Ważne daty
1699–1779 - lata życia Jeana- Baptiste Simone Chardina
1720–1790 - czas trwania nurtu stylistycznego- rokoko
ok. 1725–1726 - powstaje Martwa natura z zabitą płaszczką (Raja)
1735–1736 - powstaje obraz Młoda nauczycielka
1739 - Młoda guwernantka
1740 - Pracowita matka
1740‑1741 - Poranna toaleta
1740 - Modlitwa przed jedzeniem
1760 - Martwa natura z butelką oliwek
1763 - Martwa natura z winogronami i owocami granatu
1771 - Autoportret z okularami
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
7. rozpoznaje i nazywa technikę artystyczną zastosowaną przy wykonywaniu dzieła;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
określać czas trwania oraz warunki społeczne i polityczne dla rozwoju sztuki Jeana- Baptiste Simeona Chardina;
charakteryzować twórczość malarską Jeana- Baptiste Simeona Chardina w kontekście założeń programowych epoki;
rozpoznawać konkretne dzieła Chardina - Martwa natura z zabitą płaszczką (rają), Młoda nauczycielka, Młoda Guwernantka, Dziewczyna z lotką, Pracowita matka, Poranna Toaleta, Modlitwa przed posiłkiem, Martwa natura z butelką oliwek, Martwa natura z owocem granatu, Autoportret z okularami ;
dokonywać krótkiego opisu i analizy dzieł sztuki Chardina;
określać miejsca przechowywania konkretnych obrazów Chardina.
Wczesna twórczość Chardina
Jean- Baptiste Simeon Chardin (1699- 1779) urodził się w paryskiej rodzinie, w której ojciec był cenionym stolarzem - ebenistąebenistą, rzec zatem można rzemieślnikiem- artystą, działającym na zamówienie i cieszącym się dużym powodzeniem wśród ówczesnej salonowo- arystokratycznej societé. Wnioskować można zatem już na wstępie, że w całej twórczości Chardina- juniora dostrzegamy kult rzemiosła i starannie wykonanej roboty, porządek, rzetelność i schludność.
Chardin sprzeciwił się woli ojca, który chciał by syn poszedł w jego ślady, i nie wiadomo czy zaistniała jakaś bezpośrednia przyczyna podjęcia przez niego nauki malarstwa u Pierra Jacquesa Cazesa i Noëla Nicolasa Coypela. Z dala od Akademii pracował Chardin nad swoimi obrazami wytrwale i nie pokusił się o łatwy, efektowny sukces. Żył spokojnie, bez sensacji, oddając się całkowicie swojej pasji co zaowocowało nieskazitelnością jego kariery i kunsztu.
Portret, martwa naturamartwa natura i sceny rodzajowesceny rodzajowe czyli gatunki malarskie, które Chardin szczególnie sobie upodobał nie znajdowały się w orbicie zainteresowań współczesnych mu artystów‑malarzy i nie odpowiadały ówczesnemu stylowi i modzie rokokowej arystokracji.
Martwe natury, które budował z cierpliwych barwnych zestawień, bez pośpiechu, nieomylnie, sceny rodzajowe dalekie od rokokowych fêtes galantes czy intymne portrety tak charakterystyczne dla Chardina, mimo iż tworzone bez cenionej wtedy nonszalancji i brawury, przysporzyły mu wielu zwolenników i entuzjastów. Do końca życia był Chardin artystą cenionym i wziętym.
Wczesne lata twórczości- lata 20‑te i 30‑te XVIII wieku, poświęcił na malowanie martwych natur i bliski stał się w tym siedemnastowiecznym mistrzom holenderskim (Vermeerowi, Dou, Metsu). Jednak o ile u poprzedników martwa natura pełna jest przepychu, bogactwa i obfitości widocznych w nagromadzeniu pięknych srebrnych naczyń, soczystych wiktuałów, u Chardina jest przede wszystkim rejestracją zwykłych przedmiotów, utensyliów kuchennych, kamiennych blatów, prostej niewyszukanej żywności.
Od połowy lat 30‑tych Chardin przenosi swoje zainteresowania na rejestrację życia współczesnych mieszczan i życie ich zamienia w piękno, jednocześnie daleki będąc od jego idealizowania. Najzwyklejsze tematy życia codziennego - Pracowitą matkę, Poranną toaletę czy Modlitwę przed posiłkiem - sceny domowe i kuchenne, ujmuje bez zbędnego patosu, ckliwego rokokowego sentymentalizmu, ale też bez trywializmu.
Obraz Modlitwa przed jedzeniem namalowana w 1740 oku i przechowywana dzisiaj w Luwrze to jedna z kilku realizacji tego tematu. Zapewne najwcześniejsze to i najpewniej najlepsze przedstawienie rodzajowej sceny w intymnym wnętrzu, która tchnie spokojem, atmosferą sacrum, prostotą i ciszą. Wydobywa te efekty Chardin za pomocą zgaszonej kolorystyki i łagodnego modelunku światłocieniowego.
W takim podejściu odbijają się również echa sztuki Holendrów, głównie przejawiające się w pobudzeniu inwencji Chardina oraz ujęciu ponadczasowej sugestywności nastroju jego scen.
Sytuacje odtworzone w obrazach Młoda nauczycielka, Dziewczyna z lotką są tak jednoznaczne, że bez trudu odgadujemy ich temat. Już pierwsze spojrzenie daje nam odpowiedź czy w obrazie widać rozmowę, wspólny posiłek, pracę, czy zabawę.
Podobnie rzecz się ma z jego intymnymi portretami. Tłem w nich jest zawsze jasnoszara ściana. Akcesoria i rekwizyty zredukowane są do minimum, chyba, że służą identyfikacji przedstawianego właśnie tematu, a twarze postaci ujęte często z profilu lub półprofilu.
Chardin, który całe życie malował głównie farbami olejnymiolejnymi w końcowych latach swojej twórczości przeniósł swoje zainteresowanie na pastele, które były wówczas we Francji bardzo modne. W tej technice powstają jego autoportrety, które zapowiadają już o wiele późniejsze zasady techniki dywizjonistycznejdywizjonistycznej.
Techniki i środki malarskie w malarstwie Chardina
Specyfika tematyczna oraz pokrewieństwo jakie łączy malarstwo Jeana Baptiste Chardina z siedemnastowiecznym malarstwem holenderskim wymusiły na artyście stosowanie konkretnych i charakterystycznych technik i trików malarskich, które pomogły w osiągnięciu siły wyrazu jego dzieł.
Aksamitne lśnienie obrazów i zmysłowy sposób przedstawiania prozaicznych przedmiotów osiągnął Chardin poprzez zgranie subtelnej gamy odcieni pokrewnych sobie, subtelny światłocień oraz dzięki stosowanej technice przejrzystych laserunkówlaserunków.
Geniusz twórczości Chardina
Indywidualizm twórczy Jeana Baptiste Chardina w kontekście ówczesnych mód i wyobrażeń o sztuce wziął się zapewne z czynników najbardziej podstawowych, a więc od pochodzenia z rzemieślniczej rodziny oraz braku akademickiego wykształcenia. Niewątpliwie to one stały się bezpośrednią przyczyną ogromnego geniuszu i wyjątkowości twórczej Chardina, pozostającego w kontraście z programowymi założeniami epoki rokoka.
Chardin nie odbył podróży do Włoch stąd nie ma w jego malarstwie tak pożądanej wówczas fascynacji starożytnym Rzymem, antycznymi posągami czy tematyką mitologiczną. Przez całe życie zadowalał się on malowaniem prozaicznych przedmiotów i rodzajowych scen, które były odrzucane przez Akademię. Za to jednak tworzył zgodnie z własnym doświadczeniem, sumieniem i własną naturą i dzięki temu jego malarstwo jest tak fascynujące.
Dopasuj odpowiednią nazwę do przytoczonej definicji:
scena rodzajowa, genre, simplicité, laserunek
przezroczysta warstwa wykończeniowa farby, położona na powierzchni obrazu olejnego lub temperowego | |
przedstawienie w malarstwie, grafice, rzeźbie sceny z życia codziennego, również sceny związane ze zwyczajami lub obrzędami, a także życiem towarzyskim | |
prostota, niezłożoność, szczerość artystycznej wypowiedzi |
Wybierz prawda/fałsz. Wpływy sztuki którego kraju inspirowały twórczość Chardina?
Prawda | Fałsz | |
Anglia | □ | □ |
Włochy | □ | □ |
Holandia | □ | □ |
Słownik pojęć
metoda malarska zapoczątkowana przez impresjonizm, wykorzystująca odkrycia optyki w zakresie rozbicia wiązki światła białego na barwy spektralne (czyste); w praktyce malarstwo dywizjonistyczne polegało na rozbiciu plamy koloru na zasadnicze barwy widma słonecznego, kładzione na płótnie drobnymi, nieregularnymi plamkami czystych farb, łączących się w oku widza w jednolite płaszczyzny barwne o dużej intensywności i świetlistości; metodę dywizjonizmu rozwinął neoimpresjonizm przekształcając w pointylizm
stolarz- artysta wyrabiający meble; we Francji XVI w. rzemieślnik wykonujący na meblach intarsje z hebanu
przezroczysta warstwa wykończeniowa farby, położona na powierzchni obrazu olejnego lub temperowego, zmieniająca zabarwienie partii pokrytej laserunkiem
technika malarska polegająca na posługiwaniu się farbami olejnymi, w których spoiwem jest głównie olej lniany; za podłoże malarskie służą najczęściej drewno, płótno, blacha, rzadziej papier lub pergamin
przedstawienie plastyczne, głównie malarskie, wszelkiego rodzaju przedmiotów, przeważnie użytkowych, często naczyń kuchennych i stołowych, owoców, kwiatów, zabitych (rzadziej żywych) zwierząt, broni, artykułów spożywczych, skomponowanych w grupy dające możliwość efektownych zestawień kolorystycznych i gry świateł
technika malarska posługująca się pastelami czyli farbami uformowanymi w cienkie, miękkie pałeczki z pigmentów, kredy, gipsu i małej ilości spoiwa (gł. gumy tragakantowej), mająca charakter pośredni między rysunkiem a malarstwem
przedstawienie w malarstwie, grafice, rzeźbie sceny z życia codziennego, również sceny związane ze zwyczajami lub obrzędami, a także życiem towarzyskim
prostota, niezłożoność, szczerość artystycznej wypowiedzi
Źródło: encyklopedia.pwn.pl