...i aby żyć siebie samego trzeba dać
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: „...i aby żyć, siebie samego trzeba dać”
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:
3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.
Cele operacyjne:
Uczeń:
Rozumie pojęcie stereotypu i wie, że nie należy się nimi kierować przy ocenie drugiego człowieka,
Dostrzega i rozumie stereotypy funkcjonujące w języku,
Propaguje postawę otwartości i ukazuje wartość i znaczenie różnorodności.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Wymienia znane stereotypy związane z narodami, grupami zawodowymi, płciami i wybranymi grupami społecznymi,
Zna pojęcia: stereotyp, uprzedzenie, dyskryminacja, tolerancja,
Kształtuje umiejętność wyrażania własnego zdania oraz wczuwania się w potrzeby i uczucia innych ludzi,
Czyta i słucha ze zrozumieniem,
Wyraża się w sposób precyzyjny i zwięzły,
Ma świadomość dziedzictwa kulturowego własnego kraju i Europy,
Komunikuje się i współpracuje w grupie.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
Zasób multimedialny: film „Jaka jest wartość w różnorodności?”,
Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),
Tekst/nagranie piosenki Stanisława Soyki „Tolerancja”Indeks górny 11,
Słownik frazeologiczny z przysłowiami.
Metody nauczania:
Podające: wykład, wyjaśnienie,
Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja,
Eksponująca: film,
Praktyczna: ćwiczenia praktyczne.
Formy pracy:
Zbiorowa,
Grupowa,
Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów. Zapisuje temat zajęć na tablicy i pyta uczestników lekcji, jakie skojarzenia wywołuje u nich ten cytat (być może uczniowie wskażą na tekst piosenki Stanisława Soyki i podadzą jej tytuł; wtedy nauczyciel może pytać o tolerancję – jak uczniowie ją rozumieją), co według nich znaczy, jak można go interpretować. Pozwala uczniom na swobodne wypowiedzi.
Etap realizacji
Prowadzący zajęcia prowadzi krótki wykład na temat językowego obrazu świata: opowiada o porzekadłach, przysłowiach, frazeologizmach, a także przedstawia np. dowcipy językowe i niektóre formy gramatyczne, które utrwaliły się jako obiegowe wyobrażenia ludzi o tym, jak wygląda rzeczywistość. Wprowadza pojęcie stereotypu i podkreśla, iż niektóre stereotypy mocno utrwalone są w języku w postaci powiedzeń, frazeologizmów czy różnych nazw (np. na oszusta, złodzieja mówimy: „cygan”, szybką i stanowczą decyzję nazywamy: „męską”). Może też czytać stereotypowe określenia dotyczące kobiet i mężczyzn (lub rozdać je uczniom na wydrukowanych kartkach) i wspólnie z uczniami opisywać wyłaniający się z nich obraz.
Przykładowe wyrażenia:
Frazeologizm, przysłowie | Obraz, jaki się z nich wyłania |
Babskie gadanie | |
Kobieca logika | |
Męska rozmowa | |
Zachować się jak prawdziwy mężczyzna | |
Męska decyzja | |
Kobieta zmienną jest | |
Kobiecy instynkt | |
Chłopaki nie płaczą | |
Babska droga od pieca do proga | |
Chłop jak dąb | |
Chłop do cepów, baba do kądzieli | |
Przez żołądek do serca mężczyzny |
Uczniowie kończą zdania:
„Politycy są...”
„Blondynki są…”
„Kobiety za kierownicą...”
„Stare panny...”
„Młodzież...”
„Mężczyźni są…”
Następnie chętni uczniowie odszukują w słowniku frazeologicznym powiedzenia i przysłowia będące stereotypami.
W ramach podsumowania tej części zajęć uczniowie wymieniają znane sobie obiegowe wyobrażenia o świecie i ludziach. Dyskutują; w rozmowie pojawi się być może pojęcie „generalizować”. Nauczyciel podkreśla, że stereotypy i powszechne przekonania to często obrazy nieprawdziwe i krzywdzące. Pyta, skąd się one biorą – kieruje rozmową tak, by młodzież wskazała np. na strach wielu osób przed innym, różniącym się, nietypowym; obawę przed kulturowymi i religijnymi obyczajami, wynikającą najczęściej z niezrozumienia, braku wiedzy, braku otwartości i tolerancji. Podkreśla, że przekonania te wynikają z wychowania np. w środowisku ksenofobicznym, o utartych skostniałych poglądach. Z drugiej strony jednak pewne tradycje środowiskowe, np. rodzinne, religijne, kulturowe itp. niosą za sobą wiele wartości.
Nauczyciel proponuje uczniom obejrzenie materiału filmowego (zasoby multimedialne), w którym publicysta Jacek Żakowski wyjaśnia, jaka jest wartość w konfrontowaniu różnych stylów myślenia i różnych postaw. Prosi, by uczestnicy zajęć zastanowili się, czy takie sytuacje, na jakie wskazuje Żakowski, mogą być inspirujące; czy są ważne np. dla osób kształtujących życie polityczne i publiczne.
Po emisji nauczyciel rozpoczyna kolejną dyskusję, zadając przykładowe pytania: czy uczniowie zgadzają się z poglądami mówiącego w filmie? Tak/nie i dlaczego? Jak do tego ma się tolerancja, co wobec tego znaczy? Czy życie „w tyglu” kulturowym jest interesujące, rozwijające duchowo itp.? Jakie znaczenie ma wielokulturowość, zestawienie różnych stylów myślenia i postaw społecznych dla życia np. w danym kraju, społeczeństwie?
Etap końcowy
Nauczyciel proponuje wysłuchanie i przeczytanie tekstu utworu Stanisława Soyki „Tolerancja”. Uczniowie wypisują fragmenty, które ich zdaniem mogą stanowić „złote myśli” (zapisują je w zeszycie); zwracają uwagę na „słowa‑klucze”, „słowa‑drogowskazy” ważne dla nich, dla ich pokolenia.
Zapis tematu pracy domowej:
1. Napisz list do kolegi z zagranicy, w którym przekonasz go, że warto spędzić wakacje w Polsce.
2. Napisz, jakie są Twoje korzenie.
Dodatkowo:
Scenariusz może być przeprowadzony także na godzinie wychowawczej, na lekcji WOS‑u .
Proponowane źródło: Stanisław Soyka, Tolerancja (Na miły Bóg), Złota kolekcja, cd 2005, EMI Music Poland.↩