65–8 p.n.e. – Lata życia Kwintusa Horacjusza Flakkusa
29–19 p.n.e. – Wergiliusz pracuje nad „Eneidą”
1629 – Narodziny Jana Sobieskiego
1683 – Bitwa pod Wiedniem (łac. Vindobona)
1677 – Wioska Milanów staje się własnością Jana III Sobieskiego
1677–1696 – Wielka rozbudowa rezydencji wilanowskiej
1696 – Śmierć Jana III Sobieskiego
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
ReRo3g9X6c1WT
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu; 2. nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy.
Nauczysz się
przedstawiać inskrypcje zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie;
omawiać przygody Odyseusza i Eneasza zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie;
interpretować symbolikę charakteryzującą postać króla Jana III Sobieskiego.
Wprowadzenie
Rezydencja w Wilanowie stała się cent rum życia politycznego i kulturalnego kraju dopiero pod koniec życia Jana III Sobieskiego (1629–1696), choć król posiadał te dobra (wieś Milanów) już od dawna. Budowę pałacu nazwanego tak od łacińskich słów „villa nova” powierzono architektowi Augustynowi LocciAugustyn LocciAugustynowi Locci.
RmO6Bblzk80zQ1
Obraz autorstwa Daniela Schutza pod tytułem „Jan III Sobieski”. Sobieski został przestawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Ma on czarne włosy oraz średniej długości czarne włosy. Ubrany jest w zbroję stylizowaną na staro rzymską. Jedną dłoń opiera o biodro, a w drugiej trzyma berło. Na stole leży srebrny hełm.
Daniel Schultz, „Jan III Sobieski”, 1673–1677, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
Rezydencja stała się domem Sobieskiego jako władcy, obywatela, męża i ojca, miejscem, którego budowy najpierw uważnie doglądał, a potem ozdobił, realizując starannie przemyślany program artystyczny, którego rozumienie wymaga wiedzy z zakresu historii i literatury.
Osobowość Sobieskiego, wykształconego Europejczyka, odcisnęła własne piętno na wielu miejscach zwiedzanych dziś w Wilanowie, m.in. na pałacowych fasadach. By odczytać sens płaskorzeźb i fresków, niejednokrotnie trzeba sięgnąć po teksty antycznych eposów.
R1RUvavqdyIAJ1
Fotografia nieznanego autora przedstawia pałac Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie. Ściany budynku są w kolorze biało-złotym. Przed pałacem widoczni są turyści, a w tle widoczny jest park. Fotografia pałacu Króla Jana III Sobieskiego została wykonana w jasny i lekko zachmurzony dzień.
Muzeum Pałac Króla Jana III w Wilanowie, wikimedia.org, domena publiczna
Inskrypcje łacińskie w Pałacu Króla Jana III cz. 1
RCEtyRCzZ0n4x1
Fotografia nieznanego autora przedstawia tabliczkę z napisem: QUOD VETUS URBS COLUT NUNC NOVA VILLA TENET. Tabliczka z inskrypcją znajduje się nad wejściem głównym do pałacu Jana III Sobieskiego.
Napis nad głównym wejściem Pałacu w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
Nad głównym wejściem do Pałacu w Wilanowie umieszczono inskrypcję, z której wynika, że VILLA NOVA (Wilanów) podtrzymuje tradycję VETUS URBS – starożytnego Rzymu: QUOD VETUS URBS COLUIT, NUNC NOVA VILLA TENET (Co czciło stare miasto, posiada teraz nowa villa). Inskrypcja nawiązuje do myśli Horacego (I w. p.n.e.), że w jego czasach powstaje nowy Rzym i nowy ład, oparty na dobrych obyczajach i wierności tradycji.
R1CDjzZ2wXaO01
Fresk nieznanego autora pod tytułem „Odyseusz słuchający śpiewu syren”. Na fresku widoczne są dwa okręty płynące po morzu. Na pierwszym planie widoczny jest okręt Odyseusza. Odyseusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o krótkich czarnych włosach i średniej długości zaroście. Ubrany jest w białą szatę, sięgającą do kolan. Stoi on na pokładzie okrętu i wsłuchuje się w śpiew syren. Na okręcie Odyseusza widoczni są także jego towarzysze uzbrojeni w tarcze. Okręt Odyseusza dopływa do lądu, na którym znajduje się mężczyzna grający na Aulosie – instrumencie przypominającym flet. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Projekt fresków umieszczonych w galerii północnej i południowej pałacu i przedstawiających sceny z „Odysei” i „Eneidy” powstał za czasów króla Jana III. Sobieski po trudach wojny powraca do żony, królowej Marysieńki, jak Odyseusz do Penelopy, i jak Eneasz odnajduje swój dom w Wilanowie.
Fresk nieznanego autora pod tytułem „Odyseusz słuchający śpiewu syren”. Na fresku widoczne są dwa okręty płynące po morzu. Na pierwszym planie widoczny jest okręt Odyseusza. Odyseusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o krótkich czarnych włosach i średniej długości zaroście. Ubrany jest w białą szatę, sięgającą do kolan. Stoi on na pokładzie okrętu i wsłuchuje się w śpiew syren. Na okręcie Odyseusza widoczni są także jego towarzysze uzbrojeni w tarcze. Okręt Odyseusza dopływa do lądu, na którym znajduje się mężczyzna grający na Aulosie – instrumencie przypominającym flet. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Projekt fresków umieszczonych w galerii północnej i południowej pałacu i przedstawiających sceny z „Odysei” i „Eneidy” powstał za czasów króla Jana III. Sobieski po trudach wojny powraca do żony, królowej Marysieńki, jak Odyseusz do Penelopy, i jak Eneasz odnajduje swój dom w Wilanowie.
autor nieznany, „Odyseusz słuchający śpiewu syren”, wikimedia.org, CC BY 3.0
RwmIqlFixhKgf1
Obraz autorstwa Luca Giordano pod tytułem „Eneasz i Turnus”. Scena obrazu przedstawia moment triumfu Eneasza nad Turnusem. Obaj mężczyźni znajdują się w centrum obrazu. Eneasz to młody mężczyzna ubrany w złotą zbroję, przepasaną niebieskim, czerwonym i białym materiałem. Eneasz w jednej dłoni trzyma tarczę, a w drugiej miecz. Jedną nogą przytrzymuje leżącego Turnusa i szykuje się do zadania mu ostatecznego ciosu. Turnus leży na ziemi. Jest ubrany w czarną zbroję i czerwoną pelerynę. Turnus to młody mężczyzna, jedną dłoń ma uniesioną ku górze, próbuje powstrzymać Eneasza i go prosi o litość. Na twarzy Turnusa widoczne jest przerażenie. Pojedynkowi przyglądają się kobiety siedzące chmurze i amorki. W tle widoczna jest twierdza oraz walczący żołnierze. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Król Jan uniknął wcześniej – niczym Odys – wielkich niebezpieczeństw i stoczył – niczym Eneasz – wojnę, by móc zażywać pokoju. Nawiązania do przygód tych bohaterów są głębsze, bowiem w dawnej Polsce Turków nazywano czasem Polifemami lub Harpiami. Oto niektóre z wilanowskich fresków. 2. W czasie swojej wędrówki Odys trafia na wyspę Ajaję, gdzie mieszka Kirke. Kilku jego towarzyszy zostało zamienionych przez nią w świnie, ale on sam poznał się na podstępach czarodziejki. Kirke pod groźbą miecza zdjęła czar z przyjaciół Odysa. Ilustracja nieznanego autora przedstawia spotkanie Kirke i Odysa. Odys został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Jest ubrany w zbroję, która przykryta jest kolorową szatą. Odys zmierza w kierunku siedzącej pod baldachimem kobiety. W jego dłoni widoczny jest miecz. Siedząca pod baldachimem młoda kobieta ubrana w wielowarstwową suknię i welon. W tle widoczni są ludzie spacerujący po ulicach. 3. Gdy wędrówka Odysa dobiegła końca, stanął on przed największym wyzwaniem. Musiał pokonać zalotników żony. Pojawił się w domu, w przebraniu tak doskonałym, że nikt – poza psem Argosem – go nie rozpoznał. Ilustracja przedstawia scenę wejścia Odysa do domu. Odys przebrał się za starszego mężczyznę – rozpoznał go tylko jego pies. W mieszkaniu Odysa i jego żony roi się od młodych mężczyzn, którzy próbują skraść serce pani domu. 4. Eneasz wędruje do Italii, jednak jego droga jest równie zawiła jak droga Odysa. Pewnego razu statki Trojan dotarły do brzegów Afryki. Zanim Eneasz pozna Dydonę, królową Kartaginy, zaspokaja głód w pospiesznie rozbitym obozie. Ilustracja przedstawia grupę żołnierzy odpoczywają w obozie. Na pierwszym planie widoczny jest Eneasz siedzący na kamieniu i jedzący posiłek. Eneasz został przedstawiony jako młody mężczyzna ubrany w jasną zbroję przykrytą białym materiałem. Obok Eneasza stoi grupa mężczyzn – jego świta. W oddali widoczne są okręty oraz żołnierze. 5. Dydona będzie z ciekawością słuchać opowieści Trojanina, np. tej o ptasich stworach, Harpiach – pół-kobietach, pół-ptakach. Wilanowski fresk przedstawia – po lewej stronie – Eneasza, któremu jedna z Harpii, Celeno, wieszczy przyszłe losy, a po prawej – jego towarzyszy walczących z pozostałymi potworami. Ilustracja nieznanego autora przedstawia grupę żołnierzy walczącą z mitycznymi stworzeniami – harpiami. Z lewej strony ilustracji widoczny jest Eneasz ubrany w jasną zbroję, w dłoniach trzyma miecz i tarcze, szykuje się do zadania ciosu harpii. Reszta ilustracji przedstawia żołnierzy Eneasza walczących z harpiami. 6.
Jeden z fresków fasady przedstawia także scenę, gdy oczom Trojan ukazuje się wreszcie Italia. Pierwszy dostrzega ją wierny przyjaciel Eneasza, Achates. Ilustracja przedstawia płynący okręt po morzu. Na pokładzie statku widać euforię - ludzie się cieszą ponieważ wracają na suchy ląd. Na okręcie widoczni są mężczyźni i kobiety.
Obraz autorstwa Luca Giordano pod tytułem „Eneasz i Turnus”. Scena obrazu przedstawia moment triumfu Eneasza nad Turnusem. Obaj mężczyźni znajdują się w centrum obrazu. Eneasz to młody mężczyzna ubrany w złotą zbroję, przepasaną niebieskim, czerwonym i białym materiałem. Eneasz w jednej dłoni trzyma tarczę, a w drugiej miecz. Jedną nogą przytrzymuje leżącego Turnusa i szykuje się do zadania mu ostatecznego ciosu. Turnus leży na ziemi. Jest ubrany w czarną zbroję i czerwoną pelerynę. Turnus to młody mężczyzna, jedną dłoń ma uniesioną ku górze, próbuje powstrzymać Eneasza i go prosi o litość. Na twarzy Turnusa widoczne jest przerażenie. Pojedynkowi przyglądają się kobiety siedzące chmurze i amorki. W tle widoczna jest twierdza oraz walczący żołnierze. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Król Jan uniknął wcześniej – niczym Odys – wielkich niebezpieczeństw i stoczył – niczym Eneasz – wojnę, by móc zażywać pokoju. Nawiązania do przygód tych bohaterów są głębsze, bowiem w dawnej Polsce Turków nazywano czasem Polifemami lub Harpiami. Oto niektóre z wilanowskich fresków. 2. W czasie swojej wędrówki Odys trafia na wyspę Ajaję, gdzie mieszka Kirke. Kilku jego towarzyszy zostało zamienionych przez nią w świnie, ale on sam poznał się na podstępach czarodziejki. Kirke pod groźbą miecza zdjęła czar z przyjaciół Odysa. Ilustracja nieznanego autora przedstawia spotkanie Kirke i Odysa. Odys został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Jest ubrany w zbroję, która przykryta jest kolorową szatą. Odys zmierza w kierunku siedzącej pod baldachimem kobiety. W jego dłoni widoczny jest miecz. Siedząca pod baldachimem młoda kobieta ubrana w wielowarstwową suknię i welon. W tle widoczni są ludzie spacerujący po ulicach. 3. Gdy wędrówka Odysa dobiegła końca, stanął on przed największym wyzwaniem. Musiał pokonać zalotników żony. Pojawił się w domu, w przebraniu tak doskonałym, że nikt – poza psem Argosem – go nie rozpoznał. Ilustracja przedstawia scenę wejścia Odysa do domu. Odys przebrał się za starszego mężczyznę – rozpoznał go tylko jego pies. W mieszkaniu Odysa i jego żony roi się od młodych mężczyzn, którzy próbują skraść serce pani domu. 4. Eneasz wędruje do Italii, jednak jego droga jest równie zawiła jak droga Odysa. Pewnego razu statki Trojan dotarły do brzegów Afryki. Zanim Eneasz pozna Dydonę, królową Kartaginy, zaspokaja głód w pospiesznie rozbitym obozie. Ilustracja przedstawia grupę żołnierzy odpoczywają w obozie. Na pierwszym planie widoczny jest Eneasz siedzący na kamieniu i jedzący posiłek. Eneasz został przedstawiony jako młody mężczyzna ubrany w jasną zbroję przykrytą białym materiałem. Obok Eneasza stoi grupa mężczyzn – jego świta. W oddali widoczne są okręty oraz żołnierze. 5. Dydona będzie z ciekawością słuchać opowieści Trojanina, np. tej o ptasich stworach, Harpiach – pół-kobietach, pół-ptakach. Wilanowski fresk przedstawia – po lewej stronie – Eneasza, któremu jedna z Harpii, Celeno, wieszczy przyszłe losy, a po prawej – jego towarzyszy walczących z pozostałymi potworami. Ilustracja nieznanego autora przedstawia grupę żołnierzy walczącą z mitycznymi stworzeniami – harpiami. Z lewej strony ilustracji widoczny jest Eneasz ubrany w jasną zbroję, w dłoniach trzyma miecz i tarcze, szykuje się do zadania ciosu harpii. Reszta ilustracji przedstawia żołnierzy Eneasza walczących z harpiami. 6.
Jeden z fresków fasady przedstawia także scenę, gdy oczom Trojan ukazuje się wreszcie Italia. Pierwszy dostrzega ją wierny przyjaciel Eneasza, Achates. Ilustracja przedstawia płynący okręt po morzu. Na pokładzie statku widać euforię - ludzie się cieszą ponieważ wracają na suchy ląd. Na okręcie widoczni są mężczyźni i kobiety.
Luca Giordano, „Eneasz i Turnus”, XVII w., Muzeum sztuki w Rzymie, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1YHbs65sTUeW
Ćwiczenie 1
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami. Sentencja: AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami. Sentencja: AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną. Sentencja: IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA Możliwe odpowiedzi: 1. Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, 2. Kirke przerażona śmiałością ulega, 3. Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, 4. Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną
Połącz sentencje z ich tłumaczeniami.
Posilają się starym winem i tłustą dziczyzną, Przybywają z góry w straszliwym pędzie Harpie, Jedynie pies rozpoznał pana Ulissesa, Kirke przerażona śmiałością ulega
AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES
CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT
HARPYAE HORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUNT
IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA
RqiXOzRnn5SUG1
Ćwiczenie 2
Na podstawie zdobytej wiedzy, wskaż imię psa Odysa. Możliwe odpowiedzi: 1. Argos 2. Agrest 3. Orcos
Na podstawie zdobytej wiedzy, wskaż imię psa Odysa. Możliwe odpowiedzi: 1. Argos 2. Agrest 3. Orcos
Dopasuj inskrypcję do każdej ilustracji.
CIRCE AUDACIA TERRITA OBTEMPERAT, AGNOVIT SOLUS DOMINUM CANIS ULISSES, IMPLENTUR VETERI BACCHO PINGUIQUE FERINA, HSRPYAEHORRIFICO LAPSU DE MONTIBUS ADSUM
.................
.................
.................
.................
RkgWSLDNhbGmA
Ćwiczenie 3
Wskaż właściwą odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Achates – fidelissimus Aeneae amicorum, 2. Celaeno – semi-dea, quae in insulā Aeaeā habitat, 3. Dido – regina, cui Aeneas de Troiae exitiō narrat, 4. Argos – canis, qui Ulixem agnoscit, 5. Circe – una Harpyiarum, quae scit fata futura, 6. Joannes III – rex Poloniae, qui claram pugnam apud Vindobonam commisit
Wskaż właściwą odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Achates – fidelissimus Aeneae amicorum, 2. Celaeno – semi-dea, quae in insulā Aeaeā habitat, 3. Dido – regina, cui Aeneas de Troiae exitiō narrat, 4. Argos – canis, qui Ulixem agnoscit, 5. Circe – una Harpyiarum, quae scit fata futura, 6. Joannes III – rex Poloniae, qui claram pugnam apud Vindobonam commisit
Zaznacz właściwą odpowiedź.
Achates – fidelissimus Aeneae amicorum
Celaeno – semi-dea, quae in insulā Aeaeā habitat
Dido – regina, cui Aeneas de Troiae exitiō narrat
Argos – canis, qui Ulixem agnoscit
Circe – una Harpyiarum, quae scit fata futura
Joannes III – rex Poloniae, qui claram pugnam apud Vindobonam commisit
Inskrypcje łacińskie w Pałacu Króla Jana III cz. 2
R1VFrCbtXLeey1
Fotografia nieznanego autora płaskorzeźbę składającą się z dwóch aniołów trzymających wieniec laurowy, na którym widnieje napis SOCIANT CUM PACE TRIUMPHOS. Figury Aniołów znajdują się pomiędzy żółtymi kolumnami nad wejściem do budynku.
Detal zachodniej fasady Pałacu w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
Nad pałacowymi wrotami architekt umieścił uskrzydlone Famy (w Rzymie boginie będące uosobieniem szybko rozchodzącej się wieści), dmące w trąby. Trzymają one złoty wieniec laurowy z inskrypcją: SOCIANT CUM PACE TRIUMPHOS (Łączą z pokojem triumfy). Te słowa to pochwała wodzów, którzy po odbyciu triumfów zaprowadzają pokój. Wieniec z wawrzynu jest zatem nie tylko popularnym symbolem chwały poetyckiej i natchnienia poety lub wieszcza, ale także zwycięstwa.
RtdChHtW1aa0h1
Fotografia przedstawia tzw. „Medalion Herkulesa” – zdobienie na fasadzie pałacu Jana III Sobieskiego w Wilanowie. Herkules został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długich włosach i bujnym zaroście. Jego podobizna znajduje się na okrągłym medalionie, który trzymany jest przez dwa putta. Każde z nich ma długie włosy oraz wygląda jak dziecko.
„Medalion Herkulesa”, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 49, online-skills, CC BY 3.0
Takim właśnie wodzem był Jan Sobieski, przedstawiony na medalionie obok pałacowego wejścia niczym Herkules: jego głowę przykrywa hełm w kształcie lwiej głowy, a putta – mali, nadzy chłopcy (nawiązujący do postaci Amora) – trzymają nad nim wieniec z róż.
R5gEfWvrBAFsH1
Fotografia przedstawia Słońce zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie. Wspomniane słońce znajduje się nad oknem. Ma wypukły złoty środek, a jego promienie rozstrzeliwują się na sąsiednie okna i figury zdobiące fasadę. Nad słońcem widoczna jest czerwona ornamentyka. Po obu stronach słońca widoczne są dwie pary putta, które trzymają przedmiot przypominający flagę.
Słońce z fasady Pałacu w Wilanowie, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 18, online-skills, CC BY 3.0
Nad górną kondygnacją fasady znajduje się słońce, którego promienie sięgają daleko, oślepiają putta siedzące obok i trzymające nagie, złote tarcze. Ponad nimi znajduje się inskrypcja: REFULSIT SOL IN CLYPEIS (Słońce rozbłysło na tarczach). Tarcza (łac. clipeus) znajdowała się w herbie rodziny Sobieskich (Janina), a za panowania Jana III stała się symbolem ochrony, którą król zapewnia Rzeczypospolitej.
R1cDao88iB6gr1
Fotografia nieznanego autora przedstawia płaskorzeźbę na fasadzie pałacu Jana III Sobieskiego. Płaskorzeźba przedstawia scenę wjazdu powozu do miasta. Powóz konny składa się z trzech koni oraz powozu na którym siedzi mężczyzna z berłem oraz tańcząca kobieta. Konie są doglądane przez Putta. Nad sceną widoczna jest para putto lecąca z tarczą.
Scena mitologiczna jako płaskorzeźba na zachodniej fasadzie pałacu, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
W łuku nad bocznymi drzwiami pałacu Króla Jana III znajduje się scena triumfu. Za nim samym, siedzącym na rydwanie, stoi bogini zwycięstwa, Wiktoria. Dwa putta dźwigają tarczę Sobieskiego, trzecie rozwija szarfę z cytatem z „Eneidy”: SIC ARDENS EVEXIT AD AETHERA VIRTUS (Tak żar cnoty wyniósł do nieba). U Wergiliusza słowa te dotyczą bohaterów takich jak Herkules.
RknoFJkQaSNqs
Ćwiczenie 4
Na podstawie zdobytej wiedzy wskaż tłumaczenie hasła: SIC ARDENS EVEXIT AD AETHERA VIRTUS
Możliwe odpowiedzi: 1. Tak żar cnoty wyniósł do nieba 2. Słońce rozbłysło na tarczach 3. Łączą z pokojem triumfy
Na podstawie zdobytej wiedzy wskaż tłumaczenie hasła: SIC ARDENS EVEXIT AD AETHERA VIRTUS
Możliwe odpowiedzi: 1. Tak żar cnoty wyniósł do nieba 2. Słońce rozbłysło na tarczach 3. Łączą z pokojem triumfy
Jakich bohaterów oraz jakie przedmioty widzisz na poniższej płaskorzeźbie?
Fama
sol
clypeus
corona
Bacchus
Victoria
sceptrum
canis
equi
Ulisses
Hercules
rex
R1KJAwgsJfKQB
Ćwiczenie 5
Wskaż poprawną wersję przekładu. DEI GRATIA Możliwe odpowiedzi: 1. Bogu dzięki, 2. Z Bożej łaski, 3. Bóg tak chce
Wskaż poprawną wersję przekładu. DEI GRATIA Możliwe odpowiedzi: 1. Bogu dzięki, 2. Z Bożej łaski, 3. Bóg tak chce
Zaznacz poprawną wersję przekładu. DEI GRATIA
Bogu dzięki
Z Bożej łaski
Bóg tak chce
Zadania
R11SB8my0iRIY1
Ilustracja przedstawia awers i rewers monety. Na awersie znajduje się podobizna Jana III Sobieskiego, którego głowę zdobi wieniec z liści laurowych. Dookoła postaci jest łaciński napis IOANNESIIID.G.R.EX.POL.M.D.LITRUS.PRUS. Na rewersie znajduje się orzeł na tle nieba i słońce pomiędzy chmurami. Dookoła jest łaciński napis SIC MUNITA TUTIOR
Moneta z wizerunkiem Jana III Sobieskiego, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 19, online-skills, CC BY 3.0
Grafiki i medale z czasów Sobieskiego są dekorowane w symboliczny sposób. Często znajduje się na nich orzeł – symbol Rzeczypospolitej. Medal upamiętniający elekcję Sobieskiego posiada dwie łacińskie inskrypcje:
na awersie widzimy Jana Sobieskiego uwieńczonego laurem. Cesarze rzymscy nosili taki wieniec tak jak wodzowie odbywający triumf, a podobno także dla ochrony przed uderzeniem pioruna. Postać króla otacza napis: IOANNES III D(EI) G(RATIA) REX POL(ONIAE) M(AGNUS) D(UX) LIT(HUANIAE) RUS(SIAE) PRUS(SIAE),
na rewersie umieszczono orła wystawionego na promienie słońca; wokół inskrypcja: SIC MUNITA TUTIOR.
R1W2icjoA6Xq8
Ćwiczenie 6
Wskaż poprawną wersję przekładu. SIC MUNITA TUTIOR Możliwe odpowiedzi: 1. Tak chroniona bezpieczniejsza., 2. Ta ochrona bezpieczniejsza., 3. Pod nią szukaj schronienia.
Wskaż poprawną wersję przekładu. SIC MUNITA TUTIOR Możliwe odpowiedzi: 1. Tak chroniona bezpieczniejsza., 2. Ta ochrona bezpieczniejsza., 3. Pod nią szukaj schronienia.
Zaznacz poprawną wersję przekładu. SIC MUNITA TUTIOR
Tak chroniona bezpieczniejsza.
Ta ochrona bezpieczniejsza.
Pod nią szukaj schronienia.
RJk4EQEo8qbwq
Ćwiczenie 7
Wieniec z liści wawrzynu (lauru) posiada wiele symbolicznych znaczeń. Które z objaśnień jest niepoprawne? Możliwe odpowiedzi: 1. Wieniec z liści wawrzynu widzimy na głowach wielkich poetów. 2. Wieniec z liści wawrzynu to także corona triumphalis, dawana wodzowi odbywającemu triumf – symbol zwycięstwa. 3. Wieniec z liści wawrzynu nakładają na głowę biesiadnicy na starożytnych ucztach. 4. Wieniec z liści wawrzynu to symbol natchnienia – mógł on zapewnić np. Pytii ducha wróżebnego. 5. Wieniec z liści wawrzynu to symbol władzy – nosili go cesarze rzymscy.
Wieniec z liści wawrzynu (lauru) posiada wiele symbolicznych znaczeń. Które z objaśnień jest niepoprawne? Możliwe odpowiedzi: 1. Wieniec z liści wawrzynu widzimy na głowach wielkich poetów. 2. Wieniec z liści wawrzynu to także corona triumphalis, dawana wodzowi odbywającemu triumf – symbol zwycięstwa. 3. Wieniec z liści wawrzynu nakładają na głowę biesiadnicy na starożytnych ucztach. 4. Wieniec z liści wawrzynu to symbol natchnienia – mógł on zapewnić np. Pytii ducha wróżebnego. 5. Wieniec z liści wawrzynu to symbol władzy – nosili go cesarze rzymscy.
Wieniec z liści wawrzynu (lauru) posiada wiele symbolicznych znaczeń. Które z objaśnień jest niepoprawne?
Wieniec z liści wawrzynu widzimy na głowach wielkich poetów.
Wieniec z liści wawrzynu to także corona triumphalis, dawana wodzowi odbywającemu triumf – symbol zwycięstwa.
Wieniec z liści wawrzynu nakładają na głowę biesiadnicy na starożytnych ucztach.
Wieniec z liści wawrzynu to symbol natchnienia – mógł on zapewnić np. Pytii ducha wróżebnego.
Wieniec z liści wawrzynu to symbol władzy – nosili go cesarze rzymscy.
R8MabuEMQsmnj
Ćwiczenie 8
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Nazwa Wilanów zastąpiła nazwę Milanów. 2. Poeta Horacy żył w I wieku naszej ery. 3. Fama to uosobienie zwycięstwa. 4. Putto jest nawiązaniem do postaci Amora. 5. W herbie Sobieskich znajduje się clypeus. 6. Turków, z którymi w XVII wieku Rzeczpospolita toczyła wiele wojen, czasem nazywano Harpiami. 7. Podróżujący po Morzu Tyrreńskim unikali wyspy czarodziejki Celano. 8. Dydona była królową Kartaginy. 9. Wiernym towarzyszem i przyjacielem Eneasza był Argos.
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Nazwa Wilanów zastąpiła nazwę Milanów. 2. Poeta Horacy żył w I wieku naszej ery. 3. Fama to uosobienie zwycięstwa. 4. Putto jest nawiązaniem do postaci Amora. 5. W herbie Sobieskich znajduje się clypeus. 6. Turków, z którymi w XVII wieku Rzeczpospolita toczyła wiele wojen, czasem nazywano Harpiami. 7. Podróżujący po Morzu Tyrreńskim unikali wyspy czarodziejki Celano. 8. Dydona była królową Kartaginy. 9. Wiernym towarzyszem i przyjacielem Eneasza był Argos.
Zaznacz zdania prawdziwe.
Nazwa Wilanów zastąpiła nazwę Milanów.
Poeta Horacy żył w I w. n.e.
Fama to uosobienie zwycięstwa.
Putto jest nawiązaniem do postaci Amora.
W herbie Sobieskich znajduje się clypeus.
Turków, z którymi w XVII w. Rzeczpospolita toczyła wiele wojen, czasem nazywano Harpiami.
Podróżujący po M. Tyrreńskim unikali wyspy czarodziejki Celano.
Dydona była królową Kartaginy.
Wiernym towarzyszem i przyjacielem Eneasza był Argos.
Polecenie 1
Przeczytaj jeszcze raz inskrypcję, która znajduje się nad wejściem do Pałacu Jana III w Wilanowie. Napisz, w jaki sposób w rezydencji królewskiej objawia się przywiązanie do tradycji VETUS URBS – Rzymu.
RCEtyRCzZ0n4x1
Fotografia nieznanego autora przedstawia tabliczkę z napisem: QUOD VETUS URBS COLUT NUNC NOVA VILLA TENET. Tabliczka z inskrypcją znajduje się nad wejściem głównym do pałacu Jana III Sobieskiego.
Napis nad głównym wejściem Pałacu w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RJssz9I5RBkVw
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Słowniki
Słownik pojęć
Achates
Achates
wierny towarzysz Eneasza
Augustyn Locci
Augustyn Locci
1601–1660, włoski architekt i dekorator wnętrz na dworze Wazów
Celano
Celano
jedna z Harpii, przepowiadała przyszłość
Eneasz
Eneasz
królewicz trojański, który po pożarze Troi ucieka z miasta, zabierając rodzinę i garstkę towarzyszy; protoplasta Rzymian
Harpie
Harpie
frapieżny potwór, pół‑kobieta, pół‑ptak
Homer
Homer
grecki poeta, aojd, autor „Iliady” i „Odysei”
Jan Sobieski
Jan Sobieski
1629–1696, w latach 1674–1696 król Polski
Kirke
Kirke
córka Heliosa, siostra Eetesa z Kolchidy; mieszkała na wyspie Ajaja
Ulisses
Ulisses
Odyseusz z Itaki, syn Laertesa, bohater eposu Homera
Wergiliusz
Wergiliusz
Publius Vergilius Maro, rzymski poeta (70–19 p.n.e.), autor „Eneidy”
ardens, -entis rozpalony, wzburzony (z powodu głupoty swoich współobywateli)
audacia, -ae (f.) odwaga, śmiałość
canis, -is (m./f.) pies
fīdēlis, -is, -e wierny
impleo, -ere, -vi, -tum (2) napełnić, wypełnić
sceptrum, -i (n.) berło
semi- pół-
sōlus, -a, -um sam
tutus, -a, -um bezpieczny
vetus, -eris dawny
Galeria dzieł sztuki
RmO6Bblzk80zQ1
Obraz autorstwa Daniela Schutza pod tytułem „Jan III Sobieski”. Sobieski został przestawiony jako mężczyzna w średnim wieku. Ma on czarne włosy oraz średniej długości czarne włosy. Ubrany jest w zbroję stylizowaną na staro rzymską. Jedną dłoń opiera o biodro, a w drugiej trzyma berło. Na stole leży srebrny hełm.
Daniel Schultz, „Jan III Sobieski”, 1673–1677, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
RCEtyRCzZ0n4x1
Fotografia nieznanego autora przedstawia tabliczkę z napisem: QUOD VETUS URBS COLUT NUNC NOVA VILLA TENET. Tabliczka z inskrypcją znajduje się nad wejściem głównym do pałacu Jana III Sobieskiego.
Napis nad głównym wejściem Pałacu w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1VFrCbtXLeey1
Fotografia nieznanego autora płaskorzeźbę składającą się z dwóch aniołów trzymających wieniec laurowy, na którym widnieje napis SOCIANT CUM PACE TRIUMPHOS. Figury Aniołów znajdują się pomiędzy żółtymi kolumnami nad wejściem do budynku.
Detal zachodniej fasady Pałacu w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RtdChHtW1aa0h1
Fotografia przedstawia tzw. „Medalion Herkulesa” – zdobienie na fasadzie pałacu Jana III Sobieskiego w Wilanowie. Herkules został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długich włosach i bujnym zaroście. Jego podobizna znajduje się na okrągłym medalionie, który trzymany jest przez dwa putta. Każde z nich ma długie włosy oraz wygląda jak dziecko.
„Medalion Herkulesa”, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 49, online-skills, CC BY 3.0
R5gEfWvrBAFsH1
Fotografia przedstawia Słońce zdobiące fasadę Pałacu w Wilanowie. Wspomniane słońce znajduje się nad oknem. Ma wypukły złoty środek, a jego promienie rozstrzeliwują się na sąsiednie okna i figury zdobiące fasadę. Nad słońcem widoczna jest czerwona ornamentyka. Po obu stronach słońca widoczne są dwie pary putta, które trzymają przedmiot przypominający flagę.
Słońce z fasady Pałacu w Wilanowie, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 18, online-skills, CC BY 3.0
R1cDao88iB6gr1
Fotografia nieznanego autora przedstawia płaskorzeźbę na fasadzie pałacu Jana III Sobieskiego. Płaskorzeźba przedstawia scenę wjazdu powozu do miasta. Powóz konny składa się z trzech koni oraz powozu na którym siedzi mężczyzna z berłem oraz tańcząca kobieta. Konie są doglądane przez Putta. Nad sceną widoczna jest para putto lecąca z tarczą.
Scena mitologiczna jako płaskorzeźba na zachodniej fasadzie pałacu, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R11SB8my0iRIY1
Ilustracja przedstawia awers i rewers monety. Na awersie znajduje się podobizna Jana III Sobieskiego, którego głowę zdobi wieniec z liści laurowych. Dookoła postaci jest łaciński napis IOANNESIIID.G.R.EX.POL.M.D.LITRUS.PRUS. Na rewersie znajduje się orzeł na tle nieba i słońce pomiędzy chmurami. Dookoła jest łaciński napis SIC MUNITA TUTIOR
Moneta z wizerunkiem Jana III Sobieskiego, [w] B. Milewska-Waźbińska, „Słońce na tarczy, czyli tajemnice pałacowej fasady”, Warszawa 2008, s. 19, online-skills, CC BY 3.0
R1HffVYuTloEX1
Fresk nieznanego autora pod tytułem „Odyseusz słuchający śpiewu syren”. Na fresku widoczne są dwa okręty płynące po morzu. Na pierwszym planie widoczny jest okręt Odyseusza. Odyseusz został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, i ubrany jest w białą szatę. Stoi on na pokładzie okrętu i wsłuchuje się w śpiew syren. Na okręcie Odyseusza widoczni są także jego towarzysze uzbrojeni w tarcze. Okręt Odyseusza dopływa do lądu, na którym znajduje się mężczyzna grający na Aulosie – instrumencie przypominającym flet.
autor nieznany, „Odyseusz słuchający śpiewu syren”, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1VTiQuapM35L1
Obraz autorstwa Luca Giordano pod tytułem „Eneasz i Turnus”. Scena obrazu przedstawia moment triumfu Eneasza nad Turnusem. Obaj mężczyźni znajdują się w centrum obrazu. Eneasz to młody mężczyzna ubrany w złotą zbroję, przepasaną niebieskim, czerwonym i białym materiałem. Eneasz w jednej dłoni trzyma tarczę, a w drugiej miecz. Jedną nogą przytrzymuje leżącego Turnusa i szykuje się do zadania mu ostatecznego ciosu. Turnus leży na ziemi. Jest ubrany w czarną zbroję i czerwoną pelerynę. Turnus to młody mężczyzna, jedną dłoń ma uniesioną ku górze, próbuje powstrzymać Eneasza i go prosi o litość. Na twarzy Turnusa widoczne jest przerażenie. Pojedynkowi przyglądają się kobiety siedzące chmurze i amorki. W tle widoczna jest twierdza oraz walczący żołnierze.
Luca Giordano, „Eneasz i Turnus”, XVII w., Muzeum sztuki w Rzymie, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
K. Chmielewski, J. Krawczyk, Wilanowski widnokrąg. Szkice o pałacu i sztuce europejskiej, Warszawa 2010.
H. Cieszkowska, K. Kreyser, Gaudium in litteris, czyli radość z odczytywania napisów. Przechadzki po Warszawie, Warszawa 1993 .
