65–8 p.n.e. – Lata życia Kwintusa Horacjusza Flakkusa
29–19 p.n.e. – Wergiliusz pracuje nad „Eneidą”
1629 – Narodziny Jana Sobieskiego
1683 – Bitwa pod Wiedniem (łac. Vindobona)
1677 – Wioska Milanów staje się własnością Jana III Sobieskiego
1677–1696 – Wielka rozbudowa rezydencji wilanowskiej
1696 – Śmierć Jana III Sobieskiego
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
ReRo3g9X6c1WT
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu; 2. nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy.
Nauczysz się
przedstawiać inskrypcje zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie;
omawiać przygody Odyseusza i Eneasza zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie;
interpretować symbolikę charakteryzującą postać króla Jana III Sobieskiego.
Wprowadzenie
Rezydencja w Wilanowie stała się cent rum życia politycznego i kulturalnego kraju dopiero pod koniec życia Jana III Sobieskiego (1629–1696), choć król posiadał te dobra (wieś Milanów) już od dawna. Budowę pałacu nazwanego tak od łacińskich słów „villa nova” powierzono architektowi Augustynowi LocciAugustyn LocciAugustynowi Locci.
RmO6Bblzk80zQ1
Rezydencja stała się domem Sobieskiego jako władcy, obywatela, męża i ojca, miejscem, którego budowy najpierw uważnie doglądał, a potem ozdobił, realizując starannie przemyślany program artystyczny, którego rozumienie wymaga wiedzy z zakresu historii i literatury.
Osobowość Sobieskiego, wykształconego Europejczyka, odcisnęła własne piętno na wielu miejscach zwiedzanych dziś w Wilanowie, m.in. na pałacowych fasadach. By odczytać sens płaskorzeźb i fresków, niejednokrotnie trzeba sięgnąć po teksty antycznych eposów.
R1RUvavqdyIAJ1
Inskrypcje łacińskie w Pałacu Króla Jana III cz. 1
RCEtyRCzZ0n4x1
Nad głównym wejściem do Pałacu w Wilanowie umieszczono inskrypcję, z której wynika, że VILLA NOVA (Wilanów) podtrzymuje tradycję VETUS URBS – starożytnego Rzymu: QUOD VETUS URBS COLUIT, NUNC NOVA VILLA TENET (Co czciło stare miasto, posiada teraz nowa villa). Inskrypcja nawiązuje do myśli Horacego (I w. p.n.e.), że w jego czasach powstaje nowy Rzym i nowy ład, oparty na dobrych obyczajach i wierności tradycji.
R1CDjzZ2wXaO01
RwmIqlFixhKgf1
R1YHbs65sTUeW
Ćwiczenie 1
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami. Sentencja: AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami. Sentencja: AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami.
Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną, Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, Kirke przerażona śmiałością ulega
AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES
CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT
HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT
IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA
RqiXOzRnn5SUG1
Ćwiczenie 2
RkgWSLDNhbGmA
Ćwiczenie 3
Inskrypcje łacińskie w Pałacu Króla Jana III cz. 2
R1VFrCbtXLeey1
Nad pałacowymi wrotami architekt umieścił uskrzydlone Famy (w Rzymie boginie będące uosobieniem szybko rozchodzącej się wieści), dmące w trąby. Trzymają one złoty wieniec laurowy z inskrypcją: SOCIANT CUM PACE TRIUMPHOS (Łączą z pokojem triumfy). Te słowa to pochwała wodzów, którzy po odbyciu triumfów zaprowadzają pokój. Wieniec z wawrzynu jest zatem nie tylko popularnym symbolem chwały poetyckiej i natchnienia poety lub wieszcza, ale także zwycięstwa.
RtdChHtW1aa0h1
Takim właśnie wodzem był Jan Sobieski, przedstawiony na medalionie obok pałacowego wejścia niczym Herkules: jego głowę przykrywa hełm w kształcie lwiej głowy, a putta – mali, nadzy chłopcy (nawiązujący do postaci Amora) – trzymają nad nim wieniec z róż.
R5gEfWvrBAFsH1
Nad górną kondygnacją fasady znajduje się słońce, którego promienie sięgają daleko, oślepiają putta siedzące obok i trzymające nagie, złote tarcze. Ponad nimi znajduje się inskrypcja: REFULSIT SOL IN CLYPEIS (Słońce rozbłysło na tarczach). Tarcza (łac. clipeus) znajdowała się w herbie rodziny Sobieskich (Janina), a za panowania Jana III stała się symbolem ochrony, którą król zapewnia Rzeczypospolitej.
R1cDao88iB6gr1
W łuku nad bocznymi drzwiami pałacu Króla Jana III znajduje się scena triumfu. Za nim samym, siedzącym na rydwanie, stoi bogini zwycięstwa, Wiktoria. Dwa putta dźwigają tarczę Sobieskiego, trzecie rozwija szarfę z cytatem z „Eneidy”: SIC ARDENS EVEXIT AD AETHERA VIRTUS (Tak żar cnoty wyniósł do nieba). U Wergiliusza słowa te dotyczą bohaterów takich jak Herkules.
RknoFJkQaSNqs
Ćwiczenie 4
R1KJAwgsJfKQB
Ćwiczenie 5
Zadania
R11SB8my0iRIY1
Grafiki i medale z czasów Sobieskiego są dekorowane w symboliczny sposób. Często znajduje się na nich orzeł – symbol Rzeczypospolitej. Medal upamiętniający elekcję Sobieskiego posiada dwie łacińskie inskrypcje:
na awersie widzimy Jana Sobieskiego uwieńczonego laurem. Cesarze rzymscy nosili taki wieniec tak jak wodzowie odbywający triumf, a podobno także dla ochrony przed uderzeniem pioruna. Postać króla otacza napis: IOANNES III D(EI) G(RATIA) REX POL(ONIAE) M(AGNUS) D(UX) LIT(HUANIAE) RUS(SIAE) PRUS(SIAE),
na rewersie umieszczono orła wystawionego na promienie słońca; wokół inskrypcja: SIC MUNITA TUTIOR.
R1W2icjoA6Xq8
Ćwiczenie 6
RJk4EQEo8qbwq
Ćwiczenie 7
R8MabuEMQsmnj
Ćwiczenie 8
Polecenie 1
Przeczytaj jeszcze raz inskrypcję, która znajduje się nad wejściem do Pałacu Jana III w Wilanowie. Napisz, w jaki sposób w rezydencji królewskiej objawia się przywiązanie do tradycji VETUS URBS – Rzymu.
RCEtyRCzZ0n4x1
RJssz9I5RBkVw
Słowniki
Słownik pojęć
Achates
Achates
wierny towarzysz Eneasza
Augustyn Locci
Augustyn Locci
1601–1660, włoski architekt i dekorator wnętrz na dworze Wazów
Celano
Celano
jedna z Harpii, przepowiadała przyszłość
Eneasz
Eneasz
królewicz trojański, który po pożarze Troi ucieka z miasta, zabierając rodzinę i garstkę towarzyszy; protoplasta Rzymian
Harpie
Harpie
frapieżny potwór, pół‑kobieta, pół‑ptak
Homer
Homer
grecki poeta, aojd, autor „Iliady” i „Odysei”
Jan Sobieski
Jan Sobieski
1629–1696, w latach 1674–1696 król Polski
Kirke
Kirke
córka Heliosa, siostra Eetesa z Kolchidy; mieszkała na wyspie Ajaja
Ulisses
Ulisses
Odyseusz z Itaki, syn Laertesa, bohater eposu Homera
Wergiliusz
Wergiliusz
Publius Vergilius Maro, rzymski poeta (70–19 p.n.e.), autor „Eneidy”