Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Twórczość Grochowiaka wyróżniała się oryginalną poetyką, często kojarzoną z turpizmem (łac. turpis – brzydki). Poetę fascynowały pozornie niepoetyckie zjawiska – „kalekie”, „ubogie” i „brzydkie”. Były to między innymi przedmioty codziennego użytku i krajobrazy, ale również ogólne motywy eschatologiczne, szczególnie proces starzenia się, śmierci i biologicznego rozkładu (tomy poetyckie Menuet z pogrzebaczem, 1958; Rozbierania do snu, 1959; Agresty, 1963).

Polecenie 1
Zapoznaj się z opisami obrazów znajdujących się w galerii interaktywnej. Przypomnij sobie okoliczności powstania obrazu Lekcja anatomii doktora Tulpa. Udowodnij, że wiersz Lekcja anatomii Stanisława Grochowiaka jest ekfrazą obrazu Rembrandta.
Zapoznaj się z opisami obrazów znajdujących się w galerii interaktywnej. Przypomnij sobie okoliczności powstania obrazu Lekcja anatomii doktora Tulpa. Udowodnij, że wiersz Lekcja anatomii Stanisława Grochowiaka jest ekfrazą obrazu Rembrandta.
R1Eo8bgmkS4l8
(Uzupełnij).
R15d0yMLMo5yl1
Ilustracja interaktywna przedstawia lekcję anatomii. Na stole leży ciało mężczyzny. Stojący nad nim mężczyzna w ciemnym ubraniu ciągnie narzędziem za mięsień ręki spod przeciętej skóry. Przemawia. Wokół ciała znajduje się grupa mężczyzn, którzy przypatrują się zwłokom i uważnie słuchają mężczyzny przeprowadzającego sekcję. Jeden z nich trzyma kartkę z zapiskami. Wszyscy są ubrani w czarne stroje z białymi kołnierzami. Opis punktów interaktywnych: 1. Autoportret Rembrandta, 1659. Obraz przedstawia Autoportret Rembrandta z 1659 roku. Malarz ma tu poważny wyraz twarzy, spogląda w kierunku widza, licencja: domena publiczna. Lekcja anatomii doktora Tulpa to obraz namalowany w 1632 roku przez Rembrandta Harmenszoona van Rijna (1606-1669). Holenderski malarz miał wtedy 26 lat. 2. Teatr anatomiczny na Uniwersytecie w Leiden, początek XVII wieku. Obraz drugi przedstawia teatr anatomiczny na Uniwersytecie w Leiden, na początku XVII wieku. Na obrazie malarz przedstawił jedną z publicznych sekcji zwłok, które co roku były wykonywane w Amsterdamie. Podobne teatry anatomiczne (łac. theatrum anatomicum) powstawały w wielu miastach europejskich w XVII wieku. W ówczesnym, bogatym Amsterdamie istniało zapotrzebowanie na portrety, również zbiorowe. Zamawiały je gildie handlowe, bractwa, cechy i bogaci mieszczanie. Nicolaes Tulp był cenionym w Amsterdamie chirurgiem, który w 1632 r. zamówił u Rembrandta portret zbiorowy z publicznej sekcji zwłok. Licencja: domena publiczna. 3. Aert Pietersz, Lekcja anatomii doktora Sebastiaena Egbertsza de Vrija, 1603. Obraz trzeci Aerta Pietersza to Lekcja anatomii doktora Sebastiaena Egbertsza de Vrija, z 1603 roku. W XVII wieku theatrum anatomicum urosło do rangi widowiska parateatralnego o ustalonym porządku. Był to nowy rodzaj rozrywki dla ludu, ale przede wszystkim możliwość zdobycia wiedzy o ludzkiej anatomii przez studentów medycyny. Na publiczne sekcje zwłok sprzedawano bilety, a w ich trakcie obowiązywał ustalony regulamin. Celem tych pokazów było uświadomienie ludziom potęgi nauki oraz przekazanie wskazówek moralnych dotyczących kary za zbrodnie. Rozczłonkowanie ciał skazańców miało być publiczną karą za występki. Połączenie nauki z moralizatorstwem w jeden spektakl było przejawem barokowej teatralizacji życia. Licencja: domena publiczna. 4. Obraz czwarty to fragment Lekcji anatomii doktora Tulpa namalowanego w 1632 roku przez Rembrandta Harmenszoona van Rijna (1606-1669). Holenderski malarz miał wtedy 26 lat. Na fragmencie obrazu Rembrandta przedstawione są zwłoki złodzieja Adriaana Arisza. Sekcja, na powieszonym dzień wcześniej skazańcu, odbyła się pod koniec stycznia 1632 roku. Autor: Sailko, licencja: CC BY 3.0, commons.wikimedia.org. 5. Obraz piąty to kolejny fragment obrazu. Przedstawia piramidalny układ osób skupionych wokół jasnej plamy, jaką jest ciało skazańca. Kompozycję zamyka księga, prawdopodobnie Atlas Andreasa Vesaliusa, twórcy nowożytnej anatomii. Zwłoki skazańca i postać doktora są skontrastowane, przedstawione w ujęciu wertykalnym i horyzontalnym. Centralną postacią obrazu jest doktor Tulp, który wyjaśnia zgromadzonym widzom budowę anatomiczną ludzkiej ręki i prezentuje mięsień zginacz powierzchowny palców. Twarze obserwatorów są zindywidualizowane, dwóch z nich patrzy na nas. Doktor Tulp, ukazany z prawej strony obrazu, jako jedyny ma na głowie kapelusz. 6. Mimo iż skazaniec jest przestępcą, malarz dokonuje sakralizacji tej postaci. Biała przepaska i blade ciało przywodzą na myśl Chrystusa złożonego do grobu. Jednak twarz i stopy ukryte są w cieniu. W teatrach anatomicznych dbano o szacunek dla ciała, spektakl zaczynano od brzucha, tutaj doktor rozcina ciało, zaczynając od ręki. Ma to symbolizować przestępstwo, za jakie człowiek został skazany – kradzież i zabójstwo.
Rembrandt Harmenszoon van Rijn, Lekcja anatomii doktora Tulpa, 1632
Źródło: domena publiczna.
Stanisław Grochowiak Lekcja anatomii (Rembrandta)

Panowie człowiek ten
Ozdobny barwą rzeczy
Dostojny niby owoc odjęty delikatnie
Uprzejmie
Poda wam
Świecenie swego wnętrza

Więc wpierw odrzućmy to
Co napęczniało na nim
Niech pan z prawicy
Zechce
Łagodnie zsupłać maskę

Ta maska jest jedwabna
Panowie spojrzą
Śmielej
Za miesiąc dwa lub rok
Stwardniałaby na kamień

Kto z panów ją obmyje

Najlepiej płukać octem
A pocałunki zdjąć
Ligniną
Jałowioną

Panowie Siatka krzywd
Obleka nawet stopy
Panowie spojrzą
Śmielej
Grubości pajęczyny

O
Proszę ją nawijać bez trwogi Nie zerwiemy
Odważnie
Pan z prawicy
Niech cofa się stopniowo

Ten zabieg znany panom
Zapewne z prac domowych
Przy wełny nawijaniu

Panowie
Nic ponadto
I pora już spóźniona
Zapada zmierzch
Jest szaro
Za chwilę śnieg upadnie

mult2 Źródło: Stanisław Grochowiak, Lekcja anatomii (Rembrandta).
11
Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj podmiot liryczny wiersza Grochowiaka Lekcja anatomii (Rembrandta). W tym celu stwórz mapę myśli.

R1XhnKKg6YifS
Mapa myśli, z głównym hasłem podmiot liryczny.
R1MRiwmYjvGRY
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 2

Nazwij co najmniej cztery środki stylistyczne zastosowane w wierszu Grochowiaka. Wypisz ich przykłady oraz określ ich funkcję.

R1NCc40G2G2Ij
Środek stylistyczny. Przykład. Funkcja w wierszu. 1. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). 2. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). 3. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij). 4. (Uzupełnij). (Uzupełnij). (Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 3

Uzasadnij, że obraz Lekcja anatomii doktora Tulpa staje się dla Stanisława Grochowiaka pretekstem do rozważań filozoficznych. Czego one dotyczą?

R1Nbvg89IG9qx
(Uzupełnij).