sokratesa, którego dzieła Anabaza oraz Wychowanie Cyrusa, ze względu na walory językowe, będą często czytane i omawiane w szkołach. W II wieku p.n.e. PolibiuszPolibiuszPolibiusz podejmie próbę opisania znanego świata w czasach, gdy świat ten podbijać będą Rzymianie. Kontynuatorem tego karkołomnego zadania będzie wielki erudyta z czasów rzymskich - Posejdonios z ApameiPosejdoniosPosejdonios z Apamei. Jednak przez wieki niezmiennie właśnie Herodot i Tukidydes pozostawać będą najbardziej znanymi greckimi historykami – ojcami historiografii europejskiej.
RhUaXGXJIyuUL
RfEiWPcXCLuei
RiSqsng3C1fQn
Narracja w dziełach greckich autorów antycznych – film
RfryNqQEdqUca
Polecenie 7
Na podstawie filmu wskaż najważniejsze różnice w sposobie opisywania przeszłości Herodota i Tukidydesa.
R3hSAoJQCGir8
Zwróć uwagę, jakie źródła w opisie wydarzeń stosował każdy z tych historyków.
Polecenie 8
Wyjaśnij, jaki był wpływ Herodota i Tukidydesa na historiografię późniejszych epok.
RxDMnObmG1w1X
Ci dwaj historycy jako pierwsi dokonali krytycznej analizy wydarzeń podanych w eposach. Ich prace miały charakter badawczy. Pisząc w trzeciej osobie dystansowali się do subiektywności narracji. Te cechy były kopiowane przez następnych historiografów.
Polecenie 9
Dokonaj porównania celów, jakie obrali sobie Herodot i Tukidydes w spisywaniu dziejów.
ROAAhgKSh9VbW
Celem Herodota był opis ludów, inności etnograficznych, ciekawostek z dziedziny obyczajowości, zaś Tukidydes skupiał się na wydarzeniach politycznych.
Ćwiczenia
RlcaHuGiujjX11
Ćwiczenie 1
RHipJTScmMqjC1
Ćwiczenie 2
R1b5ZmlEN7BZU1
Ćwiczenie 3
R1IpzZohQn7Qn1
Ćwiczenie 4
RIBxsiNTDgimn1
Ćwiczenie 5
1
R19wNdNbYDpVa1
Ćwiczenie 6
RSYG3CL2vVSH51
Ćwiczenie 6
1
R1Md7dGObm9422
Ćwiczenie 7
RWeOemqTcCi7I2
Ćwiczenie 7
2
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, następnie ustal autorstwo obu fragmentów. Uzasadnij swój wybór.
Pierwszy cytat
Pierwszy cytat
Lacedemończycy w pierwszym poselstwie do Aten domagali się wypędzenia świętokradców, Ateńczycy zaś wysunęli takie samo żądanie w stosunku do Lacedemończyków. W kilku następnych poselstwach domagali się oni od Ateńczyków ustąpienia spod Potidai, przywrócenia autonomii Ajginie, najbardziej zaś i najdobitniej podkreślali, że do wojny nie dojdzie, jeżeli Ateńczycy cofną uchwałę zakazującą Megaryjczykom korzystać z portów w państwie ateńskim i z rynku ateńskiego.
Drugi cytat
Drugi cytat
Włócznie przeważnie już w tym dniu mieli pogruchotane, więc mieczami dobijali Persów. I Leonidas padł w tej walce, okazawszy się najdzielniejszym mężem, a z nim i inni wybitni spartiaci, o których to mężów imionach, jako że na to zasłużyli, dowiadywałem się; poznałem też imiona wszystkich trzystu. Padło także z Persów wielu znakomitych mężów, między innymi również dwaj synowie Dariusza, Abrokomas i Hyperantes, których urodziła Dariuszowi Fratagune, córka Artanesa. Polegli więc tam dwaj bracia Kserksesa w boju, a nad trupem Leonidasa wywiązała się gwałtowna walka wręcz między Persami a Lacedemończykami, aż go Hellenowie dzięki swemu męstwu wyciągnęli i czterykroć zmusili przeciwników do ucieczki.
RXxAoTHfwg02x
Zwróć uwagę na tematykę, poruszaną przez obu pisarzy.
Pierwszy tekst został napisany przez Tukidydesa, stanowi bowiem opis epizodu z wojny peloponeskiej. W drugim fragmencie mowa o przebiegu bitwy Greków z Persami pod Termopilami – jest to tekst autorstwa Herodota.
3
Ćwiczenie 9
Na podstawie wypowiedzi Herodota i Tukidydesa ustal, w jaki sposób powinny być prowadzone badania przeszłości i co jest celem pracy historyka. Wskaż podobieństwa i różnice w podejściu do badań u obu historyków.
Herodot
HerodotDzieje
Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swych badań, żeby ani dzieje ludzkie z biegiem czasu nie zatarły się w pamięci, ani wielkie i podziwu godne dzieła, jakich bądź Hellenowie, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa, między innymi szczególnie wyjaśniając, dlaczego oni nawzajem z sobą wojowali.
cyt1 Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. Seweryn Hammer, Warszawa 2005, s. 3.
Tukidydes
TukidydesWojna peloponeska
Jeśli chodzi o słuchaczy, to dzieło moje, pozbawione baśni, wyda im się może mniej interesujące, lecz wystarczy mi, jeśli uznają je za pożyteczne ci, którzy będą chcieli poznać dokładnie przeszłość i wyrobić sobie sąd o takich samych lub podobnych wydarzeniach, jakie zgodnie ze zwykłą koleją spraw ludzkich mogą zajść w przyszłości. Dzieło moje jest bowiem dorobkiem o nieprzemijającej wartości, a nie utworem chwilowego popisu.
cyt2 Źródło: Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. Kazimierz Kumaniecki, Wrocław 1991, s. 20.
R1KeAIRTXFhmT
Zwróć uwagę na różnice w podejściu u obu historyków. Czy pomimo różnic można uznać, że Herodot i Tukidydes mieli ten sam cel?
Obaj pisarze wskazują, że ich celem jest zachowanie wiernego przekazu o przeszłych wydarzeniach. Herodot nie chce, by „podziwu godne dzieła zatarły się w pamięci”. Tukidydes pragnie, by za sprawą jego badań czytelnik mógł „poznać dokładnie przeszłość i wyrobić sobie sąd”.
Słownik pojęć
Cyceron
Cyceron
[z języka łacińskiego: Marcus Tullius Cicero], Marek Tuliusz Cyceron, (106 - 43 r. p.n.e.) najsławniejszy mówca rzymski. Urodzony w Arpinum, kształcił się w Rzymie, ucząc się prawa u słynnych prawników. W 63 r. p.n.e. zostaje wybrany na konsula i tłumi sprzysiężenie Katyliny, wykonując uchwałę senatu o skazaniu na śmierć ujętych uczestników spisku. W czasie wojny domowej Pompejusza z Cezarem po pewnych wahaniach staje po stronie Pompejusza, potem jednak godzi się z Cezarem, który okazuje mu wielkie względy. Po zabójstwie Cezara występuje ostro przeciw Antoniuszowi i przez pewien czas popiera młodego Oktawiana. W roku 43 r. p.n.e. zostaje zamordowany przez najemników Antoniusza, w swoim domu w Fonnianum. Pisma Cycerona zachowane do naszych czasów. Do najsłynniejszych należą mowy oskarżycielskie przeciw Katylinie, mowa obronna Pro Archia Poeta, i Rozprawy tuskulańskie.
Ekumena
Ekumena
RwYQPEbGpE4jf1
[z języka greckiego: οomicronἰκkappaοomicronυupsilonμmuένnuηeta, ἡ; oikuméne] - zamieszkała ziemia, świat.
Hekatajos z Miletu
Hekatajos z Miletu
żył na przełomie VI i V w. p.n.e., joński logograf; jeden z najstarszych greckich prozaików; autor dzieła Genealogiai — poddającego między innymi racjonalistycznej krytyce mitologiczne dzieje Grecji.
Kasja
Kasja
roślina spokrewniona ze znanym nam cynamonem, cynamonowiec.
R1eXOusbuLR2D
Ksenofont
Ksenofont
(V/IV w. p.n.e.) grecki autor pism historycznych. Był Ateńczykiem i uczniem Sokratesa. Podobnie jak Platon, napisał Obronę Sokratesa, która stanowi źródło wiedzy o poglądach filozofa. Oprócz tego Ksenofont był także wojskowym, brał udział w jednej z wypraw Cyrusa Młodszego. Walczył również jako najemnik w armii spartańskiej. Napisał traktat O wychowaniu Cyrusa, pochwałę króla Sparty Agesilaosa oraz szereg dzieł o tematyce wojskowej i ekonomicznej. Choć jego pisma mają niewielką wartość historyczną, posiadają duże walory językowe.
Mykale
Mykale
starożytna nazwa przylądka w Azji Mniejszej (naprzeciw wyspy Samos); W 479 p.n.e. miejsce słynnej bitwy, w której koalicja grecko‑spartańska zniszczyła perską flotę i obóz; według greckiej tradycji bitwa odbyła się w tym samym dniu co bitwa pod Platejami.
Logografowie
Logografowie
[z języka greckiego: λlambdaοomicronγgammaόγgammaρrhoαalfaφphiοomicronς , ὁ; logógraphos] – określenie najstarszych greckich historyków i pisarzy, opisujących znany świat, którzy tworzyli przed Herodotem. Najbardziej znanymi logografami byli: Hekatajos z Miletu (VI/V w. p.n.e.) oraz Hellenikos z Lesbos.
Łokieć (miara)
Łokieć (miara)
miara długości stosowana w starożytności. W starożytnych kulturach bliskiego wschodu jeden łokieć wynosił ok. 0,5 metra.
Perykles
Perykles
500 - 429 r. p.n.e. ateński polityk i strateg. Jedna z najbardziej wpływowych postaci w Atenach w drugiej połowie V w. p.n.e. Zmarł na skutek zarazy w czasie wojny peloponeskiej.
R1LdsQjbnen4c
Plateje
Plateje
miasto w Beocji, na północnym zboczu Kitajronu, na granicy Attyki. Słynne ze zwycięstwa odniesionego przez Greków nad Persami w 479 r. p.n.e. Zniszczone na żądanie Tebańczyków przez Spartan w czasie wojny peloponeskiej oraz w 376 r. p.n.e. przez Tebańczyków. Odbudowane zostało za Aleksandra Wielkiego.
Polibiusz
Polibiusz
[z języka greckiego: Polýbios], ur. ok. 200 r. p.n.e., Megalopolis (Arkadia), zm. ok. 118 p.n.e., historyk grecki, autor m.in. Dziejów w 40 księgach (lata 264 – 146 p.n.e.) – dbałość o prawdę i obiektywizm w przedstawianiu faktów zapewniły Polibiuszowi drugie po Tukidydesie miejsce w historiografii greckiej.
Polis
Polis
R170kSeCl0Jc81
[z języka greckiego: πpiόλlambdaιiotaς, ἡ; pólis] - miasto, kraj, społeczność. Termin często tłumaczony jako państwo‑miasto, dla podkreślenia odrębności miast Hellady. W odniesieniu do starożytnej Grecji termin oznacza przede wszystkim wspólnotę obywateli, zamieszkujących dany obszar.
Posejdonios
Posejdonios
[z języka greckiego: Poseidṓnios], ur. ok. 135, Apamea (Syria), zm. ok. 50 r. p.n.e., Rodos, filozof grecki; stoik, uważany za najwszechstronniejszego filozofa i uczonego po Arystotelesie; jako historyk był kontynuatorem Polibiusza.
Stadium (miara)
Stadium (miara)
miara długości stosowana w stosowana w starożytnych państwach greckich (odległość biegu wokół stadionu). Jej wartość w różnych miejscach Grecji wahała się, zwykle między 160 a 200 metrów.
Strateg
Strateg
RlAuWcQk754sX1
[z języka greckiego: σsigmaτtauρrhoαalfaτtauηetaγgammaός, ὁ; strategós] – dowódca w armii greckiej. W różnych państwach greckich inaczej wybierano dowódców. W Atenach byli oni wybierani przez zgromadzenie ludowe na okres jednego roku.
Styraks
Styraks
roślina, z której pozyskuje się wonną żywicę, inaczej styrak.
RyHkOmHEMuYvH
Wojna peloponeska
Wojna peloponeska
konflikt pomiędzy związkami greckich państw, mający miejsce w latach 431 - 404 p.n.e. Stronami w wojnie były: Związek Morski (z Atenami) oraz Symmachia Spartańska. Historykiem wojny peloponeskiej był Tukidydes.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Encyklopedia PWN – wydanie internetowe.
Notatki ucznia
R1aTjBVBUiZ2t
Galeria
RgVRx794qrOzi
RjVYgGH6yCjaS
RIUCuJx9XDWka
R1bwacdVo24zy
RVH4tUM2VAmOE
R1WFsYykvIfb8
RwSL1cECazVn1
RhUaXGXJIyuUL
RfEiWPcXCLuei
RiSqsng3C1fQn
R1eXOusbuLR2D
RyHkOmHEMuYvH
R1LdsQjbnen4c
Bibliografia
Encyklopedia PWN – wydanie internetowe.
Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 2005.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Wrocław 1991.
Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.