Indicativus praesentis passivi
Ważne daty
I w. p.n.e.-I w. n.e. – Za panowania Augusta i Tyberiusza żył rzymski smakosz Apicjusz, któremu przypisywana jest zachowana do naszych czasów książka kucharska De re coquinaria libri X
ok. 35 r. n.e. – Horacy prezentuje publicznie swoje Satyry, w których zawarł słynne powiedzenie Ab ovo usque ad mala (czyli od jaja do jabłek, a zatem od początku do końca).
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1) zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) formy strony biernej czasowników w czasie teraźniejszym.
2) zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
b) strukturę składniową zdania w stronie biernej.
konstruować formy gramtyczne czasowników w stronie biernej w czasie teraźniejszym;
wskazywać w tekście łacińskim czasowniki w stronie biernej oraz je tłumaczyć;
wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim;
identyfikować potrawy na stole rzymskim;
Inter cēnam
Przed zapoznaniem się z filmem p.t. „Inter cēnam” przyjrzyj się grafikom przedstawiającym elementy rzymskiego posiłku:
Ōva et avēs in culīnā.
Pānis albus.
Carō porcī.
Piscēs.
Mala et ūvae.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film animowany pod tytułem Indicativus praesentis passivi opowiada o spożywaniu posiłku przez rodzinę rzymską. Podczas narracji utrwalana jest strona bierna czasowników w czasie teraźniejszym. Pierwszy ekran: dwaj chłopcy ubrani w kolorowe tuniki stoją na ścieżce przy bramie. Lektor czyta: Mārcus et Quīntus fessī domum revēniunt. Druga scena przedstawia tych samych chłopców stojących przy drzwiach domu. Drzwi otwierają się, wychodzi uśmiechnięta kobieta w zielonej sukni i białej todze i wita ich. Lektor czyta: In ātriō hospitēs ā laetā Octāviā salūtantur et ad cēnam invītantur. Na kolejnym ekranie kobieta z chłopcami oraz mężczyzna w niebieskiej tunice znajdują się we wnętrzu domu przy stole. Lektor czyta: Magna laetitia, inquit Octāviā, afficior, quod adestis, nam cēna iam parāta est. W następnej scenie wszyscy siedzą przy stole. Kiedy lektor wymienia potrawy, pojawiają się one kolejno na stole. Lektor czyta: Tum incipit cēna. Prīmum ab omnibus ōva et pānis albus, deinde piscēs et carō porcī cum holeribus, dēnique mala sūmuntur. Scena kolejna, to zbliżenie jedzących postaci. Lektor czyta: Ā puerīs maximē ōva laudantur, ā parentibus carō et piscēs. Następny ekran ukazuje poprzednią scenę z innej perspektywy. Lektor czyta: Magna cōpia aquae bibitur. Następna scena, to duże zbliżenie na chłopców. Jeden z nich do szklanki z wodą leje wino z glinianego naczynia z napisem „Falernum”. Lektor czyta: Mārcus tamen nōn aquam pūram, sed cum vīnō mixtam bibit. Kolejny ekran ukazuje detal - gliniane naczynie z napisem „Falernum”, z którego Marek wlewa wino. Lektor czyta: Praecipuē Falernō dēlectātur. Ostatni obraz ukazuje wszystkich przy stole. Lektor czyta: Cum omnēs iam mala edunt laetī colloquuntur.
Zadania
Przesuwając słowa w kolumnach dopasuj łacińskie wyrazy z ich polskimi odpowiednikami.
aqua, ōva, carō porcī, mala, piscēs, holera, ūvae
| jajka | |
| ryby | |
| pieczona świnia | |
| warzywa | |
| jabłka | |
| winogrona | |
| woda |
Uporządkuj zdania w porządku chronologicznym na podstawie tekstu Inter cēnam.
- Omnēs mala edēns colloquuntur.
- Prīmum ōva et pānīs albus sūmuntur.
- Frātrēs fessī in vīllam revertunt.
- Carō et piscēs ā parentibus maximē laudantur.
- Mārcus aquam cum vīnō mixtam bibit.
- Puerī ab Octāviā ad cēnam invītantur.
Zapoznając się z filmem na pewno zwróciliście uwagę na nie omawiane wcześniej formy czasowników. To czasowniki w stronie biernej. A oto jak wyglądają one dla 4 koniugacji w czasie teraźniejszym:
Czas | Koniugacja I | Koniugacja II | Koniugacja III | Koniugacja IV |
Praesēns | amor | videor | dūcor | audior |
jestem: | amāris | vīdērīs | dūceris | audīris |
kochany, | amātur | vidētur | dūcitur | audītur |
widziany, | amāmur | vidēmur | dūcimur | audīmur |
prowadzony, | amāminī | vidēminī | dūciminī | audīminī |
słyszany | amantur | videntur | dūcuntur | audiuntur |
Przyporządkuj formy strony biernej z tekstu Inter cēnam do poniższych opisów gramatycznych:
bibitur, dēlectātur, appōnuntur, sūmuntur, colloquuntur, audītur, afficior, laudantur, vīderīs, salūtantur invītantur
| Koniugacja I | |
|---|---|
| Koniugacja II | |
| Koniugacja III | |
| Koniugacja IV |
Zamień formy czasowników na stronę bierną nie zmieniając czasu, liczby i osoby.
laudat - ................
legit - ..............
edunt - ..............
invītās - ..................
dūcis - ..............
salūtāmus - ..................
Uzupełnij tekst właściwą formą czasowników w stronie biernej. Odpowiedzi wpisuj tylko małymi literami.
Mārcus et Quīntus fessī domum revēniunt. In ātriō hospitēs ā laetā Octāviā .................... (salūtō, -are) et ad cēnam .................... (invītō, -are). Magna laetitia, inquit Octāviā, afficior, quod adestis, nam cēna iam parāta est. Tum incipit cēna. Prīmum ab omnibus ōva et pānis albus, deinde piscēs et carō porcī cum holeribus, dēnique mala ................ ( sūmō, sūmere). Ā puerīs maximē ōva .................. (laudō, - āre), ā parentibus carō et piscēs, quōrum varia genera appōnuntur. Magna cōpia aquae .............. (bibō, bibere). Mārcus tamen nōn aquam pūram, sed cum vīnō mixtam bibit. Praecipuē Falernō .................... (dēlectō, -āre). Cum omnēs iam mala edunt laetī colloquuntur.
Wybierz zdanie właściwie oddające sytuację na zdjęciu.
- Aqua ā iuvene bibit.
- Aqua ā iuvene bibitur.
- Falernum ā iuvene bibitur.
Słowniki
Słownik pojęć
wino falernejskie, słynne z wybornego smaku, pochodzące z winnic w Kampanii
sos z krwi i wnętrzności ryb zwanych gariis, przyrządzany później również i z innych gatunków ryb. Grecy używali go do zmiękczania ostryg oraz jako pobudzającej apetyt przekąski. W Rzymie garum w III w. p.n.e. uważane było za luksusową potrawę, z czasem jednak stało się powszechnym i ulubionym przysmakiem.
Słownik łacińsko - polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.
I. Lewandowski, J. Wikarjak, Elementa sermonis Latini, Warszawa 1983.