Scenariusz zajęć

IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy

Temat: Innego końca świata nie będzie – jaka epoka, taka wizja

Treści kształcenia:

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

2. Analiza. Uczeń:

2) dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Dostrzega w utworze cechy charakterystyczne określonej epoki literackiej,

• Redaguje notatkę,

• Wyraża opinię,

• Rozwija sprawność współdziałania w grupie.

Nabywane umiejętności:

• Rozpoznawania problematyki utworu,

• Porównywania własnego zdania z opinią interlokutorów,

• Kreatywnego nastawienia do analizy świata przedstawionego w wierszu.

Kompetencje kluczowe:

• Porozumiewanie się w języku ojczystym,

• Umiejętność uczenia się,

• Kompetencje społeczne i obywatelskie.

Środki dydaktyczne:

• Słowniki terminów literackich,

• Sprzęt multimedialny: rzutnik, ekran, tablica interaktywna,

• Zasób multimedialny: film „Piosenka o końcu świata”,

• Kartki z wydrukowanym wierszem Czesława Miłosza „Piosenka o końcu świata”Indeks górny 1¹.

Metody nauczania:

• Problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja, aktywizująca: praca w grupach,

• Eksponująca: film,

• Praktyczne: ćwiczenia redakcyjne, praca z tekstem.

Formy pracy:

• Zbiorowa,

• Grupowa zróżnicowana.

Przebieg zajęć:

Etap przygotowawczy

Polonista prosi uczniów, by na kolejne zajęcia opracowali mapy mentalne z charakterystyką epok literackich.

Etap wstępny

Nauczyciel wita uczniów. Inicjuje rozmowę na temat wizji końca świata – jakie są im znane, których wizjonerów, czy jakieś już „się sprawdziły”, jak ewentualnie zostały zinterpretowane; jakie mogą być domniemane przyczyny ostatecznej katastrofy, np. zmiany klimatyczne, uderzenie w ziemię meteorytu, atak kosmitów. Młodzież próbuje opisać także reakcje, jakie wyobrażenia te wywołują; polonista kieruje rozmową tak, by klasa omawiała temat również w kontekście tekstów kultury z różnych epok – dopytuje o ukazany w nich obraz rzeczywistości w dniu ostatecznym. Po chwili rysuje na tablicy schemat rybiego szkieletu z wpisanym w głowę ryby pytaniem: „Dlaczego wizja zagłady świata jest tak popularnym motywem podejmowanym przez artystów?”. Uczniowie w krótkiej dyskusji ustalają cztery najważniejsze przyczyny zjawiska, a chętna osoba notuje je na schemacie. Klasa dzieli się na cztery grupy – każda z nich otrzymuje polecenie szczegółowego omówienia jednego z argumentów. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy zespołów zapisują przy mniejszych rybich „ościach” zgromadzone propozycje.

Na koniec tego etapu nauczyciel zapisuje temat zajęć na tablicy i zapoznaje uczniów z celami i przebiegiem lekcji.

Etap realizacji

Nauczyciel rozdaje kartki z wierszem Miłosza i uruchamia projekcję filmową z zasobu multimedialnego. Zadaniem wcześniej dobranych zespołów jest: określenie tematyki wygłaszanego przez aktora tekstu; wskazanie epoki, w której wiersz powstał; wypisanie tropów stylistycznych użytych w utworze lirycznym wraz z ich egzemplifikacją; określenie czasu gramatycznego czasowników. Podczas wykonywania zadania film powinien być wielokrotnie odtwarzany. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy prezentują rezultaty prac zespołowych.

Wszyscy wspólnie zastanawiają się nad sensem tytułu „Piosenka o końcu świata”, wybranych fraz, użycia czasu teraźniejszego większości czasowników. Nauczyciel pyta, dlaczego poeta pisze, że koniec świata „staje się już”. Co to oznacza? Jak wytłumaczyć tę prawdę filozoficzną? Zadaniem uczestników zajęć jest chwila refleksji nad takim potraktowaniem wizji końca świata i próba odpowiedzi na zadane wcześniej pytania.

Następnie chętni uczniowie omawiają przygotowane mapy mentalne z charakterystyką epok literackich. Po krótkiej prezentacji dobierają się w siedem zespołów. Każdy z nich tworzy tekst będący apokaliptyczną wizją końca świata przedstawiony w konwencji i gatunku wybranej epoki literackiej, np. pierwsza grupa w formie hagiografii lub kroniki, druga w formie pieśni, fraszki, trenu lub traktatu etycznego, trzecia satyry lub bajki, czwarta dramatu romantycznego, piąta opowiadania realistycznego, szósta naturalistyczno‑ekspresyjnego wiersza, siódma onirycznej lub groteskowej prozy. Uczniowie mają do dyspozycji słowniki terminów literackich oraz mapy mentalne kolegów i koleżanek.

Podczas odczytywania rękopisów uczniowie wskazują ukryte w języku i sposobie widzenia świata cechy epoki, w której konwencji utrzymany jest tekst.

Etap końcowy

Nauczyciel dziękuje za zaangażowanie i prosi uczniów o podsumowanie pracy.

Zadaniem domowym jest napisanie odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego motyw ostatecznej zagłady świata tak bardzo inspiruje twórców na przestrzeni wieków?” oraz stworzenie listy utworów podejmujących tę tematykę w różnych epokach i okresach literackich.

Dodatkowo:

Chętni uczniowie mogą zapoznać się z sinusoidą Krzyżanowskiego i wyrazić swoją opinię na temat jej przydatności w podsumowywaniu wiadomości o epokach literackich.

1. Proponowane źródło: Czesław Miłosz, Piosenka o końcu świata, [w:] Od Staffa do Wojaczka. Poezja polska 1939–1985. Antologia, red. B. Drozdowski, B. Urbankowski, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1988, t. 1, s. 414.↩

R1Pf7KpDcRqn3