Impresjonizm w poezji Młodej Polski
Scenariusz lekcji - Impresjonizm w poezji Młodej Polski
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Młoda Polska – ramy czasowe
geneza pojęcia impresjonizm
impresjonizm w malarstwie (m.in. Auguste Renoir, Claude Monet)
impresjonizm w literaturze
Paul Verlaine
lektura wiersza Widok ze Świnicy do doliny Wierchciechej Kazimierza Przerwy‑Tetmajera
środki stylistyczne i inne elementy charakterystyczne dla poezji impresjonistycznej
b) Umiejętności
opisywanie pojęcia „impresja” jako wrażenia, zsubiektywizowanego odczucia, przeżycia
oglądanie zdjęć obrazów Impresja – wschód słońca Moneta i Tancerka na scenie Degasa, wymienianie cech charakterystycznych, nazywanie własnych wrażeń i spostrzeżeń, rodzących się przy obserwacji danego płótna
analizowanie utworu lirycznego, określanie jego tematyki, nazywanie środków stylistycznych, analiza budowy wiersza
recytacja wiersza *Widok ze…*K. Przerwy‑Tetmajera
2. Metoda i forma pracy
Metoda oglądania. Prezentacja płócien francuskich impresjonistów. Uczniowie opowiadają o ich treści i próbują scharakteryzować użyte w nich techniki malarskie.
Metoda podająca. Przedstawienie głównych założeń impresjonizmu w literaturze.
Druga część zajęć będzie miała charakter wspólnej pracy nad utworem lirycznym. Wybrany uczeń czyta głośno wiersz, a następnie, inni uczniowie przeprowadzają jego analizę.
3. Środki dydaktyczne
skopiowany wiersz Widok ze Świnicy do doliny Wierchciechej Kazimierza Przerwy‑Tetmajera
słownik terminów literackich
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Oglądanie zdjęć obrazów o charakterze impresjonistycznym. Opisywanie tematyki zamieszczonej na płótnach. Utożsamianie danych dzieł z impresjonizmem – kierunkiem w malarstwie końca XIX oraz początku XX wieku. Charakteryzowanie obrazów pod względem zastosowanych w nich technik malarskich (m.in. refleksyjność światła, szkicowość, zacieranie konturów). Próba nazywania wrażeń i emocji zawartych w konkretnych motywach impresjonistycznych. Zastanowienie się, jak zmysłowy i subiektywny odbiór rzeczywistości przedstawiony na płótnie, może się wyrazić w poezji (czy szerzej – literaturze).
b) Faza realizacyjna
co to jest „impresjonizm”
geneza słowa „impresjonizm” od francuskiego impression – wrażenie
wrażenie jako zmysłowy odbiór rzeczywistości
rzeczywistość w odbiorze impresjonistycznym – czy tę samą rzecz można postrzegać w odmienny sposób
subiektywna, oparta na ulotnym odczuciu percepcja świata zewnętrznego - źródłem estetyki impresjonistycznej
poezja Paula Verlaine’a jako synteza impresjonizmu w liryce (nastrojowość, przelotność i nieuchwytność przeżyć wewnętrznych, melodyjność, swobodna składnia)
wymienianie cech charakterystycznych dla impresjonizmu w liryce
analiza wiersza Widok ze Świnicy do doliny Wierchciechej Kazimierza Przerwy‑Tetmajera
umiejscowienie twórczości Kazimierza Przerwy‑Tetmajera w epoce Młodej Polski
głośna lektura wiersza Widok ze…
co jest tematem utworu
jaka rzeczywistość wyłania się z subiektywnej percepcji podmiotu lirycznego
jakie odczucia towarzyszą podmiotowi lirycznemu przy obserwacji górskiego pejzażu
jak poeta kreuje nastrój w utworze
nagromadzenie epitetów (np. martwy głaz, srebrnotęczowy sznur, smrekowy las)
co decyduje o melodyjności utworu – analiza rymów
recytacja wiersza
c) Faza podsumowująca
Wskazanie na wzajemne przenikanie się różnych dziedzin kultury. Podkreślenie wartości sztuki jako źródła wzajemnej inspiracji artystycznej. Wymienienie elementów charakteryzujących impresjonistyczne postrzeganie rzeczywistości, wspólnych dla malarstwa i liryki.
5. Bibliografia
Ireneusz Sikora, Antologia liryki Młodej Polski, Wrocław 1990.
Słownik terminów literackich, pod red. Janusza Sławińskiego, Wrocław 2000.
Literatura Polska, pod red. J. Krzyżanowskiego i Cz. Hernasa, Warszawa 1985.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Analiza wiersza Bolesława Leśmiana W odmętach wieczoru. Określenie tematyki utworu, odszukanie i wymienienie w podpunktach środków stylistycznych i elementów budowy charakterystycznych dla impresjonizmu (Forma pracy – pisemna). Recytacja wiersza z pamięci (opcjonalnie).
7. Czas trwania lekcji
Jedna godzina lekcyjna.
8. Uwagi do scenariusza
Impresjonizm funkcjonuje w świadomości społecznej przede wszystkim jako pojęcie opisujące kierunek w malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Przybliżenie malarstwa Moneta, czy Degasa pełni w niniejszej lekcji nie tylko funkcję poznawczą, ale stanowi również cenne wprowadzenie do omówienia impresjonizmu w poezji. Dla tych dwóch dziedzin sztuki, wspólne jest bowiem postrzeganie rzeczywistości oparte na ulotnym, subiektywnym wrażeniu. I tym sposobem, zarówno malarstwo jak i poezję impresjonistyczną charakteryzuje swoista nieuchwytność, niedookreśloność i szczególna, często melancholijna nastrojowość.