Ważne daty

Geneza impresjonizmu

Impresjonizm jest nurtem kojarzonym głównie z malarstwem, który został zapoczątkowany w Paryżu w II połowie XIX wieku. Najbardziej charakterystyczną cechą tego nurtu jest dążenie do oddania zmysłowych, ulotnych momentów. W muzyce impresjonizm określa się jako styl stworzony przez Claude`a Debussy’ego (1862‑1918). Tego słowa, z francuskiego impression, czyli wrażenie, użyto do krytyki utworu Wiosna na orkiestrę i chór żeński wspomnianego kompozytora. Po Debussym za najważniejszego kompozytora utworów impresjonistycznych uznaje się Maurice Ravel’a.

Lata młodości i wczesna twórczość Ravela

Joseph‑Maurice Ravel urodził się 7 marca 1875 roku w baskijskim miasteczku Cibourne (Francja), położonym 18 kilometrów od granicy z Hiszpanią. Pochodził z mieszanej katolickiej rodziny, jego ojciec Pierre‑Joseph był Szwajcarem, zaś matka Marie – Baskijką, lecz wychowywała się w Madrycie. Rodzice wywarli ogromny wpływ na twórczość kompozytora. Matka już od najmłodszych lat śpiewała mu hiszpańskie pieśniPieśńpieśni ludowe i zapoznawała go z kulturą hiszpańską. O wpływie ojca sam kompozytor wypowiada się: Przez całe dzieciństwo byłem wrażliwy na muzykę, a mój ojciec, znacznie lepiej wykształcony w tej sztuce niż większość amatorów, wiedział, jak rozwinąć mój gust i pobudzić mój entuzjazm we wczesnym wieku. (Bolero: The Life of Maurice Ravel) Miesiąc po narodzinach Maurice`a rodzina przeprowadziła się do Paryża, gdzie w wieku 7 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie, a pięć lat później zacząć pobierać lekcje harmoniiHarmoniaharmonii i kompozycji u Charlesa‑René. To z tego okresu pochodzą jego najstarsze dzieła: wariacjeWariacjawariacje na temat Shumanna, Griega oraz jedna część sonatySonatasonaty fortepianowej, która przetrwała tylko we fragmentach. W 1888 poznał Ricarda Viñesa, interpretatora jego przyszłej muzyki, a także przyjaciela na całe życie. Za zachętą rodziców złożył podanie do najlepszej francuskiej uczelni muzycznej – Conservatoire de Paris. W 1889 roku zdał egzamin, grając muzykę Chopina i dostał się do klasy Eugène'a Anthiome'a.

Skandal, który zapewnił sukces

W pierwszych latach nowego stulecia Ravel pięciokrotnie próbował zdobyć najbardziej prestiżową francuską nagrodę dla młodych kompozytorów – Prix de Rome, której laureatami byli m.in. Berlioz, Gounod, Bizet, Massenet i Debussy. Pierwszy raz zgłosił się w 1900 roku, jednak został odrzucony w pierwszej rundzie. Rok później roku zajął drugie miejsce, a w 1902 i 1903 nie otrzymał żadnej nagrody. Rozpoznawalność przyniósł mu skandal związany z jego udziałem w 1905 roku. Został wyeliminowany w pierwszej rundzie, z czym nie zgadzali się nawet krytycy mu nieprzychylni. Oburzenie wzrosło, gdy wyszło na jaw, że w składzie jury zasiadał profesor konserwatorium Charles Lenepveu, a finalistami zostali tylko jego uczniowie. Afera Ravela wzrosła do rangi narodowego skandalu.

Sytuacja kompozytora podczas I wojny światowej

Lata wojny były ciężkim okresem w życiu kompozytora. Już od początku próbował zaciągnąć się do francuskiego lotnictwa, jednak z uwagi na jego wiek i lekką wadę serca nie został do niego przydzielony. Brał czynny udział w wojnie, a pod wpływem śmierci swoich towarzyszy broni napisał w 1917 roku Nagrobek Couperina, nawiązujący do twórczości francuskiego klawesynisty.

Po wojnie we Francji zabroniono wykonywania utworów niemieckich kompozytorów, z czym nie zgadzał się Ravel, uważając, że izolowanie się od muzyki zagranicznych kolegów może źle wpłynąć na twórczość francuską. Jego stanowisko było odrzucone przez Ligue Nationale pour la Defense de la Musique Française, która zabroniła organizowania koncertów związanych z twórczością kompozytora.

Maurice Ravel – mistrz orkiestracji

Po śmierci Debussy`ego w 1918 roku Ravela ogłoszono największym francuskim kompozytorem swojej epoki. Lata 20. spędził na licznych podróżach zagranicznych, a do jego największych dzieł tego okresu należą: poemat choreograficzny La Valse, nowatorska operaOperaopera Dziecko i czary, SonataSonataSonata na skrzypce i fortepian dla upamiętnienia Debussy`ego i koncert fortepianowyKoncert fortepianowykoncert fortepianowy D‑dur na lewą rękę, skomponowany dla austriackiego pianisty Paula Wittgensteina, który w trakcie działań wojennych stracił prawą dłoń.

W 1932 roku Ravel uczestniczył w wypadku samochodowym, którego konsekwencją była śmiertelna choroba. Kompozytor doznał urazu głowy, który zbagatelizował, co poskutkowało zmianami neurologicznymi. Nie był w stanie zapisywać zarówno swoich pomysłów muzycznych, jak i później - słów. Ostatnie lata swojego życia poświęcił na stworzenie Don Kichota i Dulcynei, kilku pieśni oraz koncertu fortepianowego G‑dur. Zmarł 28 grudnia 1937 roku w Paryżu.

Podczas swojego życia Ravel napisał 118 dzieł, lecz część z nich jest niekompletna. Czerpał z twórczości wielu pokoleń kompozytorów, należeli do nich m.in. Couperin (1668‑1733), Rameau (1683‑1764), Fauré (1845‑1924), Mozart (1756‑1791), Schubert (1797‑1828), Liszt (1811‑1886), Chopin (1810‑1849), a także Satie (1866‑1925) i Debussy (1862‑1918). Ravel uważał się pod wieloma względami za twórcę klasycznego, często używał tradycyjnych struktur i form muzycznych, wprowadzając do nich innowacyjną rytmikęRytmikarytmikę i harmonięHarmoniaharmonię. Był mistrzem orkiestracjiOrkiestracjaorkiestracji, swoje utwory komponował przy klawiaturze fortepianu, po czym od razu zapisywał je na partyturzePartyturapartyturze orkiestrowej. Wiele jego miniatur fortepianowych zostało później poddanych takiemu zabiegowi. Instrumentował również utwory innych kompozytorów, czego przykładem są Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego (1839‑1881), będące oryginalnie cyklem miniatur fortepianowych. W jego dorobku znajdziemy również operyOperaopery, baletyBaletbalety, muzykę kameralną oraz pieśniPieśńpieśni.

Zadania

Słownik pojęć

Źródło pojęć:

https://encyklopedia.pwn.pl/

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Madeleine Goss, Bolero: The Life of Maurice Ravel, 1940

Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. II, 1990