Hiszpańsko‑portugalska kolonizacja Ameryki Południowej
i Środkowej

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna postać Krzysztofa Kolumba i dzieje odkrycia Ameryki,

• postrzega Hiszpanię i Portugalię jako potęgi morskie w epoce wielkich odkryć geograficznych,

• zna postanowienia układu w Tordesillas,

• wie, czym była konkwista,

• wie, dlaczego rdzenni mieszkańcy Ameryki zostali nazwani Indianami,

• nazywa cywilizacje indiańskie istniejące w Ameryce przed przybyciem konkwistadorów.

b) Umiejętności

Uczeń:

• analizuje znaczenie gospodarcze kolonii amerykańskich dla metropolii,

• potrafi przedstawić działalność misyjną jezuitów prowadzoną w Ameryce Południowej,

• potrafi wytłumaczyć, dlaczego w Brazylii mówi się po portugalsku, a w pozostałych krajach Ameryki Łacińskiej po hiszpańsku,

• sprawnie posługuje się mapą.

2. Metoda i forma pracy

Referat: odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Wykład: nauczyciel opowiada o kolonizacji Ameryki Łacińskiej.

3. Środki dydaktyczne

1. Mapa geograficzna świata.

2. Mapa Ameryki Południowej i Środkowej.

3. Portret Krzysztofa Kolumba.

4. Powiększony szkic statku Santa Maria.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

W formie krótkiego referatu jeden z uczniów przedstawia sylwetkę Krzysztofa Kolumba
i okoliczności odkrycia przez niego Ameryki. Nauczyciel pyta uczniów, dlaczego tubylcy zamieszkujący Amerykę zostali nazwani Indianami? Wyjaśnia genezę terminu: Ameryka. Nauczyciel pokazuje portret Kolumba oraz szkic żaglowca Santa Maria, na którym przedsięwziął swoją pierwszą wyprawę do Nowego Lądu.

Nauczyciel mówi o Hiszpanii i Portugalii, jako o potęgach morskich w XV i XVI wieku. Przypomina inne ważne odkrycia geograficzne tamtych czasów – swoją wypowiedź ilustruje wskazaniami na mapie świata.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel mówi o układzie w Tordesillas (1494), który dzielił Amerykę Południową między Hiszpanię i Portugalię.

2. Nauczyciel pyta uczniów o cywilizacje indiańskie rozwijające się na terenie Ameryki do czasów przybycia Europejczyków.

3. Nauczyciel opowiada o procesach podboju Ameryki Południowej i Środkowej. Uczniowie zapamiętują pojęcie konkwista i poznają sylwetkę słynnego konkwistadora Hermana Cortesa.

4. Nauczyciel zarysowuje formy funkcjonowania kolonii amerykańskich – ich administrację i charakter związków z metropolią.

5. Nauczyciel pyta uczniów, jaki zakon chrześcijański prowadził działania misyjne
   w Ameryce Południowej. Wyjaśnia, na czym polegała działalność redukcji misyjnych. Opowiada o quasi-państwie rządzonym przez jezuitów na terytorium obecnego Paragwaju.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie zastanawiają się nad przyczynami, które skłaniały Hiszpanię i Portugalię do podporządkowywania sobie terytoriów amerykańskich. Nauczyciel zwraca uwagę na znaczenie dochodów płynących z kolonii dla budżetów metropolii (przede wszystkim
w przypadku Madrytu).

5. Bibliografia

1. Favier J., Wielkie odkrycia od Aleksandra do Magellana, przekł. T. Radożycki, Bellona, Warszawa 1996.

2. Ferro M., Historia kolonizacji, przekł. M. Czajka, Bellona, Warszawa 1997.

3. Wood M., Konkwistadorzy, przekł. J. Mikos, Świat Książki, Warszawa 2004.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Znajdź informacje na temat tego, na czym opierała się hiszpańska i portugalska gospodarka
w koloniach amerykańskich? Kim byli Kreole?

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz jest poświęcony omówieniu wydarzeń, które łączą w sobie elementy wielkiej przygody, walki, ryzyka, licznych niebezpieczeństw i oczekiwania na pomyślność fortuny. To wszystko daje nauczycielowi szeroki wybór formy przeprowadzenia zajęć.