Ważne daty
VI w p.n.e. – prawdopodobny okres życia Ezopa, bajkopisarza greckiego
IV w. p.n.e. – pierwszy zbiór bajek Ezopa sporządzony przez Demetriosa z Faleronu
ok. 15 - ok. 50 r. n.e. – lata życia Fedrusa, bajkopisarza rzymskiego
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) formy strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: perfectum;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
h) odmienia czasowniki regularne koniugacji I–IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: perfectum;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
konstruować formy gramatyczne czasowników w czasie Indicātīvus perfectī āctīvī;
rozpoznawać w tekście łacińskim czasowniki w czasie Indicātīvus perfectī āctīvī;
definiować gatunek bajki przy pomocy dzieł EzopaEzopa.
O dwóch przyjaciołach i niedźwiedziu
Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie
Indicātīvus perfectī āctīvī
Indicātīvus perfectī āctīvī - tryb oznajmujący czasu przeszłego strony czynnej koniugacji I - IV
Czasu przeszłego dokonanego możemy używać do mówienia o wydarzeniach minionych, opowiadania historii i bajek.
Perfectum activi ma swój odrębny temat (trzecia podstawowa forma czasownika) i odrębne końcówki osobowe:
Singulāris | Plūrālis | |
1 | -i | -imus |
2 | -isti | -istis |
3 | -it | -erunt |
Formy podstawowe czasownika:
amō,
↧
1 sg.
indicātīvus praesentīs āctīvī
amāre,
↧
īnfīnītīvus praesentis āctīvī
amāvī
↧
1 sg.
īndicātīvus perfectī āctīvī
Wzór odmiany jest wspólny dla wszystkich IV koniugacji, do tematu perfecti dodawane są końcówki osobowe:
Singulāris | Plūrālis | |
1 | amāvī | amāvimus |
2 | amāvistī | amāvistis |
3 | amāvit | amāvērunt |
Połącz w pary formy tematu perfecti poniższych czasowników z ich formami podstawowymi (praesens i infinitivus):
mordeō, mordēre, pellō, pellere, pendō, pendere, cadō, cadere, tollō, tollere, pōnō, pōnere, frangō, frangere, mittō, mittere, fīgō, fīgere, ferō, ferre
sustulī | |
tulī | |
posuī | |
momordī | |
mīsī | |
cecidī | |
pependī | |
pepulī | |
fīxī | |
frēgī |
Uzupełnij odmiany czasowników właściwymi formami:
Singularis | Pluralis | |
---|---|---|
1 | pepuli | pepulimus |
2 | pepulistis | |
3 | pepulit |
Uzupełnij odmiany czasowników właściwymi formami:
Singularis | Pluralis | |
---|---|---|
1 | cecidi | |
2 | cecidisti | |
3 | ceciderunt |
Uzupełnij odmiany czasowników właściwymi formami:
Singularis | Pluralis | |
---|---|---|
1 | misi | |
2 | misistis | |
3 | misit | miserunt |
Indicātīvus perfectī āctīvī słowa posiłkowego esse
Perfectum czasownika posiłkowego sum, esse, fuī tworzy się przez dodanie do tematu perfecti fu- końcówek osobowych:
Singulāris | Plūrālis | |
1 | fuī | fuimus |
2 | fuistī | fuistis |
3 | fuit | fuērunt |
Słowniki
Słownik pojęć
(gr. apólogos, łac. apologus) krótki utwór literacki prozą lub wierszem, w którym występują jako bohaterowie zwierzęta, rośliny a także przedmioty. Bajka zawiera naukę moralną, mądrość życiową, wyrażoną w przysłowiu lub w uwadze dodanej na początku lub w zakończeniu utworu. Czerpie motywy i tematy zwykle z opowieści ludowych. Twórcą bajki zwierzęcej miał być w Grecji Ezop, niewolnik pochodzący z Azji Mniejszej, żyjący w VI w. p.n.e.
(gr. Ajsopos, łac. Aesopus) z Frygii lub Lidii, autor bajek zwierzęcych, rzekomo współczesny Solona i Siedmiu Mędrców (VI w. p.n.e.). Wg legendy był niewolnikiem Kadmosa z Samos i został zabity przez kapłanów delfickich. Tematy do swych, ustnie przekazywanych, bajek czerpał z życia. Były one wyrazem zdrowego chłopskiego rozumu i protestem uciśnionego ludu przeciw możnym tego świata. Pierwszy zbiór tych bajek, mythoj (lub logoj) Ajsopejoj, sporządził Demetrios z Faleronu w IV w. p.n.e.
(łac. Phaedrus) bajkopisarz rzymski (ok. 15 - ok. 50 r. n.e.), urodzony w Pieni w Macedonii, w młodym wieku dostał się jako niewolnik do Rzymu, gdzie opanował doskonale język łaciński. Wyzwolony przez Oktawiana Augusta, poświęcił się pracy literackiej. Był on jednym z nielicznych przedstawicieli nurtu plebejskiego w literaturze rzymskiej. Przełożył na język łaciński bajki greckie Ezopa, ujmując je w wiersze jambiczne. Bajkami swymi o charakterze satyrycznym, pełnymi aluzji politycznych społecznych i osobistych, naraził się po śmierci Augusta możnym osobistościom rzymskim i został skazany na wygnanie (czy też na więzienie). Zachowało się 135 bajek.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego,Warszawa 1978.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 2012.