Horacy i jego dzieło

Ważne daty

65 r. p.n.e. – rok urodzin Horacego.

42 r. p.n.e. – Horacy bierze udział w bitwie pod Filippi.

38 r. p.n.e. – Wergiliusz wprowadza Horacego do kręgu Gajusza Cilniusza Mecenasa.

Kim był Horacy?

Kwintus Horacjusz Flakkus uchodzi powszechnie za najwybitniejszego rzymskiego poetę lirycznego. Osiągnął niezwykłą sławę i rozpoznawalność już za życia, natomiast po śmierci jego dzieło przez stulecia inspirowało późniejszych twórców. Wraz z Wergiliuszem (epikaEpikaepika) i OwidiuszemOwidiuszOwidiuszem (elegiaElegiaelegia) należy do wielkiej trójki rzymskich wieszczów.

RN5g1jPMoUWAr

Fotografia witrażu przedstawiającego cztery postacie, z których każda została podpisana. Każdej postaci poświęcono osobną część okiennego witrażu. U góry umieszczono napisy „Homer, Aeshylus, Virgil, Horace”. Pierwszy fragment witrażu przedstawia starszego mężczyznę podpierającego się drewnianą laską. Homer ma długą, jasną brodę i wąsy. Ma białe nakrycie głowy oraz obszerną czerwoną szatę, spod której wystaje biały materiał. Jest bosy, a jego ręce są skrzyżowane na piersiach. Kolejna część przedstawia długowłosego mężczyznę w średnim wieku, który patrzy przed siebie, w dłoniach trzyma rylec i tabliczkę. Jego szaty są niebiesko‑zielone, a skóra blada. Trzeci fragment witrażu ukazuje młodego mężczyznę o rudych włosach i w luźnej, czerwonej szacie. Jego włosy są średniej długości, a grzywka opada mu na czoło. Jego brwi są ściągnięte, sprawia więc wrażenie skupionego. W lewej dłoni trzyma kawałek papirusu, a w prawej – pióro. Ostatnia część witrażu poświęcona jest Horacemu – młodemu mężczyźnie o krótkich, kręconych włosach w odcieniu ciepłego ciemnego blondu. Patrzy on w dół, pisząc piórem w otwartej księdze. Ma na sobie jasną szatę z żółtą peleryną zamocowaną pod szyją oraz żółte buty. W tle znajduje się ciemne wnętrze budynku, w oknie którego wykonano witraż.

O życiu poety wiemy dość dużo, wielu informacji dostarcza nam jego bogata i dobrze zachowana twórczość. Na przykład treść pieśni 21. z trzeciej księgi jest wskazówką na temat roku urodzenia Horacego:

Wiemy stąd, że poeta urodził się w roku 65 p.n.e. Miało to miejsce w apulijskiej WenuzjiWenuzjaWenuzji. Ojciec Horacego był wyzwoleńcem. Dbając o wykształcenie syna, zapewnił mu szkołę w Rzymie. Następnie młody Kwintus udał się na studia filozoficzne do Aten. Pewnym jest, że okres spędzony w Grecji miał duży wpływ na jego późniejszą twórczość. Ważnym „życiowym zakrętem” wydaje się późniejsza służba w wojsku. Horacy zaciągnął się do armii obrońców republiki i walczył w słynnej bitwie pod FilippiFilippiFilippi (42 r. p.n.e.), po której samobójstwo popełnił BrutusBrutusBrutus. To istotne wydarzenie historyczne było jednocześnie końcem kariery wojskowej Horacego, który wcześniej uzyskał stopień trybunaTrybun ludowytrybuna. W obliczu klęski uciekł z pola walki, porzucając tarczę. W wierszu zadedykowanym przyjacielowi wspomni później:

W momencie upadku republiki ród Horacjuszów popadł w ubóstwo. Rodzinny majątek został skonfiskowany i wraz z wieloma innymi ziemiami na polecenie Oktawiana przekazany weteranom wojennym. Kwintus Horacjusz pracował jako pisarz przy kwestorze. W tym okresie rozpoczął również swoją poetycką karierę.

R1ThanepcdVRp

Fotografia ryciny przedstawiającej profil młodego mężczyzny o krótkich, kręconych włosach. Jego oczy są duże, usta wydatne, a spojrzenie skierowane przed siebie. Podobizna została umieszczona w okręgu, po którego obu stronach znajdują się napisy „HORA” oraz „TIUS”. Pod portretem umieszczono ramkę z łacińskimi napisami rozmieszczonymi w trzech liniach.

W 38 r. p.n.e. Horacemu udaje się dostać do kręgu Gajusza Cilniusza MecenasaMecenasMecenasa. Ten wpływowy polityk był bliskim przyjacielem Oktawiana AugustaOktawian AugustOktawiana Augusta i patronem poetów. Mecenat, rozumiany jako patronat nad sztuką i artystami, był znany już w starożytnej Grecji, lecz swoją nazwę zawdzięcza właśnie postaci Gajusza Cilniusza Mecenasa. Do kręgu oprócz Horacego należeli też między innymi Wergiliusz (to on miał wprowadzić Horacego do koła) oraz elegik PropercjuszPropercjuszPropercjusz. W twórczości wszystkich trzech poetów wielokrotnie wymieniane i chwalone jest imię patrona, co było naturalną praktyką. Pierwszym słowem, otwierającym zbiór czterech ksiąg pieśni Horacego jest właśnie imię „Mecenas”:

RbaXi07plrRKO

Obraz przedstawia siedem osób zgromadzonych wokół białej rzeźby umieszczonej na kolorowym podwyższeniu. Rzeźba, ukazana na obrazie tyłem, ukazuje nagą kobietę. Stoją na kolorowej posadzce. O stolik zrobiony z białego marmuru, rzeźbiony postaciami gryfów, opiera się poeta z rysikiem w ręku; patrzy na rozwinięty pergamin. Między rzeźbą a stolikiem ustawiona jest biała misa na marmurowej wysokiej podstawie. Tło stanowi ciemna ściana ozdobiona artefaktami, którym przyglądają się dwaj mężczyźni.

Mecenas zapewnił Horacemu utrzymanie i beztroskie życie, poeta brał również udział w wyjazdach dyplomatycznych swojego patrona. Ze względu na bliskie stosunki z Mecenasem, Kwintus cieszył się życzliwością samego cesarza Augusta.

Exegi Monumentum

Okres studiów filozoficznych w Atenach był dla Horacego również czasem żywego zainteresowania grecką poezją. Źródłem jego inspiracji stali się poeci okresu archaicznego. Wzorował się na ArchilochuArchilochArchilochu, AlkajosieAlkajosAlkajosie i SafonieSafonaSafonie. Do najwcześniejszych utworów poety z Wenuzji należą Epody. Stanowią one swoisty eksperyment - autor wyraźnie bawi się w nich formą i pisze na różnorodne tematy. Pojawiają się tutaj wiersze o tematyce lekkiej, opisy przyrody, także tematyka erotyczna. Z drugiej strony w tym samym zbiorze Horacy piętnuje przywary znanych mu osób i nie boi się poruszać tematów politycznych (pierwszy raz obserwujemy tu specyficzny pacyfizm poety). Pod tym względem stanowią Epody niejako próbę przed napisaniem bardziej jednolitych ksiąg Pieśni (z łacińskiego: carminaCarminacarmina) [czytaj: kármina], zwanych też Odami).

R15CyazfJPT1k

Ilustracja interaktywna zatytułowana w panelu bocznym: „Horacy przedstawiony na obrazie niemieckiego malarza Antona von Wernera (1843 - 1915).” Na ilustracji znajduje się mężczyzna w pozycji siedzącej, w prawej ręce trzyma kielich z winem, a lewą rękę ma wyciągniętą do przodu, zgiętą w łokciu. Na lewym ramieniu spoczywa obszerna szata, która zakrywa także jego nogi. Na stopach ma skórzane obuwie. Głowa Horacego jest lekko zgięta w dół. Ma wyraźnie zarysowane zmarszczki na czole, przymrużone oczy, a kąciki jego ust są skierowane lekko w górę, jakby w uśmiechu. Jego sylwetka jest zgarbiona, pochylona w przód. Lewa stopa spoczywa na schodach, na których siedzi, a prawa jest wyciągnięta trochę dalej naprzód. Po obu stronach postaci stoją dwa duże naczynia, zwężone ku górze, oplecione winoroślą. Za nim natomiast znajduje się murowany łuk z ozdobnymi wyżłobieniami oraz trzema wizerunkami twarzy. Wokoło łuku umieszczono jeszcze więcej pnących winorośli. Pod stopami Horacego, na murowanej powierzchni znajduje się łaciński cytat. Z prawej strony znajduje się panel boczny ilustracji. Po kliknięciu w poszczególny tytuł, na ilustracji wyróżnione zostają odpowiednie elementy. Pierwsze hasło to: Horacy. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła postaci Horacego. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „Artysta przedstawił Horacego w dojrzałym wieku, doświadczonego życiem”. Następne hasło to: Tematyka biesiadna. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła winorośli, dwóch naczyń po bokach Horacego oraz kielicha, który trzyma w ręce. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „Poeta trzyma w dłoni kielich z winem, w otoczeniu postaci widzimy inne naczynia oraz winorośl. Jest to wyraźne nawiązanie do tematyki biesiadnej, którą często podejmował Horacy”. Następne hasło to: Cytat. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła łacińskiego hasła pod stopami Horacego, na samym dole ilustracji. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „U dołu widoczny jest cytat z drugiej epody Horacego: Beatus ille qui procul negotiis (Szczęśliwy ten, kto jest daleko od trosk)”.

Ilustracja interaktywna zatytułowana w panelu bocznym: „Horacy przedstawiony na obrazie niemieckiego malarza Antona von Wernera (1843 - 1915).” Na ilustracji znajduje się mężczyzna w pozycji siedzącej, w prawej ręce trzyma kielich z winem, a lewą rękę ma wyciągniętą do przodu, zgiętą w łokciu. Na lewym ramieniu spoczywa obszerna szata, która zakrywa także jego nogi. Na stopach ma skórzane obuwie. Głowa Horacego jest lekko zgięta w dół. Ma wyraźnie zarysowane zmarszczki na czole, przymrużone oczy, a kąciki jego ust są skierowane lekko w górę, jakby w uśmiechu. Jego sylwetka jest zgarbiona, pochylona w przód. Lewa stopa spoczywa na schodach, na których siedzi, a prawa jest wyciągnięta trochę dalej naprzód. Po obu stronach postaci stoją dwa duże naczynia, zwężone ku górze, oplecione winoroślą. Za nim natomiast znajduje się murowany łuk z ozdobnymi wyżłobieniami oraz trzema wizerunkami twarzy. Wokoło łuku umieszczono jeszcze więcej pnących winorośli. Pod stopami Horacego, na murowanej powierzchni znajduje się łaciński cytat. Z prawej strony znajduje się panel boczny ilustracji. Po kliknięciu w poszczególny tytuł, na ilustracji wyróżnione zostają odpowiednie elementy. Pierwsze hasło to: Horacy. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła postaci Horacego. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „Artysta przedstawił Horacego w dojrzałym wieku, doświadczonego życiem”. Następne hasło to: Tematyka biesiadna. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła winorośli, dwóch naczyń po bokach Horacego oraz kielicha, który trzyma w ręce. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „Poeta trzyma w dłoni kielich z winem, w otoczeniu postaci widzimy inne naczynia oraz winorośl. Jest to wyraźne nawiązanie do tematyki biesiadnej, którą często podejmował Horacy”. Następne hasło to: Cytat. Po kliknięciu w nie, na ilustracji wyświetla się pomarańczowe wyróżnienie dookoła łacińskiego hasła pod stopami Horacego, na samym dole ilustracji. Po kliknięciu przycisku z trzema kropkami po prawej stronie hasła, na ekranie wyświetla się następujący tekst: „U dołu widoczny jest cytat z drugiej epody Horacego: Beatus ille qui procul negotiis (Szczęśliwy ten, kto jest daleko od trosk)”.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DxiMUEdTe

Największą sławę przyniosły Horacemu właśnie Pieśni, które obejmują cztery księgi. To one stanowiły inspirację dla późniejszych twórców rzymskich, poezji chrześcijańskiej oraz poetów renesansowych, którzy podjęli próbę naśladowania Horacego zarówno po łacinie, jak i w językach narodowych. Tematyka tych utworów jest bardzo bogata – czytelnik znajdzie tutaj między innymi pieśni o charakterze politycznym, jak słynna pochwała Augusta po bitwie pod AkcjumAkcjumbitwie pod Akcjum (I 37), utwory erotyczne, biesiadne oraz moralizatorskie. Bogata tematyka i forma sprawiają, że Pieśni stanowiły przez wieki źródło łacińskich aforyzmów. Właśnie stąd pochodzą słynne i powszechnie znane cytaty:

• Carpe diem [czytaj: Karpe djem] – Chwytaj dzień.

• Exegi monumentum aere perennius [czytaj: Eksegi monumentum ere perenius] – Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu.

• Non omnis moriar – Nie wszystek umrę.

• Nunc est bibendum [czytaj: Nunk est bibendum]– Teraz należy pić.

Poeta niejednokrotnie podkreśla w swoich utworach ich pokrewieństwo z wielką literaturą starożytnych Greków. Wskazuje jednocześnie na misję wieszcza jako wychowawcy. Jest przekonany o tym, że jego dzieło przetrwa i będzie znane również potomnym. Skąd pewność twórcy, że „wybudował sobie pomnik”? Horacy przedstawia sam siebie jako tego, który pierwszy zastosował greckie miary wierszowe, pisząc po łacinie. Nie jest to do końca prawdą. U schyłku republiki również podejmowano takie próby. Prawdą jest jednak, że to Horacy na tym polu osiągnął najwięcej, mocno i odważnie czerpiąc z ideału najwcześniejszych i najbardziej cenionych greckich liryków – Alkajosa i Safony. W swojej pieśni pisał:

R1bz33iNDXg7I

Fotografia przedstawia fragment budynku – jasną ścianę oraz fragmenty okien i dachu z lewej strony. Na powierzchni jasnej ściany znajdują się łacińskie napisy – tekst jednej z pieśni Horacego. Fragment ściany z tekstem jest w kolorze żółtym, odróżniającym się od jaśniejszej całości. Litery są szare. W tle ukazuje się jasne niebo, fragmenty balkonów i ściany innego budynku, oraz drzewa o zielonych liściach.

Z twórczości Horacego należy wspomnieć również Satyry, określane przez niego samego Gawędami (z łacińskiego: sermones). Gatunek satyry jest wynalazkiem typowo rzymskim; takich utworów nie pisali wcześniej Grecy. Za twórcę gatunku uchodzi LucyliuszLucyliuszLucyliusz, który jako pierwszy miał zawrzeć w utworach elementy złośliwej krytyki, które dziś powszechnie kojarzą się nam z określeniem „satyra”. Nie była to jednak, w wydaniu Horacego, krytyka o charakterze politycznym. Poeta skupił się na wytykaniu wad społeczeństwa rzymskiego. Wyśmiewał pochlebców, dorobkiewiczów, pysznych bogaczy, ludzi zabobonnych. W ten sposób próbował pouczyć czytelnika. Jak sam pisał: „Cóż szkodzi, by śmiejący się prawdę mówił?” (z łacińskiego: Ridentem dicere verum quid vetat) [czytaj: Ridentem dícere werum kwid wetat]. Tworzący znacznie później od Horacego satyryk JuwenalisJuwenalisJuwenalis, również obserwując i wytykając wady rzymskiego społeczeństwa, przyzna: „Trudno jest nie pisać satyry” (z łacińskiego: Difficile est satiram non scribere”) [czytaj: Diffícile est satiram non skríbere].

RX7Wp9a3x3GvI

Fotografia przedstawia stronę otwartej księgi, na której znajduje się duży napis „Q. HORATII” oraz inne napisy. Pomiędzy nimi, pod centralną częścią strony, ukazano grafikę przypominającą herb – skrzydlatego konia skaczącego ponad roślinnymi wzorami okalającymi krzyżujące się węże, miecz oraz dłonie. Papier jest pożółkły, są na nim niewielkie plamy, a litery są wyblakłe.

Innym ważnym zbiorem utworów poety są napisane heksametremHeksametrheksametrem Listy (z łacińskiego: epistulae) [czytaj: epīstule]. Listy poetyckie bywały pisane w Rzymie już wcześniej, Horacy nie jest też najważniejszym twórcą listów z okresu augustowskiegoOkres augustowskiokresu augustowskiego – tutaj palma pierwszeństwa zdecydowanie należy się Owidiuszowi. Najbardziej znanym spośród Listów Horacjusza Flakka jest List do PizonówPizonowiePizonów, który określany bywa również tytułem Sztuka poetyka. Utwór ten stanowi bowiem w rzeczywistości rodzaj wierszowanego traktatu objaśniającego, jak należy pisać poezję.

R1cpLtwlIK7OZ

Obraz przedstawia ludzi zgromadzonych na placu otoczonym drzewami. Na białej posadzce stoi tłum zwrócony w stronę mężczyzny w intensywnie niebieskiej szacie, który w prawej dłoni trzyma fragment papirusu, a lewą wskazuje przed siebie. Zebrani stoją oraz siedzą wokół, patrząc na niego. Z lewej strony znajduje się biała rzeźba ukazująca podobiznę starszego mężczyzny. Z prawej strony ukazano siedzącego na wyższym krześle mężczyznę odzianego w czerwoną szatę z kapturem. W tle ukazano wysoki budynek, fragment góry oraz jasne niebo.

Rcl8yzNBBsfaP

Mapa interaktywna przedstawiająca najważniejsze miejsca w życiu Horacego. Lądy oznaczono kolorem szarym oraz podpisano czarnymi literami. Miasta oznaczono czarnymi punktami z białą krawędzią. Morze, widoczne pośrodku, pomiędzy dwoma pasmami lądów, zaznaczono na jasnoniebiesko oraz podpisano ciemniejszymi niebieskimi literami. W górnej oraz prawej części mapy znajdują się jeszcze dwa mniejsze morza. W lewym dolnym rogu, w białym prostokącie, umieszczono legendę. Po prawej stronie w panelu bocznym mamy listę z nazwami miejsc na mapie. Po kliknięciu na mapie podświetla się na czerwono zaznaczona miejscowość. Pierwsza miejscowość to Wenuzja, ulokowana w dolnej części Rzymu, na prawo od Neapolu, który jest położony u brzegu morza śródziemnego. Kolejne miasto to Rzym, który znajduję się w trochę wyżej od Neapolu. Kolejne miejsce to Ateny, położone w dolnej części Macedonii, trochę niżej od Akcjum. Ostatnie miasto to Filippi, znajdujące się na dole Tracji, na lewo od Bizancjum.

Mapa interaktywna przedstawiająca najważniejsze miejsca w życiu Horacego. Lądy oznaczono kolorem szarym oraz podpisano czarnymi literami. Miasta oznaczono czarnymi punktami z białą krawędzią. Morze, widoczne pośrodku, pomiędzy dwoma pasmami lądów, zaznaczono na jasnoniebiesko oraz podpisano ciemniejszymi niebieskimi literami. W górnej oraz prawej części mapy znajdują się jeszcze dwa mniejsze morza. W lewym dolnym rogu, w białym prostokącie, umieszczono legendę. Po prawej stronie w panelu bocznym mamy listę z nazwami miejsc na mapie. Po kliknięciu na mapie podświetla się na czerwono zaznaczona miejscowość. Pierwsza miejscowość to Wenuzja, ulokowana w dolnej części Rzymu, na prawo od Neapolu, który jest położony u brzegu morza śródziemnego. Kolejne miasto to Rzym, który znajduję się w trochę wyżej od Neapolu. Kolejne miejsce to Ateny, położone w dolnej części Macedonii, trochę niżej od Akcjum. Ostatnie miasto to Filippi, znajdujące się na dole Tracji, na lewo od Bizancjum.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DxiMUEdTe

Podsumowanie

Co stanowiło klucz do sukcesu poety z Wenuzji? Miał on niesamowity talent, ale również przemyślany program poetycki. W przeciwieństwie do wcześniejszych rzymskich liryków nie wzorował się na poezji hellenistycznej, sięgając jeszcze dalej do ideału pierwszych wielkich greckich twórców poezji lirycznej. Jednocześnie, korzystając z klasycznej formy, poruszał tematy rzymskie; jego poezja pełna jest patriotyzmu. Oprócz tematyki miłosnej czy biesiadnej, odnajdujemy u Horacego bardzo dojrzałą refleksję moralną (zarówno w satyrach, jak i w pieśniach). Ta dojrzałość sprawiła, że nawet pojedyncze wersy z horacjańskich utworów niosły się i przez stulecia były podejmowane przez kolejnych twórców, dla których stał się Horacy niedoścignionym wzorem.

RrIXYhkVD2WKq

Fotografia przedstawia relief rzymski z wizerunkiem Horacego. Mężczyzna jest w średnim wieku, ma krótkie włosy i ubrany jest w luźną szatę. Patrzy w prawo, a na jego twarzy są płytkie zmarszczki mimiczne oraz delikatny uśmiech. W lewej dłoni trzyma naczynie przypominające puchar na wino. Z prawej strony znajduje się fragment drzewa. Relief wykonano w jasnej, kremowej płycie.

Znaczenie poezji Horacego – film

Ćwiczenia

R1CJZKlWhNrLc2

Ćwiczenie 6

Wskaż imię poety, który wprowadził Horacego do kręgu Gajusza Cilniusza Mecenasa. Możliwe odpowiedzi: 1. Wergiliusz, 2. Propercjusz, 3. Alkajos, 4. Archiloch. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.

2

Ćwiczenie 6

Obejrzyj dwa przedstawienia Horacego - rycinę z XV‑wiecznego wydania Pieśni oraz XIX‑wieczny obraz włoskiego malarza Giacomo Di Chirico. Odpowiedz na pytanie. Która ilustracja według ciebie przedstawia poetę w sposób bardziej wiarygodny? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1Yx3VxB187Bx

Fotografia przedstawia rysunek w prostokątnej ramce na jasnym papierze. Na górze oraz na dole umieszczono napisy. Ilustracja ukazuje widok na wysokie budynki umieszczone po obu stronach środkowego rysunku, który przedstawia mężczyznę ubranego w obszerne szaty siedzącego przy zdobionym stole, z umieszczoną na nim otwartą księgą. Na ścianie oraz przy stanowisku siedzącego mężczyzny są ozdoby. Mężczyzna ma średniej długości kręcone włosy, a na głowie ma on założony wieniec laurowy. Patrzy na otwartą księgę, dotykając jej stron lewą ręką.

R1C7GoObRB60w

Obraz przedstawiający mężczyznę w średnim wieku siedzącego przy stole o zdobionych krawędziach. Blat jest biały, leżą na nim pożółkłe kartki papieru. Mężczyzna przytrzymuje jedną z nich lewą dłonią, a prawą przykłada do niej pióro. Ma na sobie białą szatę oraz zielony płaszcz przerzucony przez prawe ramię. Patrzy przed siebie ze zmarszczonymi brwiami oraz zaciśniętymi wargami, co nadaje jego twarzy wyraz skupienia. Jego włosy, sięgające ramion, są brązowe, a na głowie znajduje się wieniec laurowy. Tło stanowi rzeźbiona ściana oraz meble ozdobione wyrzeźbionymi kobiecymi figurkami.

RRgtBkSBBCZ2s

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na sposób przedstawienia otoczenia i miejsca pracy poety na obu grafikach.

Pokaż odpowiedź

Na rycinie XV‑wiecznej poeta został przedstawiony w sposób charakterystyczny dla sztuki średniowiecznej, przypomina mnicha przepisującego księgi. Widzimy, że korzysta ze specjalnego pulpitu. Obecne na ilustracji zabudowania również przypominają miasto średniowieczne. Na obrazie włoskiego malarza strój i otoczenie postaci nawiązują do estetyki starożytnego Rzymu.

Słownik pojęć

Archiloch

Archiloch

VII w. p.n.e., grecki poeta liryczny. Był uznawany za twórcę poezji jambicznej. Pisał także elegie, hymny oraz epigramy.

ROjUG1XgbhqHB

Fotografia przedstawiająca rzeźbę głowy mężczyzny w średnim wieku ze średniej długości zarostem oraz krótkimi włosami. Jego szyja przykryta jest częściowo brodą. Brwi mężczyzny wydają się być lekko uniesione, co uwydatnia zmarszczki na jego czole. Rzeźbę umieszczono na kamiennym podwyższeniu. Wykonano ją w jasnym materiale. Widoczne są ciemniejsze plamy oraz przebarwienia.

Brutus

Brutus

I w. p.n.e., Marek Juniusz Brutus, zwany Brutusem Młodszym. Słynny obrońca republiki rzymskiej, należał do grupy spiskowców, którzy zabili Juliusza Cezara (idy marcowe). Był przeciwnikiem dyktatury. Występował również przeciwko II triumwiratowi, walcząc z Markiem Antoniuszem i Oktawianem. Po klęsce pod Filippi (42 r. p.n.e.) popełnił samobójstwo. Był przyjacielem Cycerona, który uważał Brutusa za wybitnego mówcę i dedykował mu swoje dzieła.

RLItj7Kc41vqP

Rzeźba przedstawiająca głowę oraz szyję młodego mężczyzny o delikatnych rysach twarzy oraz krótkich włosach. Ma on lekko wystające uszy oraz nos lekko uniesiony do góry. Twarz postaci skierowana jest w przód. Powierzchnia rzeźby jest wyraźnie zniszczona, są na niej zadrapania materiału, odbarwienia oraz przetarcia. Tło stanowi jasna ściana.

Juwenalis

Juwenalis

I/II wiek n.e., rzymski poeta, autor satyr. W czasach Domicjana popadł w niełaskę i udał się na wygnanie. W swoich satyrach wytykał wady rzymskiego społeczeństwa.

R1ZyuCLTInBej

Ilustracja przedstawia wizerunek starszego mężczyzny ubranego w ciemne szaty oraz trzymającego w dłoni księgę. Jest on lekko pochylony, a drugą dłoń wyciąga przed siebie. Pod nim jest fragment zielonego materiału. Jego broda pokolorowana jest na brązowo. Nad nim umieszczono napis „Juvenalis”.

Oktawian August

Oktawian August

(63 r. p.n.e. – 14 r. n.e.) wnuk siostry Juliusza Cezara, wyznaczony przez niego na następcę. Członek drugiego triumwiratu, następnie pierwszy rzymski cesarz. Nosił tytuł princepsa (pierwszego senatora) i zachowywał pozory republiki. Stąd pierwszy okres istnienia cesarstwa rzymskiego nazywamy „pryncypatem”.

R1e1PLvCnZZTN

Fotografia rzeźby przedstawia młodego, dobrze zbudowanego mężczyznę w zbroi oraz długiej szacie, którą przytrzymuje lewą ręką. Jest to cesarz Oktawian August. Prawą rękę unosi w górę, przygotowany do wygłoszenia mowy. Ma krótkie włosy opadające na czoło, patrzy przed siebie. Przy prawej nodze cesarza znajduje się małe dziecko ze skrzydełkami, siedzące na delfinie. Jest to Kupidyn. Wyciąga lewą rękę w stronę cesarza. Z tyłu, za postacią dziecka, znajduje się podpórka posągu. Rzeźbę umieszczono na jasnym podwyższeniu, na którym znajdują się napisy. Tło stanowi szara ściana.

Safona

Safona

VII/VI w. p.n.e., grecka poetka z wyspy Lesbos. Uznawana za najwybitniejszą twórczynię poezji lirycznej. Od jej imienia noszą nazwę tak zwane strofy safickie, chętnie używane przez późniejszych twórców (między innymi Horacego).

RtmQCutUiBqTD

Fotografia przedstawia malarstwo czerwonofigurowe wykonane na starożytnym naczyniu, którego brzegi zdobione są symetrycznymi wzorami. Powierzchnia naczynia jest czarna, natomiast ilustrowane postacie oraz wzory są jasnopomarańczowe. Przedstawiona scena to dwoje ludzi zwróconych ku sobie – mężczyzna trzymający instrument przypominający lirę oraz kobieta o długich czarnych włosach, patrząca na niego; trzyma podobny instrument. Mężczyzna ma kręcone włosy oraz długą brodę. Obie postaci mają na sobie długie szaty.

• Encyklopedia PWN – wydanie internetowe.

• Kulesza R (red), Słownik kultury antycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018.

• Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.

• Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.

• Winniczuk L. (red.), Słownik kultury antycznej, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

Notatki ucznia

Galeria

RN5g1jPMoUWAr

Fotografia witrażu przedstawiającego cztery postacie, z których każda została podpisana. Każdej postaci poświęcono osobną część okiennego witrażu. U góry umieszczono napisy „Homer, Aeshylus, Virgil, Horace”. Pierwszy fragment witrażu przedstawia starszego mężczyznę podpierającego się drewnianą laską. Homer ma długą, jasną brodę i wąsy. Ma białe nakrycie głowy oraz obszerną czerwoną szatę, spod której wystaje biały materiał. Jest bosy, a jego ręce są skrzyżowane na piersiach. Kolejna część przedstawia długowłosego mężczyznę w średnim wieku, który patrzy przed siebie, w dłoniach trzyma rylec i tabliczkę. Jego szaty są niebiesko‑zielone, a skóra blada. Trzeci fragment witrażu ukazuje młodego mężczyznę o rudych włosach i w luźnej, czerwonej szacie. Jego włosy są średniej długości, a grzywka opada mu na czoło. Jego brwi są ściągnięte, sprawia więc wrażenie skupionego. W lewej dłoni trzyma kawałek papirusu, a w prawej – pióro. Ostatnia część witrażu poświęcona jest Horacemu – młodemu mężczyźnie o krótkich, kręconych włosach w odcieniu ciepłego ciemnego blondu. Patrzy on w dół, pisząc piórem w otwartej księdze. Ma na sobie jasną szatę z żółtą peleryną zamocowaną pod szyją oraz żółte buty. W tle znajduje się ciemne wnętrze budynku, w oknie którego wykonano witraż.

R1ThanepcdVRp

Fotografia ryciny przedstawiającej profil młodego mężczyzny o krótkich, kręconych włosach. Jego oczy są duże, usta wydatne, a spojrzenie skierowane przed siebie. Podobizna została umieszczona w okręgu, po którego obu stronach znajdują się napisy „HORA” oraz „TIUS”. Pod portretem umieszczono ramkę z łacińskimi napisami rozmieszczonymi w trzech liniach.

RbaXi07plrRKO

Obraz przedstawia siedem osób zgromadzonych wokół białej rzeźby umieszczonej na kolorowym podwyższeniu. Rzeźba, ukazana na obrazie tyłem, ukazuje nagą kobietę. Stoją na kolorowej posadzce. O stolik zrobiony z białego marmuru, rzeźbiony postaciami gryfów, opiera się poeta z rysikiem w ręku; patrzy na rozwinięty pergamin. Między rzeźbą a stolikiem ustawiona jest biała misa na marmurowej wysokiej podstawie. Tło stanowi ciemna ściana ozdobiona artefaktami, którym przyglądają się dwaj mężczyźni.

R1bz33iNDXg7I

Fotografia przedstawia fragment budynku – jasną ścianę oraz fragmenty okien i dachu z lewej strony. Na powierzchni jasnej ściany znajdują się łacińskie napisy – tekst jednej z pieśni Horacego. Fragment ściany z tekstem jest w kolorze żółtym, odróżniającym się od jaśniejszej całości. Litery są szare. W tle ukazuje się jasne niebo, fragmenty balkonów i ściany innego budynku, oraz drzewa o zielonych liściach.

RX7Wp9a3x3GvI

Fotografia przedstawia stronę otwartej księgi, na której znajduje się duży napis „Q. HORATII” oraz inne napisy. Pomiędzy nimi, pod centralną częścią strony, ukazano grafikę przypominającą herb – skrzydlatego konia skaczącego ponad roślinnymi wzorami okalającymi krzyżujące się węże, miecz oraz dłonie. Papier jest pożółkły, są na nim niewielkie plamy, a litery są wyblakłe.

R1cpLtwlIK7OZ

Obraz przedstawia ludzi zgromadzonych na placu otoczonym drzewami. Na białej posadzce stoi tłum zwrócony w stronę mężczyzny w intensywnie niebieskiej szacie, który w prawej dłoni trzyma fragment papirusu, a lewą wskazuje przed siebie. Zebrani stoją oraz siedzą wokół, patrząc na niego. Z lewej strony znajduje się biała rzeźba ukazująca podobiznę starszego mężczyzny. Z prawej strony ukazano siedzącego na wyższym krześle mężczyznę odzianego w czerwoną szatę z kapturem. W tle ukazano wysoki budynek, fragment góry oraz jasne niebo.

RrIXYhkVD2WKq

Fotografia przedstawia relief rzymski z wizerunkiem Horacego. Mężczyzna jest w średnim wieku, ma krótkie włosy i ubrany jest w luźną szatę. Patrzy w prawo, a na jego twarzy są płytkie zmarszczki mimiczne oraz delikatny uśmiech. W lewej dłoni trzyma naczynie przypominające puchar na wino. Z prawej strony znajduje się fragment drzewa. Relief wykonano w jasnej, kremowej płycie.

R1Yx3VxB187Bx

Fotografia przedstawia rysunek w prostokątnej ramce na jasnym papierze. Na górze oraz na dole umieszczono napisy. Ilustracja ukazuje widok na wysokie budynki umieszczone po obu stronach środkowego rysunku, który przedstawia mężczyznę ubranego w obszerne szaty siedzącego przy zdobionym stole, z umieszczoną na nim otwartą księgą. Na ścianie oraz przy stanowisku siedzącego mężczyzny są ozdoby. Mężczyzna ma średniej długości kręcone włosy, a na głowie ma on założony wieniec laurowy. Patrzy na otwartą księgę, dotykając jej stron lewą ręką.

R1C7GoObRB60w

Obraz przedstawiający mężczyznę w średnim wieku siedzącego przy stole o zdobionych krawędziach. Blat jest biały, leżą na nim pożółkłe kartki papieru. Mężczyzna przytrzymuje jedną z nich lewą dłonią, a prawą przykłada do niej pióro. Ma na sobie białą szatę oraz zielony płaszcz przerzucony przez prawe ramię. Patrzy przed siebie ze zmarszczonymi brwiami oraz zaciśniętymi wargami, co nadaje jego twarzy wyraz skupienia. Jego włosy, sięgające ramion, są brązowe, a na głowie znajduje się wieniec laurowy. Tło stanowi rzeźbiona ściana oraz meble ozdobione wyrzeźbionymi kobiecymi figurkami.

R105J5b3WjMkW

Fotografia przedstawia fragment podłoża z brukowymi płytkami, na którym znajduje się prostokątna tablica przykuta do jasnego kamienia. Tablica jest w kolorze miedzianym, są na niej czarne linijki tekstu. U góry umieszczono napis „General Wladislaw Sikorski”, a na dole „Non omnis moriar”. Pomiędzy nimi widać trzy prostokątne fragmenty z nieczytelnym tekstem. U góry widnieje orzeł z rozłożonymi skrzydłami na tle czarnego okręgu oraz dwa okręgi po jego bokach.

ROjUG1XgbhqHB

Fotografia przedstawiająca rzeźbę głowy mężczyzny w średnim wieku ze średniej długości zarostem oraz krótkimi włosami. Jego szyja przykryta jest częściowo brodą. Brwi mężczyzny wydają się być lekko uniesione, co uwydatnia zmarszczki na jego czole. Rzeźbę umieszczono na kamiennym podwyższeniu. Wykonano ją w jasnym materiale. Widoczne są ciemniejsze plamy oraz przebarwienia.

RLItj7Kc41vqP

Rzeźba przedstawiająca głowę oraz szyję młodego mężczyzny o delikatnych rysach twarzy oraz krótkich włosach. Ma on lekko wystające uszy oraz nos lekko uniesiony do góry. Twarz postaci skierowana jest w przód. Powierzchnia rzeźby jest wyraźnie zniszczona, są na niej zadrapania materiału, odbarwienia oraz przetarcia. Tło stanowi jasna ściana.

R1ZyuCLTInBej

Ilustracja przedstawia wizerunek starszego mężczyzny ubranego w ciemne szaty oraz trzymającego w dłoni księgę. Jest on lekko pochylony, a drugą dłoń wyciąga przed siebie. Pod nim jest fragment zielonego materiału. Jego broda pokolorowana jest na brązowo. Nad nim umieszczono napis „Juvenalis”.

R1e1PLvCnZZTN

Fotografia rzeźby przedstawia młodego, dobrze zbudowanego mężczyznę w zbroi oraz długiej szacie, którą przytrzymuje lewą ręką. Jest to cesarz Oktawian August. Prawą rękę unosi w górę, przygotowany do wygłoszenia mowy. Ma krótkie włosy opadające na czoło, patrzy przed siebie. Przy prawej nodze cesarza znajduje się małe dziecko ze skrzydełkami, siedzące na delfinie. Jest to Kupidyn. Wyciąga lewą rękę w stronę cesarza. Z tyłu, za postacią dziecka, znajduje się podpórka posągu. Rzeźbę umieszczono na jasnym podwyższeniu, na którym znajdują się napisy. Tło stanowi szara ściana.

RtmQCutUiBqTD

Fotografia przedstawia malarstwo czerwonofigurowe wykonane na starożytnym naczyniu, którego brzegi zdobione są symetrycznymi wzorami. Powierzchnia naczynia jest czarna, natomiast ilustrowane postacie oraz wzory są jasnopomarańczowe. Przedstawiona scena to dwoje ludzi zwróconych ku sobie – mężczyzna trzymający instrument przypominający lirę oraz kobieta o długich czarnych włosach, patrząca na niego; trzyma podobny instrument. Mężczyzna ma kręcone włosy oraz długą brodę. Obie postaci mają na sobie długie szaty.

Bibliografia

• Cytowska M., Szelest H., Literatura rzymska. Okres augustowski, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1990.

• Horacy, Dwadzieścia dwie ody, tłum. A. Ważyk, Wrocław 2004.

• Horacy, Wybór poezyj, tłum. J. Czubek, Kraków 1923.

• Horacy, Wybór poezji, oprac. Jerzy Krókowski, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1975.

• Kulesza R (red), Słownik kultury antycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018.

• Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1965.

• Winniczuk L. (red.), Słownik kultury antycznej, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.