3) improwizuje za pomocą gestu i ruchu oraz tworzy ilustracje ruchowe do muzyki.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości): reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności), muzyki jazzowej i rozrywkowej, polskich pieśni artystycznych i patriotycznych, utworów ludowych w postaci oryginalnej i artystycznie opracowanej;
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).
4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:
2) stylów muzycznych (do wyboru: pop, rock, jazz, folk, rap, techno, disco, reggae i inne);
III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:
1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej;
Nauczysz się
improwizować do muzyki za pomocą gestu i ruchu;
tworzyć ilustracje ruchowe do muzyki;
przedstawiać ruchem nastrój muzyki.
Czym jest improwizacja?
Czym jest improwizacjaImprowizacjaimprowizacja? W znalezieniu odpowiedzi na to pytanie pomoże ci przeczytanie kilku fragmentów wywiadów z muzykami, w których temat ten był poruszany. Zaczynamy.
Profesor Krzysztof Knittel, kompozytor muzyki współczesnej: Bach, Chopin, Liszt, Wieniawski, Rachmaninow, Szymanowski, wszyscy wybitni europejscy kompozytorzy potrafili improwizować. Od czego zresztą zaczyna się proces komponowania, jeśli nie od poszukiwań formy utworu przez improwizację? Obecny system szkolnictwa kładzie nacisk na perfekcję wykonawczą, jedynie w jazzieJazzjazzie improwizacja odgrywa zasadniczą rolę i jest sprawdzianem zarówno perfekcji muzyka, jak i jego zdolności twórczych. Wyobraźnia i umiejętność kreowania formy muzycznej w czasie realnym, a także sprawność w posługiwaniu się instrumentem. Temu służy sztuka improwizacji, rozwija wyobraźnię, zdolności twórcze i zdolność współdziałania w zespole. Uczy też szybkości właściwego reagowania na to, co niespodziewane, nowe i zaskakujące. […]Być może przyszła wreszcie pora na działalność artystyczną, w której oprócz wysokiego artystycznego kunsztu liczy się też wyobraźnia, kreacja na żywo i umiejętność radzenia sobie w każdej sytuacji twórczej.
Ralph Alessi, trębacz i improwizator jazzowy: Jeśli odnosisz się do grania standardów, to zawsze będą one ważną częścią tego, co robię jako improwizator. Wykonywanie tych klasycznychMuzyka klasycznaklasycznychmelodiiMelodiamelodii, przy równoczesnej próbie poszukiwania nowych możliwości interpretacyjnych to doskonały trening. Właściwie, mógłbym powiedzieć, że sedno tego, czego uczę, tkwi w równoczesnym braniu pod uwagę dwóch „biegunów” – grania standardów i otwartej improwizacji oraz usiłowanie znalezienia ich wspólnej płaszczyzny. A co jest wspólne? Odpowiedź tkwi w słowie „proces”.
Magdalena Sowul, klarnecistka: W naszym założeniu utwory składają się z fragmentów zaaranżowanych, ale zawierają również elementy niezaaranżowane. W formę utworu wpisany jest moment niedookreślony, przestrzeń na improwizację. Dzięki temu każdy koncert jest inny, nie wiemy przed nim do końca, co się wydarzy.
Musisz wiedzieć, że improwizacja nie jest terminem zarezerwowanym tylko do muzyki jazzowej i muzyki jako takiej. Z improwizacją mamy do czynienia we wszystkich dziedzinach sztuki. Poeci na poczekaniu recytują wiersz, który tworzą w tym samym momencie. Aktorzy tworzą sceny i dialogi na zadany temat. To samo dotyczy tańca – tancerze tworzą nowe figury i układy do muzyki, której wcześniej nawet mogli nie znać. Improwizując, artyści kreują sztukę w czasie rzeczywistym, akt twórczy dokonuje się tu i teraz. Widz jest świadkiem niezwykle ciekawego procesu – tworzenia i jednoczesnego wykonywania dzieła w tym samym czasie!
Warto wspomnieć, że termin improwizacja jest obecnie stosowany w bardzo szerokim kontekście i dotyczy różnych dziedzin życia człowieka. Zapytaj mamę czy zdarza jej się improwizować w kuchni podczas przygotowywania posiłków.
Powróćmy jednak do muzyki. Improwizacja jest powszechna w muzyce na całym świecie. Odgrywa doniosła rolę w muzyce narodów orientalnych - Chin, Indii, Japonii. Improwizacja jest powszechna również w polskiej muzyce ludowej. A co z muzyką klasyczną? Oczywiście i w tej muzyce jest miejsce na improwizację. Muzyk może tworzyć na zadany temat określony gatunek, np. fugę. Może też realizować basso continuoBasso continuobasso continuo. W koncercie w kadencjiKadencjakadencji może wprowadzić własną część improwizacyjną. PartyturyPartyturaPartytury często były tylko pomocą, szkicem dla wykonawcy, to od jego inwencji zależał ostateczny kształt muzyczny utworu. Podsumowując, improwizacja była obecna w muzyce wszystkich epok począwszy od starożytności i jest obecna w muzyce współczesnej, jednak umiejętność tworzenia muzyki na żywo ustąpiła z czasem na rzecz idealnego odtworzenia coraz dokładniejszego zapisu muzycznego. W XX wieku nastąpił powrót do coraz większej swobody w kreacji utworu, czego przykładem jest m.in. aleatoryzmAleatoryzmaleatoryzm.
R8WycfjNywkGy
Na istotną rolę improwizacji w edukacji muzycznej zwrócili uwagę niektórzy kompozytorzy, m.in.: Émil Jaques‑Dalcroze oraz Carl Orff. Émil Jaques‑Dalcroze był twórcą rytmikiRytmikarytmiki, jako dziedziny kształcenia muzycznego, natomiast Carl Orff stworzył metodę, której głównym założeniem jest muzykowanie na prostych instrumentach perkusyjnych, elementy rytmiczne, improwizacja i ekspresja muzyczna. Warto zaznaczyć, że ćwiczenia z rytmiki oraz improwizacji korzystnie wpływają na koordynację wzrokowo – ruchowo – słuchową a także na świadomość własnego ciała i koncentrację uwagi.
RYezEyNSpfMZ8
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
RBb1f3JEmikmv
R9Qhf7hgMxyp1
Improwizacje ruchowe do muzyki klasycznej.
Każdy człowiek jest w stanie interpretować muzykę klasyczną poprzez ruchowe improwizacje. Forma tej improwizacji jest zależna od wielu czynników, m.in.: sprawności ruchowej, świadomości swojego ciała, wyobraźni muzycznej i przestrzennej, doświadczenia. Improwizując możemy skupić się na odtwarzaniu poszczególnych elementów dzieła muzycznego. Za pomocą ruchu najłatwiej jest pokazać takie elementy jak rytm, tempoTempotempo, melodię, dynamikęDynamikadynamikę. Główne elementy ruchu to: praca z prawidłowym oddechem i postawą ciała, naturalność i lekkość, gibkość, zwinność i wytrzymałość, wznoszenie i opadanie, przyspieszanie i zwalnianie, równowaga i upadek.
R1HITzAOEjmvE
Ćwiczenie 3
Dopasuj element dzieła muzycznego do opisu. Melodyka Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Rytmika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Dynamika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Agogika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania.
Dopasuj element dzieła muzycznego do opisu. Melodyka Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Rytmika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Dynamika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Agogika Możliwe odpowiedzi: 1. reguluje natężenie dźwięku. 2. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie. 3. określa szybkość utworu, inaczej tempo. 4. wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania.
Dopasuj element dzieła muzycznego do opisu.
wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania., porządkuje materiał dźwiękowy w czasie., reguluje natężenie dźwięku., określa szybkość utworu, inaczej tempo.
Melodyka
Rytmika
Dynamika
Agogika
Ćwiczenie 4
ReaWqYJSOzTE5
R1UrOSFYfJio8
Ćwiczenie 5
RCpdhGB40pLEU
R1cJN2NgTwHGF
Ćwiczenie 6
RatilcgBsZEPl
RllcGLvbrVxbp
Ćwiczenie 7
RhTHtPgbc5OOm
RLC8naEI1Mcuf
Praca domowa
Polecenie 1
Wysłuchaj uważnie utworu. Podczas słuchania zwróć uwagę m.in. na brzmienie instrumentów, dynamikę, tempo, rytm, melodię. Postaraj się zaimprowizować układ oddając zmiany w tempie, dynamice i nastroju utworu. Następnie napisz jedno zdanie na temat tego, co sprawia ci kłopot w wyrażaniu muzyki ruchem oraz dwa zdania na temat tego co jest dla Ciebie ciekawe w improwizowaniu muzyki ruchem.
R1cArQ4ABdBZY
RAbOmH8dOzme4
Słownik pojęć
Agogika
Agogika
określa szybkość utworu, inaczej tempo
Akord
Akord
współbrzmienie, co najmniej trzech różnych dźwięków
Aleatoryzm
Aleatoryzm
metoda komponowania zakładająca działanie i wykorzystanie przypadku zarówno w trakcie aktu twórczego (np. wybór materiału dźwiękowego przez losowanie), jak podczas wykonania utworu (np. wybór ostatecznej formy utworu z wielu możliwych przewidzianych przez kompozytora)
Artykulacja
Artykulacja
określa sposób wydobywania dźwięku
Bas
Bas
najniższy głos w wielogłosowym zapisie nutowym
Basso continuo
Basso continuo
bas cyfrowany, generałbas, b.c., typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki
Dynamika
Dynamika
reguluje natężenie dźwięku
Fuga
Fuga
utwór polifoniczny instrumentalny lub wokalny, w którym poszczególne głosy kolejno podejmują temat
Harmonia
Harmonia
sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym
Harmonika
Harmonika
porządkuje współbrzmienia dźwięków w utworze
Improwizacja
Improwizacja
wykonywanie czegoś, np. utworu muzycznego, bez przygotowania; też: rzecz tak powstała i wykonana
Instrumenty perkusyjne
Instrumenty perkusyjne
instrumenty muzyczne, z których dźwięk wydobywa się przez uderzanie lub potrząsanie
Jazz
Jazz
improwizowana muzyka powstała w drugiej połowie XIX w. w USA z połączenia elementów muzyki europejskiej i murzyńskiej
Kadencja
Kadencja
w utworach koncertowych: solowa wstawka o charakterze wirtuozowskim i improwizacyjnym
Kolorystyka
Kolorystyka
określa barwę dźwięku
Koncert
Koncert
instrumentalny utwór muzyczny przeznaczony do wykonania przez solistę i orkiestrę symfoniczną
Krakowiak
Krakowiak
żywy i popularny, polski taniec ludowy z okolic Krakowa, zaliczany do polskich tańców narodowych, w metrum 2/4 i w charakterystycznym, synkopowanym rytmie.
Melodia
Melodia
ciąg następujących po sobie dźwięków, uporządkowanych według zasad tonalnych, rytmicznych i formalnych, tworzących pewną całość
Melodyka
Melodyka
wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania
Muzyka klasyczna
Muzyka klasyczna
muzyka poważna, muzyka wywodząca się z tradycji klasycznych
Oberek
Oberek
polski taniec ludowy charakteryzujący się rytmami mazurowymi o metrum trójmiarowym, 6/8, 3/4 i skocznej melodii
Partytura
Partytura
zapis nutowy utworu muzycznego, podzielony na partie wokalne i instrumentalne
Polka
Polka
powszechny w wielu krajach taniec ludowy, w metrum 2/4, w szybkim tempie.
Pryma
Pryma
podstawowy dźwięk trójdźwięku lub odległość między dwoma jednobrzmiącymi dźwiękami
Rytm
Rytm
czynnik regulujący czas trwania dźwięków w utworze muzycznym i wyznaczający ich następstwo w czasie
Rytmika
Rytmika
1. porządkuje materiał dźwiękowy w czasie; 2. ćwiczenia ruchowe, prowadzone zwykle w takt muzyki
Seksta
Seksta
odległość między dwoma dźwiękami równa ośmiu lub dziewięciu półtonom
Tempo
Tempo
określa szybkość utworu, inaczej agogika
Tercja
Tercja
odległość między dwoma dźwiękami równa trzem lub czterem półtonom
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Słownik języka polskiego PWN
Biblioteka muzyczna
RBb1f3JEmikmv
ReaWqYJSOzTE5
RCpdhGB40pLEU
RatilcgBsZEPl
RhTHtPgbc5OOm
R1cArQ4ABdBZY
Bibliografia
red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Warszawa 1995.
J. Stadnicka, Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową, Warszawa 1998.