Instrumenty klawiszowe – klawesyn i szpinet
Instrumenty klawiszowe – klawesyn i szpinet
Zapoznanie uczniów z budową klawesynu i szpinetu oraz ich historią. Omówienie pierwszych instrumentów i ich budowniczych. Przedstawienie techniki i stylu gry na klawesynie i szpinecie. Omówienie - na podstawie wybranych utworów - brzmienia tych instrumentów. Zapoznane uczniów z techniką wydobywania dźwięków z klawesynu i szpinetu oraz przedstawienie postaci kompozytorów piszących utwory na te instrumenty.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
Omówić budowę klawesynu i szpinetu.
Wyjaśnić różnicę w budowie klawesynu i szpinetu.
Przedstawić historię klawesynu i szpinetu.
Omówić techniki gry na klawesynie i szpinecie.
Omówić sposoby wydobywania dźwięku z klawesynu i szpinetu.
Omówić brzmienia klawesynu i szpinetu.
Wskazać kompozytorów piszących utwory na omawiane instrumenty.
Metoda pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Aktywna metoda pracy – percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
Wacław Panek, Świat muzyki (Podręcznik).
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów:
Henryk Mikołaj Górecki – Koncert na klawesyn.
Jan Sebastian Bach – Wariacje Goldbergowskie.
Karta pracy ucznia.
Ilustracje przedstawiające budowę klawesynu i szpinetu.
1. Sprawdzenie obecności.
Powtórzenia wiadomości poprzez odpytanie - z trzech ostatnich lekcji - dwóch osób.
Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
Zapisanie tematu lekcji.
(10 min)
Wysłuchanie i percepcja Wariacji Goldbergowskich Jana Sebastiana Bacha. Metodą pogadanki, wskazanie solowego instrumentu w wysłuchanym utworze.
Omówienie budowy i historii klawesynu ze wskazaniem szkół gry na klawesynie. Omówienie środków artykulacji oraz sposobów wydobywania dźwięku z klawesynu. Pokazanie klawesynu na ilustracji i omówienie poszczególnych elementów budowy instrumentu.
Notatka:
Klawesyn - wynaleziony w epoce Renesansu instrument strunowy, szarpany wyposażony w klawiaturę. Jego dźwięk, w porównaniu z fortepianem, jest cichy i mało zróżnicowany dynamicznie. Od końca XVI wieku klawesyn posiadał dwie klawiatury, a także możliwość zmiany barwy dźwięku (tzw. rejestry). Niemożność dynamicznego różnicowania dźwięków - w pewnym stopniu - rekompensowało zdwajanie dźwięków w oktawach (równoczesne uderzanie dźwięku właściwego oraz dźwięku o oktawę niżej lub wyżej). W XVII wieku i pierwszej połowie XVIII wieku klawesyn pełnił podstawową funkcję w orkiestrze operowej i symfonicznej, realizując basso continuo. Był też używany jako instrument solowy i kameralny. W XVIII wieku został wyparty przez fortepian, jednak wciąż jest niezastąpiony przy wykonywaniu dzieł muzyki dawnej.
3. Metodą opisu, przedstawienie kompozytorów piszących utwory klawesynowe.
4. Zapoznanie uczniów (metodą opisu) z instrumentami pokrewnymi klawesynowi: szpinetem i wirginałem. Omówienie ich budowy oraz sposobów wydobywania dźwięku z omawianych instrumentów.
Notatka:
Szpinet - odmiana klawesynu. Zbudowany z płaskiego, prostokątnego pudła rezonansowego z klawiaturą umieszczoną od strony dłuższego boku, jednego systemu strun (bez rejestrów mechanicznych). Szpinet używany był przy okazji domowego muzykowania, począwszy od XVI wieku do XVII wieku. W Polsce nazywany też ekscelencikiem, instrumencikiem lub oktawką.
Wirginał – XVI – XVII wieczny instrument klawiszowy, będący odmianą klawesynu, (w którym struny zrywane są przez piórko) o mniejszych rozmiarach i prostokątnym kształcie. Klawiatura umieszczona jest na dłuższym boku skrzyni rezonansowej. W XX wieku odzyskał dawną popularność poprzez wykorzystanie go w zespołach muzyki dawnej.
Metodą opisu, przedstawienie kompozytorów piszących utwory na klawesyn, z uwzględnieniem szkoły francuskich klawesynistów epoki późnego Baroku i wczesnego Klasycyzmu.
Notatka:
Francuscy klawesyniści:
Działali we Francji w latach 1650‑1750. Przyczynili się do rozwoju muzyki klawesynowej w późnym Baroku i wczesnym Klasycyzmie. Szkołę tą reprezentowali:
- J. Dechambonnieres
- L. Couperin
- J. H de Anglebert
- F.Couperin
- L. N. Clerambaut
- J. Ph. Rameau
- J. F. Dandrieu
(25 min)
Faza podsumowująca
Wysłuchanie Koncertu na klawesyn Mikołaja Góreckiego oraz wskazanie - metodą pogadanki - cech brzmieniowych charakterystycznych dla fortepianu. Omówienie uczuć związanych z wysłuchaniem utworu.
(10 min)
Wacław Panek, Świat muzyki.
Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.
Arthur Jacobs, Słownik muzyczny.
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji: Instrumenty muzyczne – klawesyn i szpinet.