RGoeb8KpX1T2g1
Ilustracja przedstawia kamienną tablicę, na które wyryte są łacińskie inskrypcje.

Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī

Ważne daty

753 r. p.n.e. – legendarna data założenia Rzymu

1

Scenariusz dla nauczyciela

RMPdLKvvPJoH11
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
h) mity o powstaniu Rzymu.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
2. nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy.

Nauczysz się

tworzyć oraz praktycznie wykorzystywać znajomość indicatiwu plusquamperfectī āctīvī;

czytać ze zrozumieniem w języku łacińskim;

konstruować odpowiedzi związane z danym tekstem;

rozwijać kompetencje językowe, poszerzając zasób słownictwa w języku łacińskim.

Plusquamperfectum

Znacie już dwa czasy przeszłe: imperfectum oraz perfectum.

Pamiętacie doskonale, że imperfectum to czas przeszły niedokonany, a zatem opisuje czynność trwającą przez jakiś czas w przeszłości. Np. Librum lēgī. - Przeczytałam książkę.

Dzisiaj poznacie kolejny łaciński czas przeszły, czyli plusquamperfectum. Jest to czas zaprzeszły i wyraża:

  • czynność mającą miejsce wcześniej w przeszłości w porównaniu z inną czynnością wyrażoną czasem przeszłym,

  • czynność trwającą przez jakiś czas w przeszłości.

Zanim dowiecie się, w jaki sposób tworzymy indicātīvus plusquamperfectī āctīvī (tryb oznajmujący czasu zaprzeszłego strony czynnej), spójrzcie na poniższą oś czasu, aby zrozumieć jaki moment w przeszłości wyraża czas plusquamperfectum.

RG0nPxmbGQOg41
Ilustracja przedstawia oś czasu. Po środku osi znajduje się czarna kreska z podpisem nunc. W połowie lini znajduje się kolor niebieski z podpisem imperfectum. Kolor zielony i pomarańczowy to 1/3 z koloru niebieskiego, które podpisane są perfectum i plusquamperfectum.
Oś czasu, online-skills, CC BY 3.0
RViLc8ESfRfrI
Film animowany Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī.. Film jest pokazem slajdów na których pojawiają się następujące informacje: 1. Napis: „Putō eum ōrātōrem esse.” 2. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 3. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putō”, a pod nią napis 3.: „Prima persona singularis indicātīvī praesentīs āctīvī”. 4. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putāre”, a pod nią napis 4.: „īnfīnītīvus preasentis āctīvī”. 5. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putāvī”, a pod nią napis 5.: „prima persona indicātīvī perfectī āctīvī”. 6. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putātum”, a pod nią napis 6.: „supinum”. 7. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 8. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 9. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 10. Napis: „putāvī, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w poniższej tabeli: putāre putō putā(mus) [3] putā(s) [1] putā(tis) [4] putā(t) [2] putā(nt) [5] 11. Napis: „putāvī, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tabeli wyżej. 12. Napis: „putō, putāre, putāvī, putātum”. 13. Napis: „putō, putāre, putāvī, putātum”. 14. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāv(isse) [6] putāvī putāv(imus) [3] putāv(isti) [1] putāv(istis) [4] putāv(it) [2] putāv(ērunt) [5] 15. Napis: „putō, putāre, putātum ”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāvisse putāvī putāvimus putāvisti putāvistis putāvit putāvērunt 16. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyraz „putāv”. 17. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāv(eram) [1] putāv(erāmus) [4] putāv(erās) [2] putāv(erātis) [5] putāv(erat) [3] putāv(erant) [6] 18. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: (putāv)-eram (putāv)-erāmus (putāv)-erās (putāv)-erātis (putāv)-erat (putāv)-erant 19. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram (eram) -erāmus (erāmus) -erās (erās) -erātis (erātis) -erat (erat) -erant (erant) 20. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram (erām) -erāmus (erāmus) -erās (erās) -erātis (erātis) -erat (erāt) -erant (erānt) 21. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 22. Napis: „Debēo librum legere.”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 23. Napis: „debēo, debēre, debuī, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 24. Napis: „debēo, debēre, debuī, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 25. Napis: „debēo, debēre, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: (debu)-eram (debu) -erāmus (debu) -erās (debu) -erātis (debu) -erat (debu) -erant 26. Napis i dwie kolumny, które zostały utworzone w punkcie 25. 27. Napisy: „Salvē, Marcē!” po lewej, „Salvē Iūliā!” po prawej”, ‘Quid agis?” po lewej, „Legō librum” po prawej 28. Napisy: „Salvē , Marcē!” po lewej, „Salvē Iūliā!” po prawej”, ‘Quid agis?” po lewej, „Legō librum” po prawej, napis „agō, agere, ēgī, āctum”. 29. Napis: „agō, agere, ēgī, āctum ”; strzałka 30. Napis: „agō, agere, ēgī, āctum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 31. Napis: „agō, agere, āctum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: ēg ( -eram) [1] ēg (-erāmus) [4] ēg (-erās) [2] ēg (-erātis) [5] ēg (-erat) [3] ēg (-erant) [6] 32. Napis: „sum, esse, fuī” 33. Napis: „sum, esse,” pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: fu ( -eram) [1] fu (-erāmus) [4] fu (-erās) [2] fu (-erātis) [5] fu (-erat) [3] fu (-erant) [6] W  trakcie lektor czyta następujące informacje: 1. Lektor: „Putō eum ōrātōrem esse.” 2. (Po chwilii- 3 sekundy) Lektor: „Zwykle podaje się cztery formy czasownika łacińskiego” (po pojawieniu się wszystkich wyrazów) Lektor: „A są to” Lektor: „Pierwsza osoba indicātīvī praesentīs āctīvī.” Lektor: „īnfīnītīvus praesentīs āctīvī.” Lektor: „Pierwsza osoba singularis perfectī āctīvī.” Lektor: „Supinum”. Lektor: „Z tematu praesentīs tworzymy między innymi formy praesentīs”. 1. Lektor: „Na podstawie tematów praesentīs tworzymy między innymi formy indikatiwu praesentīs āctīvī.” 2. Lektor: „Najpierw, aby uzyskać temat praesentīs odcinamy końcówkę „-re”. ” 3. Lektor: „A następnie tworzymy formy osobowe.” Lektor: „Dokonujemy tego przez dodanie końcówek osobowych do tematu”. Lektor: „Po usunięciu końcówek osobowych znów widzimy temat praesentīs”. Lektor: „Trzecia podawana forma to pierwsza osoba indikatiwu perfectī āctīvī.” Lektor: „Aby utworzyć formy czasu perfectī, dodajemy końcówki osobowe do tematu”. (Między [5], a [6]) Lektor: „Aby utworzyć īnfīnītīvus, czyli bezokolicznik dodajemy końcówkę -isse.” Lektor: „Aby otrzymać temat perfectī odcinamy końcówki osobowe lub końcówkę bezokolicznika”. Lektor: „Do tworzenia form czasu plusquamperfectum używamy tematu perfectī”. Lektor: „Robimy to dodając odpowiednie końcówki osobowe do tematu perfectī [1] eram, [2] erās, [3] erat, [4] erāmus, [5] erātis, [6] erant”. Lektor: „Końcówki te są identyczne dla każdej koniungacji”. Lektor: „Identyczne z formami indikatiwu imperfectī czasownika sum, esse, fuī”. Lektor: „Aby utworzyć formę plusquamperfectī od czasownika wystarczy dołączyć do niego odpowiednie końcówki osobowe”. (po chwili) Lektor: „formy podstawowe czasownika „debēo” to:” (Wraz z pojawianiem się kolejnych wyrazów) Lektor: „debēo, debēre, debuī, debītum”. [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī”. [2] Lektor: „otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową”. Lektor: „i dodajemy do niego końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (po zniknięciu wszystkiego, gdy na ekranie jest pusta plansza) Lektor: „Identycznie tworzymy formy od wszystkich czasowników.” Lektor: „Salvē, Marcē!; Salvē Iūliā!; Quid agis?; Legō librum.” [1] Lektor: „forma „agis” jest stworzona za pomocą tematu praesentīs i końcówki drugiej osoby singularis indikatiwu praesentīs āctīvī.” [2] Lektor: „formy słownikowe wyrazu „agō” to „agō”, „agere”, „egī”, „āctum”.” [1] Lektor: „Z formy pierwszej osoby singularis indikatiwu perfectī āctīvī możemy odczytać temat”. [2] Lektor: „po odcięciu końcówki osobowej”. [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī.” [2] Lektor: „Otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową.” [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī”. [2] Lektor: „Otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową”. [3] Lektor: „i dodajemy końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (razem z pojawianiem się końcówek powinny być kolejno odczytywane) „eram, erās, erat, erāmus, erātis, erant”. [1] Lektor: „Tak samo tworzymy formy indikatiwu plusquamperfectī āctīvī od czasownika sum, esse, fuī”. [2] Lektor: „Wyznaczamy temat”. [3] Lektor: „i dodajemy końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (razem z pojawianiem się końcówek powinny być kolejno odczytywane) „eram, erās, erat, erāmus, erātis, erant”.
Film edukacyjny pt. Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RViLc8ESfRfrI

Film edukacyjny pt. Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī

Film animowany Indicātīvus plusquamperfectī āctīvī.. Film jest pokazem slajdów na których pojawiają się następujące informacje: 1. Napis: „Putō eum ōrātōrem esse.” 2. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 3. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putō”, a pod nią napis 3.: „Prima persona singularis indicātīvī praesentīs āctīvī”. 4. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putāre”, a pod nią napis 4.: „īnfīnītīvus preasentis āctīvī”. 5. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putāvī”, a pod nią napis 5.: „prima persona indicātīvī perfectī āctīvī”. 6. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum” Strzałka wskazująca na wyraz „putātum”, a pod nią napis 6.: „supinum”. 7. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 8. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 9. Napis: „Putō, putāre, putāvī, putātum”. 10. Napis: „putāvī, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w poniższej tabeli: putāre putō putā(mus) [3] putā(s) [1] putā(tis) [4] putā(t) [2] putā(nt) [5] 11. Napis: „putāvī, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tabeli wyżej. 12. Napis: „putō, putāre, putāvī, putātum”. 13. Napis: „putō, putāre, putāvī, putātum”. 14. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāv(isse) [6] putāvī putāv(imus) [3] putāv(isti) [1] putāv(istis) [4] putāv(it) [2] putāv(ērunt) [5] 15. Napis: „putō, putāre, putātum ”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāvisse putāvī putāvimus putāvisti putāvistis putāvit putāvērunt 16. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyraz „putāv”. 17. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: putāv(eram) [1] putāv(erāmus) [4] putāv(erās) [2] putāv(erātis) [5] putāv(erat) [3] putāv(erant) [6] 18. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: (putāv)-eram (putāv)-erāmus (putāv)-erās (putāv)-erātis (putāv)-erat (putāv)-erant 19. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram (eram) -erāmus (erāmus) -erās (erās) -erātis (erātis) -erat (erat) -erant (erant) 20. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram (erām) -erāmus (erāmus) -erās (erās) -erātis (erātis) -erat (erāt) -erant (erānt) 21. Napis: „putō, putāre, putātum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 22. Napis: „Debēo librum legere.”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 23. Napis: „debēo, debēre, debuī, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 24. Napis: „debēo, debēre, debuī, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 25. Napis: „debēo, debēre, debītum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: (debu)-eram (debu) -erāmus (debu) -erās (debu) -erātis (debu) -erat (debu) -erant 26. Napis i dwie kolumny, które zostały utworzone w punkcie 25. 27. Napisy: „Salvē, Marcē!” po lewej, „Salvē Iūliā!” po prawej”, ‘Quid agis?” po lewej, „Legō librum” po prawej 28. Napisy: „Salvē , Marcē!” po lewej, „Salvē Iūliā!” po prawej”, ‘Quid agis?” po lewej, „Legō librum” po prawej, napis „agō, agere, ēgī, āctum”. 29. Napis: „agō, agere, ēgī, āctum ”; strzałka 30. Napis: „agō, agere, ēgī, āctum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: -eram -erāmus -erās -erātis -erat -erant 31. Napis: „agō, agere, āctum”, pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: ēg ( -eram) [1] ēg (-erāmus) [4] ēg (-erās) [2] ēg (-erātis) [5] ēg (-erat) [3] ēg (-erant) [6] 32. Napis: „sum, esse, fuī” 33. Napis: „sum, esse,” pod spodem wyrazy ułożone jak w tej tabeli: fu ( -eram) [1] fu (-erāmus) [4] fu (-erās) [2] fu (-erātis) [5] fu (-erat) [3] fu (-erant) [6] W  trakcie lektor czyta następujące informacje: 1. Lektor: „Putō eum ōrātōrem esse.” 2. (Po chwilii- 3 sekundy) Lektor: „Zwykle podaje się cztery formy czasownika łacińskiego” (po pojawieniu się wszystkich wyrazów) Lektor: „A są to” Lektor: „Pierwsza osoba indicātīvī praesentīs āctīvī.” Lektor: „īnfīnītīvus praesentīs āctīvī.” Lektor: „Pierwsza osoba singularis perfectī āctīvī.” Lektor: „Supinum”. Lektor: „Z tematu praesentīs tworzymy między innymi formy praesentīs”. 1. Lektor: „Na podstawie tematów praesentīs tworzymy między innymi formy indikatiwu praesentīs āctīvī.” 2. Lektor: „Najpierw, aby uzyskać temat praesentīs odcinamy końcówkę „-re”. ” 3. Lektor: „A następnie tworzymy formy osobowe.” Lektor: „Dokonujemy tego przez dodanie końcówek osobowych do tematu”. Lektor: „Po usunięciu końcówek osobowych znów widzimy temat praesentīs”. Lektor: „Trzecia podawana forma to pierwsza osoba indikatiwu perfectī āctīvī.” Lektor: „Aby utworzyć formy czasu perfectī, dodajemy końcówki osobowe do tematu”. (Między [5], a [6]) Lektor: „Aby utworzyć īnfīnītīvus, czyli bezokolicznik dodajemy końcówkę -isse.” Lektor: „Aby otrzymać temat perfectī odcinamy końcówki osobowe lub końcówkę bezokolicznika”. Lektor: „Do tworzenia form czasu plusquamperfectum używamy tematu perfectī”. Lektor: „Robimy to dodając odpowiednie końcówki osobowe do tematu perfectī [1] eram, [2] erās, [3] erat, [4] erāmus, [5] erātis, [6] erant”. Lektor: „Końcówki te są identyczne dla każdej koniungacji”. Lektor: „Identyczne z formami indikatiwu imperfectī czasownika sum, esse, fuī”. Lektor: „Aby utworzyć formę plusquamperfectī od czasownika wystarczy dołączyć do niego odpowiednie końcówki osobowe”. (po chwili) Lektor: „formy podstawowe czasownika „debēo” to:” (Wraz z pojawianiem się kolejnych wyrazów) Lektor: „debēo, debēre, debuī, debītum”. [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī”. [2] Lektor: „otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową”. Lektor: „i dodajemy do niego końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (po zniknięciu wszystkiego, gdy na ekranie jest pusta plansza) Lektor: „Identycznie tworzymy formy od wszystkich czasowników.” Lektor: „Salvē, Marcē!; Salvē Iūliā!; Quid agis?; Legō librum.” [1] Lektor: „forma „agis” jest stworzona za pomocą tematu praesentīs i końcówki drugiej osoby singularis indikatiwu praesentīs āctīvī.” [2] Lektor: „formy słownikowe wyrazu „agō” to „agō”, „agere”, „egī”, „āctum”.” [1] Lektor: „Z formy pierwszej osoby singularis indikatiwu perfectī āctīvī możemy odczytać temat”. [2] Lektor: „po odcięciu końcówki osobowej”. [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī.” [2] Lektor: „Otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową.” [1] Lektor: „Do wyznaczenia tematu perfectī znów używamy formy pierwszej osoby singularis perfectī āctīvī”. [2] Lektor: „Otrzymujemy go usuwając końcówkę osobową”. [3] Lektor: „i dodajemy końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (razem z pojawianiem się końcówek powinny być kolejno odczytywane) „eram, erās, erat, erāmus, erātis, erant”. [1] Lektor: „Tak samo tworzymy formy indikatiwu plusquamperfectī āctīvī od czasownika sum, esse, fuī”. [2] Lektor: „Wyznaczamy temat”. [3] Lektor: „i dodajemy końcówki osobowe czasu plusquamperfectum”. (razem z pojawianiem się końcówek powinny być kolejno odczytywane) „eram, erās, erat, erāmus, erātis, erant”.

RUFoncN00vkvh
Ćwiczenie 1
Zapoznaliście się już z filmem i wiecie doskonale, że zakończenia indicativus plusquamperfectī āctīvī to formy czasownika sum, esse, fuī w imperfectum. Aby powtórzyć te zakończenia, zaznacz, która z poniższych odmian czasownika sum, esse, fuī stanowi jego odmianę w imperfectum. Możliwe odpowiedzi: 1. Singularis
1. erō
2. eris
3. erit

Pluralis
1. erimus
2. eritis
3. erunt, 2. Singularis
1. sum
2. es
3. est

Pluralis
1. sumus
2. estis
3. sunt, 3. Singularis
1. eram
2. erās
3. erat

Pluralis
1. erāmus
2. erātis
3. erant



Zapoznaliście się już z filmem i wiecie doskonale, że zakończenia indicativus plusquamperfectī āctīvī to formy czasownika sum, esse, fuī w imperfectum. Aby powtórzyć te zakończenia, zaznacz, która z poniższych odmian czasownika sum, esse, fuī stanowi jego odmianę w imperfectum.

  • Singularis
    1. erō
    2. eris
    3. erit

    Pluralis
    1. erimus
    2. eritis
    3. erunt
  • Singularis
    1. sum
    2. es
    3. est

    Pluralis
    1. sumus
    2. estis
    3. sunt
  • Singularis
    1. eram
    2. erās
    3. erat

    Pluralis
    1. erāmus
    2. erātis
    3. erant
R1VFi3WKhzxMO
Ćwiczenie 2
Wiedząc że imperfectum to (czas przeszły niedokonany) odpowiedz czym jest perfectum i plusquamperfectum.

Znasz już aż trzy łacińskie czasy przeszłe: imperfectum (czas przeszły niedokonany), perfectum (czas przeszły dokonany) i plusquamperfectum (czas zaprzeszły). Umieszczając czasowniki w odpowiednim miejscu w tabeli, powtórz sposoby tworzenia wszystkich trzech czasów w trybie oznajmującym.

słuchałem, wołaliśmy, uważali, kończyliście, usłyszałem, zobaczyłeś, napisaliście, zawołaliśmy, pochwaliłem był, skończyliście byli, zobaczyliśmy byli, czytał był

Imperfecti Perfecti Plusquamperfecti
słuchałem usłyszałem pochwaliłem był
     
wołaliśmy zobaczyłeś skończyliście byli
     
uważali napisaliście zobaczyliśmy byli
     
kończyliście zawołaliśmy czytał był
     
RlNEc4BW0QDKb
Ćwiczenie 3
Poniżej znajduje się prosty tekst w języku łacińskim. Uzupełnij poniższy fragment, umieszczając czasowniki w odpowiednim miejscu. Pūblius Gāiō, fratrī suō, dē diē difficilī in scholā ōrātōriā Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat et Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat, quod cum aliīs puerīs Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat. Prīmum omnēs librōs Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat et magnā vōce fragmenta scrīptōrum Latīnōrum Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat. Deinde magister discipulōs figūrās in ōrātiōne Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat. Pūblius et aliī discipulī exercitia scrībere Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat, quae ante omnis illūstris rhētor Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat. Hōc modō magister discipulōs artem rhētoricam Tu uzupełnij 1. nārrāvit, 2. dēbuerant, 3. ēgerant, 4. aperuerant, 5. recitāverant, 6. docuerat, 7. scrīpserat, 8. dēscrīpsit, 9. explicāverat.

Poniżej znajduje się prosty tekst w języku łacińskim. Uzupełnij poniższy fragment, umieszczając czasowniki w odpowiednim miejscu.

dēscrīpsit, aperuerant, docuerat, scrīpserat, recitāverant, dēbuerant, ēgerant, nārrāvit, explicāverat

Pūblius Gāiō, fratrī suō, dē diē difficilī in scholā ōrātōriā .......................... et .........................., quod cum aliīs puerīs ........................... Prīmum omnēs librōs .......................... et magnā vōce fragmenta scrīptōrum Latīnōrum ........................... Deinde magister discipulōs figūrās in ōrātiōne ........................... Pūblius et aliī discipulī exercitia scrībere .........................., quae ante omnis illūstris rhētor ........................... Hōc modō magister discipulōs artem rhētoricam ...........................

Historia Romulusa i Remusa

RG9GmlGMideOG1
Ilustracja przedstawia posąg Wilczycy kapitolińskiej, która została wykonana z brązu. Pod stojącą wilczycą siedzą legendarni założyciele Rzymu - Romulus i Remus, którzy są karmieni przez zwierzę.
Autor nieznany, „Wilczyca kapitolińska”, V w. p.n.e. lub XII w. n.e., bliźnięta zostały dodane do rzeźby w XV w., Muzeum Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Zapoznajcie się teraz z fragmentemm46fdb4627de7ba98_0000000000007fragmentem książki Zygmunta Kubiaka Mitologia Greków i Rzymian i przypomnijcie sobie historię RomulusaRomulusRomulusa i Remusa.

Zbliżamy się do pory założenia Rzymu. AmuliusAmuliusAmulius wydarł władzę bratu, Numitorowi, i zabił jego synów. Córkę zaś brata, zwaną Rea SilviaRea Sylwia (Ilia)Rea Silvia albo Ilia, uczynił westalką, aby nie miała potomstwa. Ale przygarnął ją do siebie Mars; w jego potężnym uścisku poczęła dwóch bliźniaków. Nie jest to pewne, czy Amulius utopił ją w Tybrze, czy inaczej zamordował. Urodzonych chłopców rzucono w jakimś koszyku do Tybru. Wezbrana woda położyła ich u stóp PalatynuPalatynPalatynu. Posłyszała ich płacz wilczyca, mieszkająca w Luperkalu, i zabrała się do karmienia ich. Dzięcioł, ptak Marsa, przylatywał i rzucał dzieciom owoce leśne. Zauważył wreszcie to wszystko królewski pasterz, FaustulusFaustulusFaustulus, który ma takie imię, jakby był przebranym Faunusem albo przynajmniej działał w porozumieniu z nim, i wziął dzieci do domu. Wychowywała chłopców żona pasterza Acca Larentia. Kiedy dorośli, okazało się niebawem, że to władcy. (...)

Romulus i Remus.
Pewnego razu młodszy z braci, Remus, pokłócił się z królewskimi pasterzami. Siłą zaciągnęli go do Amuliusa na sąd. Pobiegł na pomoc do AlbyAlba LongaAlby starszy, RomulusRomulusRomulus. Amulius zastanawiał się: kim jest ten świetny młodzieniec? Zrozumiał, wnet zaczęła się bezwzględna ich walka, która skończyła się tym, że Amuliusa zabito, a Numitor odzyskał tron. Młodzi zaś postanowili założyć nowy gród w tym miejscu, gdzie ich wykarmiła wilczyca. Ale kto zostanie królem? Czy będzie to Remora Remusa, czy Roma Romulusa? Jak nakazują augurowie, obaj wypatrywali ptaków. Romulus stanął na Palatynie, Remus na Awentynie. Remus zobaczył sześć sępów, Romulus – dwanaście sępów. Romulusowi przyznano władzę, tak chcieli bogowie.

Rok 753 przed Chr.: zaczynają się wznosić mury Rzymu na Palatynie, zrazu maleńkie, ledwie wystające nad ziemię. Remus wzgardliwie przeskoczył je. A to już było miasto. Romulus, albo jeden z jego towarzyszy, zabił brata jako napastnika. Ciągle na nowo Rzymianie będą wspominać ze zgrozą tę bratnią krew u samego początku.

R1CeOWUMASCSJ1
Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pt. „Mars i Rea Sylwia”. Na obrazie znajduje się kobieta - Rea Silvia oraz mężczyzna - Mars. Pomiędzy postaciami są dwa aniołki. Mężczyzna (Mars) ubrany jest w zbroję, łapie kobietę za rękę. Rea Sylwia ubrana jest w białą suknię i żółtą szatę, kobieta jest przerażona nie chce iść z bogiem wojny.
Peter Paul Rubens, „Mars i Rea Sylwia”, 1617-1620, Pałac Liechtenstein, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
R17e1389EImOk1
Ilustracja przedstawia posąg, który przedstawia Rea Sylwia, która trzyma na ręce jednego z synów, drugi natomiast stoi obok niej. Chlopcy są nadzy, kobieta ubrana jest w długą szatę.
Jacopo della Quercia, „Rea Silvia”, 1414-1418, Santa Maria della Scala, Siena, Włochy, wikimedia.org, CC BY 4.0

Razem z nauczycielem przeczytajcie ze zrozumieniem tekst w języku łacińskim o Romulusie i Remusie, legendarnych bliźniętach i założycielach Rzymu, których wykarmiła wilczyca. W razie potrzeby skorzystajcie ze słownika łacińsko‑polskiego.

Dē Rōmulō et Remō
Mārtem deum fīliīs suīs adfuisse et puerōs miserōs servāvisse poētae trādunt. Postquam aqua vīmentum cum puerīs ad rīpam reportāverat, lupa accurrit et līberōs cotīdie nūtrīvit. Paulō post Faustulus pāstor cum armentīs prope fluvium sub Palātiō fuit. Vir bonus et iūstus, ubi līberōs in vīmentō vīdit, sēcum in casam portāvit ibique cum marītā suā ēducāvit. Rōmulus et Remus, ubi iam e puerīs excesserant, ā Faustulō dē fātō suō, dē Rhēā, dē avō, dē Amūliō multa cognōvērunt. Geminī Amūlium expulērunt vel necāvērunt et avō suō rēgnum reddidērunt. Posteā inter geminōs discordia invādit. Rēmus ā Rōmulō necātus esse trāditur. Rōmulus oppidum parvum in Palātiō aedificāvit et Rōmam appellāvit.

Źródłom46fdb4627de7ba98_0000000000008Źródło

Ro3DBYrIihfxU1
Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pt. „Romulus i Remus karmieni przez wilczycę”. Na obrazie znajduje się dwoje małych dzieci, które są karmieni przez wilczycę. Obok siedzi kobieta oraz mężczyzna. Za drzewem czai się inny mężczyzna.
Peter Paul Rubens, „Romulus i Remus karmieni przez wilczycę”, 1615-1616, Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, musiccogemma.wordpress.com, CC BY 3.0
m46fdb4627de7ba98_0000000000007
m46fdb4627de7ba98_0000000000008

Zadania

R1FCuWGLfAOxU
Ćwiczenie 4
Na podstawie przeczytanego tekstu o Romulusie i Remusie oceń, które z poniższych zdań są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Lupa Rōmulum et Remum ēducāvit. 2. Rōmulus Amūlium frātrumque suum necāvit. 3. Ūnus geminōrum oppidum aedificāvit.

Na podstawie przeczytanego tekstu o Romulusie i Remusie oceń, które z poniższych zdań są prawdziwe.

  • Lupa Rōmulum et Remum ēducāvit.
  • Rōmulus Amūlium frātrumque suum necāvit.
  • Ūnus geminōrum oppidum aedificāvit.
RR41Gv7jsfkVM1
Ćwiczenie 5
Wskaż czyją matką była Rea Sylwia. Możliwe odpowiedzi: 1. Amuliusa i Faustulusa 2. Remusa i Romulusa 3. Acca Larenti i Faustulusa
R7sPR6XHAYpcX
Ćwiczenie 6
Przypomnij sobie sposób tworzenia indicatīvī plusquamperfēctī āctīvī, dobierając do wpisanego już tematu perfectī czasownika crēdō, crēdere, crēdidī, crēditum stosowne zakończenia. Singularis
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās

Pluralis
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās
credid Tu uzupełnij 1. erit, 2. erō, 3. eram, 4. erāmus, 5. erat, 6. erātis, 7. istis, 8. imus, 9. erātis, 10. erās, 11. ērunt, 12. erant, 13. erās
indicatīvī plusquamperfēctī āctīvī, dobierając do wpisanego już tematu perfectī czasownika crēdō, crēdere, crēdidī, crēditum stosowne zakończenia.">

Przypomnij sobie sposób tworzenia indicatīvī plusquamperfēctī āctīvī, dobierając do wpisanego już tematu perfectī czasownika crēdō, crēdere, crēdidī, crēditum stosowne zakończenia.

erit, imus, erant, erās, erātis, erātis, erās, ērunt, eram, erāmus, erat, erō, istis

Singularis
credid..............
credid..............
credid..............

Pluralis
credid..............
credid..............
credid..............

RHvZQZ5xoBYqx
Ćwiczenie 7
Przypomnij sobie treść poznanej w trakcie lekcji czytanki o Romulusie i Remusie. Uzupełnij zdania, umieszczając w nich czasowniki w indicativi perfectī oraz plusquamperfēctī āctīvī. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika polsko-łacińskiego. Dē Rōmulō et Remō
Mārtem deum fīliīs suīs adfuisse et puerōs miserōs Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt poētae trādunt. Postquam aqua vīmentum cum puerīs ad rīpam Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt,lupa accurrit et līberōs cotīdiē Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt. Paulō post Faustulus pāstor cum armentīs prope fluvium sub Palātiō fuit. Vir bonus et iūstus, ubi līberōs in vīmentō vīdit, sēcum in casam Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt ibique cum marītā suā Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt. Rōmulus et Remus, ubi iam ex puerīs Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt, ā Faustulō dē fātō suō, dē Rhēā, dē avō, dē Amūliō multa Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt. Geminī Amūlium Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt vel Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt et avō suō rēgnum Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt. Posteā inter geminōs discordia invādit. Rēmus ā Rōmulō necātus esse trāditur. Rōmulus oppidum parvum in Palātiō Tu uzupełnij 1. reddidērunt, 2. aedificāvit, 3. reportāverat, 4. expulērunt, 5. servāvisse, 6. necāvērunt, 7. nūtrīvit, 8. ēducāvit, 9. excesserant, 10. portāvit, 1 Tu uzupełnij 1. cognōvērunt et Rōmam appellāvit.

Przypomnij sobie treść poznanej w trakcie lekcji czytanki o Romulusie i Remusie. Uzupełnij zdania, umieszczając w nich czasowniki w indicativi perfectī oraz plusquamperfēctī āctīvī. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika polsko-łacińskiego.

excesserant, ēducāvit, servāvisse, reportāverat, portāvit, nūtrīvit, cognōvērunt, necāvērunt, expulērunt, aedificāvit, reddidērunt

Dē Rōmulō et Remō
Mārtem deum fīliīs suīs adfuisse et puerōs miserōs .......................... poētae trādunt. Postquam aqua vīmentum cum puerīs ad rīpam ..........................,lupa accurrit et līberōs cotīdiē ........................... Paulō post Faustulus pāstor cum armentīs prope fluvium sub Palātiō fuit. Vir bonus et iūstus, ubi līberōs in vīmentō vīdit, sēcum in casam .......................... ibique cum marītā suā ........................... Rōmulus et Remus, ubi iam ex puerīs .........................., ā Faustulō dē fātō suō, dē Rhēā, dē avō, dē Amūliō multa ........................... Geminī Amūlium .......................... vel .......................... et avō suō rēgnum ........................... Posteā inter geminōs discordia invādit. Rēmus ā Rōmulō necātus esse trāditur. Rōmulus oppidum parvum in Palātiō .......................... et Rōmam appellāvit.

Słowniki

Słownik pojęć

Alba Longa
Alba Longa

Dziś Albano. Jedno z najstarszych miast italskich, stanowiące według legendy kolebkę Rzymu.

Amulius
Amulius

Legendarny król Alby Longi. Wypędził swojego starszego brata Numitora, objął po nim tron i zmusił jego córkę Reę Sylwię, aby została westalką. Synów Rei, Romulusa i Remusa, kazał wrzucić w fale Tybru. W wiele lat później Amulius został przez nich zabity.

Faustulus
Faustulus

Postać mitologiczna. Według legendy był to pasterz króla Amuliusa z Alby, który uratował wyrzuconych w fale Tybru Romulusa i Remusa. Wykarmiła ich i wychowała jego żona, Acca Larentia.

Palatyn
Palatyn

Jedno ze wzgórz Rzymu, według tradycji uważane za miejsce najstarszej osady rzymskiej (tzw. Roma quadrata).

Rea Sylwia (Ilia)
Rea Sylwia (Ilia)

Według mitologii była to córka króla Alby, Numitora i matka Romulusa i Remusa. Amulius, brat Numitora, w obawie by jej potomkowie nie odebrali mu władzy, uczynił ją westalką. Mimo to, za sprawą boga Marsa urodziła dwoje bliźniąt: Romulusa i Remusa. Amulius skazał ją na śmierć lub też ona sama rzuciła się do Tybru. Bóg rzeki ocalił ją i uczynił swoją małżonką.

Romulus
Romulus

Według mitologii syn Rei Sylwii i Marsa, wnuk Numitora, założyciel Rzymu. Amuliusz, król Alba Longa, który odebrał władzę swemu bratu, Numitorowi, z obawy przed zemstą ewentualnych potomków Rei Sylwi uczynił ją westalką. Jednakże za sprawą Marsa Rea Sylwia powiła bliźnięta: Romulusa i Remusa. Amuliusz, dowiedziawszy się o tym, kazał je wrzucić do Tybru. Niemowlęta wyrzucone przez rzekę na brzeg znalazła wilczyca, która nakarmiła je własnym mlekiem. Ostatecznie przygarnął je i wychował mieszkający w pobliżu pasterz. W czasie bójki z innymi pasterzami Remus został schwytany przez przeciwników i zaprowadzony do króla. Dotarł tam również Romulus z garstką towarzyszy. Wskutek szczęśliwego zbiegu okoliczności Numitor rozpoznał wnuków: Amuliusz został ukarany, a władzę przywrócono Numitorowi. Romulus i Remus założyli nowe miasto. W czasie sprzeczki o jego nazwę Romulus zabił Remusa, miastu nadał nazwę Roma i został jego pierwszym królem.

Słownik łacińsko‑polski

RhsfwGyczcuyz1
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

RG9GmlGMideOG1
Ilustracja przedstawia posąg Wilczycy kapitolińskiej, która została wykonana z brązu. Pod stojącą wilczycą siedzą legendarni założyciele Rzymu - Romulus i Remus, którzy są karmieni przez zwierzę.
Autor nieznany, „Wilczyca kapitolińska”, V w. p.n.e. lub XII w. n.e., bliźnięta zostały dodane do rzeźby w XV w., Muzeum Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1CeOWUMASCSJ1
Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pt. „Mars i Rea Sylwia”. Na obrazie znajduje się kobieta - Rea Silvia oraz mężczyzna - Mars. Pomiędzy postaciami są dwa aniołki. Mężczyzna (Mars) ubrany jest w zbroję, łapie kobietę za rękę. Rea Sylwia ubrana jest w białą suknię i żółtą szatę, kobieta jest przerażona nie chce iść z bogiem wojny.
Peter Paul Rubens, „Mars i Rea Sylwia”, 1617-1620, Pałac Liechtenstein, Wiedeń, Austria, wikimedia.org, domena publiczna
R17e1389EImOk1
Ilustracja przedstawia posąg, który przedstawia Rea Sylwia, która trzyma na ręce jednego z synów, drugi natomiast stoi obok niej. Chlopcy są nadzy, kobieta ubrana jest w długą szatę.
Jacopo della Quercia, „Rea Silvia”, 1414-1418, Santa Maria della Scala, Siena, Włochy, wikimedia.org, CC BY 4.0
Ro3DBYrIihfxU1
Ilustracja przedstawia obraz Petera Paula Rubensa pt. „Romulus i Remus karmieni przez wilczycę”. Na obrazie znajduje się dwoje małych dzieci, które są karmieni przez wilczycę. Obok siedzi kobieta oraz mężczyzna. Za drzewem czai się inny mężczyzna.
Peter Paul Rubens, „Romulus i Remus karmieni przez wilczycę”, 1615-1616, Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, musiccogemma.wordpress.com, CC BY 3.0
Rg0iWXap7qrrI1
Ilustracja przedstawia podłogową mozaikę. Przedstawieni zostali bliźniacy Romulus i Remus karmieni przez wilczycę.
„Romulus i Remus”, Galeria Wiktora Emanuela II, Mediolan, Włochy, online-skills, CC BY 3.0
m46fdb4627de7ba98_0000000000164

Bibliografia

Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 2003.

S. Wilczyński, E. Pobiedzińska, A. Jaworska, Porta Latina. Podręcznik do języka łacińskiego i kultury antycznej, Warszawa 2005.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej PWN A‑Z, red. Z Piszczek, Warszawa 1966.