III Symfonia „Reńska” Roberta Schumanna
III Symfonia „Reńska” Roberta Schumanna
Zapoznanie uczniów z twórczością symfoniczną Roberta Schumanna. Wskazanie cech jego stylu. Omówienie historii powstania III symfonii oraz krótka analiza dzieła.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
Omówić historię powstania dzieła symfonicznego Roberta Schumanna.
Przedstawić i omówić elementy stylu symfonicznego Schumanna.
Zanalizować dzieło pod względem formalnym.
Metoda i forma pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Percepcja muzyczna. Analiza muzyczna – praca w grupach. Forma ćwiczeniowa.
Podręcznik: J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
Stanowisko do odtwarzania płyt.
Nagranie III Symfonii Reńskiej Roberta Schumanna.
Karta pracy ucznia.
Partytura III Symfonii Reńskiej Roberta Schumanna.
4. Przebieg lekcji
Sprawdzenie obecności.
Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.
Podanie tematu do zeszytu.
(10 min.)
Przedstawienie stylu symfonicznego Roberta Schumanna (metoda opisu). Omówienie zastosowanych figur i elementów muzycznych, będących charakterystycznymi dla tego kompozytora.
Notatka:
Punktem wyjścia działalności kompozytorskiej był fortepian. Do Opusu 23 pisał wyłącznie na ten instrument, który i później stanowił centrum jego kompozytorskiej pracy. To, czego nie osiągnął Carl Maria Weber, a Schubert tylko zapoczątkował – artystyczne odrodzenie muzyki fortepianowej, przeprowadził Schumann. W swoich cyklach miniatur fortepianowych – kładąc podwaliny pod nowoczesną technikę pianistyczną – stworzył poetyzujące utwory charakterystyczne o lekkim zabarwieniu programowym, w którym było jednak „więcej uczuciowego wyrazu niż malarstwa”. Ta nowa sztuka fortepianowa zrodziła też nowy styl fortepianowy, znamienny przez stosowanie misternych figuracji i dążący do wyzwolenia zamkniętej w klasycznych, regularnych okresach tematyki. Dopiero na tej bazie stają się zrozumiałe symfoniczne i kameralne dzieła Schumanna. Droga do nich prowadzi właśnie przez fortepian i niejednokrotnie wywołują one wrażenie zinstrumentowanych utworów fortepianowych. Zwrot do muzyki kameralnej i symfonicznej oznaczał przełom w twórczości Schumanna. Osiągnąwszy szczyty w małych formach muzyki fortepianowej i liryki wokalnej, fantazja twórcza kompozytora domagała się szerszych tam formalnych i bogatszych środków wypowiedzi. Formy muzyki kameralnej i symfonicznej dawały możliwości rozwinięcia myśli kompozytora. Warunkowały jednak zarazem częściową rezygnację z nowatorskich postulatów, nakładały formalne więzy nie skrępowanemu dotąd niczym twórcy, wymagały wreszcie większego rozmachu. Ten styl był z natury swej obcy mistrzowi nastrojowej i lirycznej miniatury, żądał od niego najwyższej koncentracji i wielkiego wysiłku, co zostawiło ślady nawet w późniejszych kompozycjach, chociaż braki formalne „tuszowane” były genialną inwencją melodyczną, liryzmem i nastrojowością muzyki Schumanna. Symfonicznym dziełom Schumanna zarzucano nie tylko zależność od stylu fortepianowego. Utarło się też przekonanie, że brak im szerokiego, prawdziwie symfonicznego oddechu, próbowano – całkiem już bezpodstawnie – umniejszyć wartość tematycznej inwencji kompozytora. Nie brakło mu jednak talentu i umiejętności w operowaniu wielkimi płaszczyznami dźwiękowymi, w przetwarzaniu bogatego materiału tematycznego, w rozwijaniu szerokich łuków melodycznych. W swoich czterech symfoniach i innych utworach orkiestralnych ukazuje się Schumann przede wszystkim jako liryk, który jednak potrafi na ogół ujmować swoje myśli w epicki sposób.
Przedstawienie (metodą opisu) historii powstania III Symfonii Reńskiej Roberta Schumanna oraz analiza muzyczna dzieła. Percepcja i wysłuchanie Symfonii nr III.
Notatka:
III Symfonia Es‑dur „Reńska” op. 97. Dzieło to powstało w 1850, a zatem jest chronologicznie ostatnią symfonią Schumanna, gdyż IV Symfonia ukończona została już w 1841 roku. Schumann skomponował Symfonię tą w pierwszym szczęśliwym roku swego pobytu w Dusseldorfie, kiedy obsypywano go zaszczytami, okazywano wszelkie dowody sympatii i uznania. Po ciężkim okresie drezdeńskim pogodna atmosfera nadreńskiej krainy wpływała kojąco na twórcę i inspirowała wkrótce dzieło, które stało się jeszcze jednym artystycznym pomnikiem opiewanej od wieków rzeki. Schumann dał tego wyraźny dowód, nazywając III Symfonię - Reńską, wykorzystując jako tematy melodie tzw. rheinlaendlerów i pisząc przedostatnią część pod wrażeniem uroczystości kościelnej z okazji nominacji kardynalskiej, na której był obecny w Katedrze kolońskiej. Ten silny związek muzyki z zewnętrznymi wrażeniami sprawił, że Symfonia Es‑dur posiada swobodny charakter (5 części), jest raczej szeregiem barwnych obrazków ujętych w symfoniczne ramy niż formalnie wyszlifowaną całością symfoniczną. Rodzaj wrażeń i przeżyć kompozytora zadecydował o tym, iż jest to dzieło lekkie i pogodne, aczkolwiek nie tak spontanicznie radosne, jak by to można przypuszczać choćby na podstawie użytego materiału tematycznego i tytułu. Zbyt duże były w rzeczywistości różnice pomiędzy światem przeżyć tego romantycznego poety dźwięków a światem, który mu tychże przeżyć dostarczał.
(25 min.)
Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min.)
5.Bibliografia
a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji III Symfonia „Reńska” R. Schumanna.