VI w. p.n.e. – zburzenie Jerozolimy i niewola babilońska
1800 – powołanie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
1828 – odsłonięcie pomnika Kopernika w Warszawie
1860 – powołanie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych
1863 – budowa zegara słonecznego w Ogrodzie Saskim
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RT0MfeEBfhjlf
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
7. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:
2) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej, polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych;
12. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu kultury materialnej w starożytności:
4) architektura rzymska: wybrane typy budowli i ich przeznaczenie (amfiteatr, cyrk, stadion, termy, łuk triumfalny, akwedukt, willa rzymska, bazylika).
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy.
Nauczysz się
rozpoznawać i tłumaczyć inskrypcje łacińskie zdobiące Ogród Saski w Warszawie oraz jego okolice;
charakteryzować antyczne formy i nawiązania do starożytnego Rzymu w przestrzeni centrum Warszawy, w tym Traktu Królewskiego;
interpretować symbole z okresu antyku, którymi posłużono się zdobiąc warszawskie budowle i pomniki.
Inskrypcje łacińskie w Warszawie
RifSysPcs7nPH
Inskrypcje łacińskie w przestrzeni Warszawy mają wartość historycznego dokumentu, który tworzy obraz przeszłości, ale istnieje w teraźniejszości. Sprawiają wrażenie tajemniczych, trzeba bowiem posiadać klucz do ich odczytania: jest nim język Rzymian oraz ich kultura. Czasami trzeba także znać stosowane w nich skróty. Przydatność tej wiedzy można pokazać na przykładzie inskrypcji zdobiącej portyk rzymskiego PanteonuPanteonPanteonu:
M[ARCUS] AGRIPPA L[UCII] F[ILIUS] CO[N]S[UL] TER[TIUM] FECIT
Marek Agryppa, syn Lucjusza, trzykrotny konsul, zbudował
M. – to skrót imienia Marek, L. – imienia Lucjusz, F. – słowa „filius” – „syn”, COS – słowa „consul”.
W przestrzeni Warszawy znajdujemy bardzo wiele inskrypcji z XVII i XVIII w. Powstały one w najróżniejszych okolicznościach: ukazują fakty, zdarzenia, postacie fundatorów, dzieje budowli lub pomnika, sławne czyny, mają charakter dziękczynny (wotywny), wyrażają wzniosłe myśli lub zostały wybrane jako motto dla uczniów warszawskich szkół.
W Ogrodzie Saskim w Warszawie
RUTjOKWr4Zb2u11
R1Ngncej2CP2A
Ćwiczenie 1
Dopasuj przekład do każdej inskrypcji. ARTIBUS Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM NON ALIUNDE Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM ANNO DOMINI Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM AD OPERAM Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM
Dopasuj przekład do każdej inskrypcji. ARTIBUS Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM NON ALIUNDE Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM ANNO DOMINI Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM AD OPERAM Możliwe odpowiedzi: 1. NIE SKĄDINĄD, 2. DO DZIEŁA, 3. W ROKU PAŃSKIM, 4. SZTUKOM
Dopasuj przekład do każdej inskrypcji.
W ROKU PAŃSKIM, DO DZIEŁA, SZTUKOM, NIE SKĄDINĄD
ARTIBUS
NON ALIUNDE
ANNO DOMINI
AD OPERAM
R1UaxsiprmRdU
Ćwiczenie 2
R11EaIKtOrx7o
Ćwiczenie 3
Imiona bogów rzymskich umieść obok imion tych bogów greckich, z którymi ich utożsamiano. Afrodyta Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz Zeus Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz Artemida Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz
Imiona bogów rzymskich umieść obok imion tych bogów greckich, z którymi ich utożsamiano. Afrodyta Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz Zeus Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz Artemida Możliwe odpowiedzi: 1. Wenus, 2. Diana, 3. Jowisz
Imiona bogów rzymskich umieść obok imion tych bogów greckich, z którymi ich utożsamiano.
Wenus, Diana, Jowisz
Afrodyta
Zeus
Artemida
R1deWABmhbPW7
Ćwiczenie 4
R1JbHTP2piLne
Ćwiczenie 5
Inskrypcje łacińskie w Warszawie
R82H95Bj2ls9U1
Interesujące inskrypcje łacińskie znajdują się na fasadach budynków stojących tam, gdzie Krakowskie Przedmieście zaczyna ciągnąć się w stronę Starego Miasta. Jednym z najciekawszych jest bazylika Św. Krzyża. Głównym fundatorem kościoła w obecnym kształcie był król Jan III Sobieski. Jej ukończenie trwało dość długo, zajęło bowiem ok. osiemdziesiąt lat. Bazylika cieszyła się wśród mieszkańców Warszawy wielką popularnością, do czego przyczyniały się odbywające się tam pogrzeby sławnych ludzi, m.in. Stanisława Małachowskiego lub księcia Józefa Poniatowskiego, i ważne uroczystości państwowe.
m2d530c7ad3846a36_0000000000103
R12pXW2GuG5pf1
Pod koniec XIX w. schody wiodące do kościoła zostały ozdobione rzeźbą przedstawiającą Chrystusa dźwigającego krzyż, początkowo gipsową, potem brązowym odlewem oryginału. Na granitowej podstawie rzeźby wyryto napis: SURSUM CORDA (W górę serca), dla których inspiracją były Lamentacje proroka JeremiaszaJeremiaszJeremiasza, jednego z proroków Starego Testamentu. Treścią tych pieśni poetyckich jest niewola babilońska mieszkańców Jerozolimy po jej zburzeniu w VI w. p.n.e.
R1bd6buzSkSEt1
W pobliżu bazyliki znajduje się Pałac Staszica, dziś siedziba Polskiej Akademii Nauk. Od samego początku gmach z inicjatywy Towarzystwa Naukowego Warszawskiego służył tylko nauce, mieściły się tu bowiem i mieszczą rozmaite instytucje naukowe.
Towarzystwo zostało powołane w 1800 r. Zajęło się ono gromadzeniem i wydawaniem rozproszonych w kraju i za granicą zabytków polskiego piśmiennictwa.
R1EHDOHa9YZly1
Początkowo siedziba Towarzystwa znajdowała się przy ul. Długiej, aż wreszcie przeniosło się ono do budynku w stylu klasycyzmu, wzniesionego według projektu sławnego włoskiego architekta Antoniego Corazziego. Nad wejściem do budynku umieszczono łaciński napis: SOCIETAS SCIENTIARUM VARSAVIENSIS (Towarzystwo Naukowe Warszawskie).
RkhavEoD50bPc1
Tuż przed Pałacem stoi pomnik Mikołaja KopernikaKopernik Mikołaj Mikołaja Kopernika, którego model stworzył w Rzymie duński artysta Bertel Thorvaldsen. Odlew powstał w Warszawie, a sam pomnik został odsłonięty w 1828 r. Przedstawia on Kopernika okrytego togą i trzymającego w ręku instrumenty do pomiarów i obserwacji nieba – globus i cyrkiel. Astronom siedząc, wpatruje się w niebo. Na cokole pomnika znajduje się łaciński napis: NICOLAO COPERNICO GRATA PATRIA (Mikołajowi KopernikowiKopernik Mikołaj Mikołajowi Kopernikowi wdzięczna ojczyzna). Inicjatorem i współfundatorem monumentu był Stanisław Staszic, nie doczekał jednak momentu jego odsłonięcia. Po Powstaniu Warszawskim pomnik został usunięty, jednak odnaleziono go i ustawiono na dawnym miejscu.
Rngyhhedta1B2
Ćwiczenie 6
R1YhVWYVsp3HF
Ćwiczenie 7
R1NIIN89qoX93
Ćwiczenie 8
Polecenie 1
W pobliżu siedziby warszawskiej Galerii Zachęta przy Placu S. Małachowskiego stoi budynek ozdobiony inskrypcją MACTE ANIMO. Zgromadź informacje o instytucji, która się tam mieści, i ustal źródło cytatu.
RYxmrVF3JVnGC
Słowniki
Słownik pojęć
August II
August II
August II Mocny, król Polski (po Stanisławie Leszczyńskim) w latach 1697–1706 i 1709–1733
Corazzi Antonio
Corazzi Antonio
włoski architekt działający w Polsce w latach 1819–1847
Diana Efeska
Diana Efeska
Diana (Artemida) czczona w Efezie, w świątyni uważanej za jeden z cudów świata antycznego
Gerson Wojciech
Gerson Wojciech
1831–1901, polski malarz, pejzażysta
Halikarnas
Halikarnas
w starożytności miasto nad M. Egejskim. Znajdowało się tam Mauzoleum króla Mauzolosa – jeden z cudów świata antycznego
Jan III Sobieski
Jan III Sobieski
1629–1696, w latach 1674–1696 król Polski
Jeremiasz
Jeremiasz
prorok Jeremiasz, autor „Lamentacji”, w których zapowiadał spustoszenie krainy Judy i Jerozolimy
Kopernik Mikołaj
Kopernik Mikołaj
1473–1543, polski astronom, autor teorii heliocentrycznej, ogłoszonej w De revolutionibus orbium coelestium
Kraszewski Józef Ignacy
Kraszewski Józef Ignacy
1812–1887, pisarz, publicysta, wydawca, autor poczytnych książek o tematyce historycznej, działacz społeczny
Małachowski Stanisław
Małachowski Stanisław
1736–1809, poseł, senator, marszałek Sejmu Czteroletniego
Panteon
Panteon
świątynia w Rzymie zbudowana przez cesarza Hadriana
Poniatowski Józef
Poniatowski Józef
1763–1813, generał, minister wojny i naczelny wódz wojsk polskich Księstwa Warszawskiego
Szyller Stefan
Szyller Stefan
1857–1933, polski architekt, konserwator zabytków
Thorvaldsen Bertel
Thorvaldsen Bertel
1770–1844, sławny duński rzeźbiarz, przez wiele lat działał w Rzymie
Słownik łacińsko‑polski
R131fHaLMrYxz1
Galeria dzieł sztuki
R82H95Bj2ls9U1
R12pXW2GuG5pf1
R1bd6buzSkSEt1
R1EHDOHa9YZly1
RkhavEoD50bPc1
Bibliografia
H. Cieszkowska, K. Kreyser, Gaudium in litteris, czyli radość z odczytywania napisów. Przechadzki po Warszawie, Warszawa 1993.
C. Ripa, Ikonologia, Kraków 2008.
Słownik kultury antycznej, red. naukowa R. Kulesza, Warszawa 2012.