Ważne daty

Instrumentalna muzyka średniowiecza

Średniowiecze jest epoką kojarzoną raczej z wokalnymi kompozycjami kościelnymi. Pomimo popularności chorału gregoriańskiegoChorał gregoriańskichorału gregoriańskiego, wykonywano także instrumentalną muzykę świecką. Wędrowni muzycy, m. in. trubadurzyTrubadurzytrubadurzy, truwerzyTruwerzytruwerzy, minnesingerzyMinnesingerzyminnesingerzy, bardowieBardbardowie, minstrelowieMinstrelminstrelowie przybywali do miast i wykonywali swoje utwory, które przekazywane były najczęściej drogą werbalną, ponieważ nie istniał jeszcze zapis nutowy. Do wykonywania swoich dzieł wykorzystywali instrumenty muzyczne, z których wiele zostało zapomnianych, dlatego cały czas prowadzone są prace archeologiczne, mające na celu ich rekonstrukcję.

Instrumentarium średniowiecza

Instrumentarium średniowiecza jest ubogie ze względu na w niewielkim stopniu rozwiniętą muzykę instrumentalną i wiodącą rolę muzyki wokalnej. Spowodowane to było postrzeganiem muzyki jako sfery sacrum, która wyrażana może być wyłącznie wokalnie. Muzyka wokalno‑instrumentalna i instrumentalna gościła za to na dworach królewskich, jarmarkach i uroczystościach, podczas których tańczono. Na wsiach miejscowi muzykanci umilali czas po pracy oraz grali na lokalnych i domowych uroczystościach (np. podczas ślubów). Instrumenty średniowieczne udoskonalane były w kolejnych epokach, a na ich podstawie powstały m. in. skrzypce, obój, fagot.

Szałamaja jest drewnianym instrumentem dętym, należącym do grupy aerofonówAerofonaerofonów dwustroikowych. Powstała prawdopodobnie ok. XIII wieku we Francji. Używano jej od średniowiecza do XVIII wieku, w którym została wyparta przez powstały na jej podstawie obój. Podobne instrumenty wykorzystywane były w innych kulturach: greckiej (aulos), perskiej (surma), czy ormiańskiej (duduk). Większe odmiany tego instrumentu nazywane były pomortem.

Fidel jest instrumentem należącym do grupy chordofonówChordofonchordofonów smyczkowych. Zazwyczaj posiadała pięć strun, z czego cztery umieszczone były na gryfie instrumentu, a piąta znajdowała się na jego boku i nazywana była struną burdonowąBurdonburdonową. Używana była głównie w muzyce ludowej. Na jej podstawie powstały skrzypce, które całkowicie ją wyparły. Gra na instrumencie nie przypominała znanej dzisiaj techniki skrzypcowej, ponieważ instrument umiejscowiony był na ramieniu muzyka, a nie pod jego podbródkiem.

R16PY4Gf8Kxkf

1. Fidel z Płocka {audio}

1. Fidel z Płocka {audio}

1

1. Maria Pomianowska - Oberek - fidel płocka {audio}

Kornet jest instrumentem dętym blaszanym, jednak właściwie posiada cechy instrumentu dętego drewnianego, ponieważ ma otwory umożliwiające granie wszystkich dźwięków skali, lecz budowa ustnika jest typowa dla instrumentu dętego blaszanego. Korpus instrumentu może być prosty, lub zakrzywiony, posiada sześć otworów, najczęściej wykonany był z drewna. Technika gry była niezwykle trudna, wiązało to się z wąskim ustnikiem, który szybko męczył wargi muzyka, dlatego instrument ten wykorzystywany był przez profesjonalistów. Na terenach polskich nazywano ten instrument cynkiem.

Krzywuła jest podwójnostroikowym instrumentem dętym drewnianym. Inną nazwą instrumentu jest pochodzące z niemieckiego słowo krummhorn. Korpus przypomina drewnianą laskę, charakterystyczną częścią jest zagięcie przy jego zakończeniu. Instrument był niezwykle popularny w muzyce średniowiecznej i renesansowej.

Lira korbowa jest instrumentem smyczkowym, pomimo, iż w technice gry nie występuje smyczek, lecz koło, które pociera struny podczas obrotu. Trzymana była na kolanach, posiadała od 3 do 6 strun. Muzyk obracał korbą, dzięki której energia przenosiła się na koło, które wprawiało strunę w ruch, natomiast aby skrócić jej długość używał drewnianych klawiszy, umiejscowionych na gryfie instrumentu. Instrument ten wykorzystywany jest czasami nawet we współczesnej muzyce.

Zadania

RMoaQIPJEbQt1

Ćwiczenie 1

Wymień poznane instrumenty dęte drewniane.

Wymień poznane instrumenty dęte drewniane.

Zaznacz ilustracje przedstawiające instrumenty dęte drewniane.

• Ilustracja przedstawia instrument
• Ilustracja przedstawia instrument
• Ilustracja przedstawia instrument
• Ilustracja przedstawia instrument

R191gbBav6Pb6

Ćwiczenie 2

Wymień cechy instrumentarium średniowiecza.

Wymień cechy instrumentarium średniowiecza.

Zapisz nazwę instrumentu przedstawionego na ilustracji.

.................

Słownik pojęć

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, PWM Warszawa 1960.

Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM Warszawa 1989.