Scenariusz lekcji – Instrumenty klawiszowe

Cele lekcji

Wiadomości

Zapoznanie uczniów z pojęciem „instrumenty klawiszowe”. Omówienie przedstawicieli tej grupy wskazując na fortepian, pianino, klawesyn, keyboard. Wskazanie charakterystycznych elementów budowy oraz różnic pomiędzy poszczególnymi instrumentami. Przedstawienie źródła wydobywania dźwięku z instrumentów klawiszowych oraz rozróżnianie przez uczniów barw tych instrumentów. Wysłuchanie i percepcja utworów, w których solowe partie grają: fortepian, pianino oraz klawesyn.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. wyjaśnić pojęcie instrumenty klawiszowe;

2. wskazać przedstawicieli instrumentów klawiszowych;

3. omówić budowę fortepianu, pianina, klawesynu;

4. wskazać różnice między budową poszczególnych instrumentów klawiszowych;

5. przedstawić źródła oraz mechanizm powstawania dźwięku w instrumentach klawiszowych;

6. w wysłuchanych utworach odróżnić brzmienie poszczególnych instrumentów klawiszowych;

7. rozpoznać utwory słuchane na lekcji.

Metoda i forma pracy

Pokaz z elementami pogadanki i opisu. Percepcja muzyczna.

3. 1. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4‑6, wyd. ROŻAK, Straszyn 2005.

   2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

   3. Nagrania utworów:

1. Ludwik van Beethoven: Dla Elizy.

2. Jan Sebastian Bach: Wariacje Goldbergowskie.

3. Fryderyk Chopin: Etiuda rewolucyjna.

4. Plansze z rysunkami instrumentów: fortepian, pianino, klawesyn, keyboard.

5. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

1. 4. Sprawdzenie obecności oraz zadania domowego.

   5. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.

   6. Podanie tematu do zeszytu.

(10 min.)

Faza realizacyjna

Zapoznanie uczniów z utworem Fryderyka Chopina pt. Etiuda rewolucyjna. Pogadanka na temat instrumentu grającego solo w tym utworze. Po wypowiedzeniu nazwy wysłuchanego instrumentu przez uczniów następuje pokaz planszy z rysunkiem fortepianu i metodą pogadanki omówienie budowy i historii instrumentu. Wskazanie źródła wydobywania się dźwięku.

Fortepian:

Fortepian powstał około 300 lat temu. Twórcą tego instrumentu był Bartolomeo Cristofori. Jest to instrument klawiszowy, młoteczkowy, strunowy. W fortepianie struny rozpięte są na stalowej ramie. Uderzane są młoteczkami wyściełanymi filcem. Naciśnięcie klawisza powoduje uderzenie młoteczka w strunę. Natychmiast po pobudzeniu struny, młoteczek odbija się od niej i, w zależności od siły uderzenia, zatrzymuje się wyżej lub niżej. Po zwolnieniu nacisku na klawisz do struny przyciskany jest na krótką chwilę tłumik wyciszający jej drgania. W ten dość skomplikowany sposób, mechanizm fortepianu realizuje podstawową cechę tego instrumentu odróżniającą go od wcześniejszych instrumentów strunowych, klawiszowych, które nie miały możliwości kształtowania dynamiki dźwięku oraz czasu jego trwania. Do zmiany głośności i barwy dźwięku służą dwa pedały umieszczone pod pudłem instrumentu.

Wysłuchanie utworu Ludwika van Beethovena pt. Dla Elizy. Metodą pogadanki omówienie barwy dźwięku słyszanego instrumentu. Wskazanie najważniejszych cech charakterystycznych fortepianu.

Wskazanie kolejnego instrumentu klawiszowego – pianina. Nauczyciel ustawia dzieci wokół pianina znajdującego się w klasie i gra na instrumencie. Dzieci wskazują mechanizm wytwarzania dźwięków. Omówienie budowy i historii instrumentu oraz omówienie różnic między pianinem a fortepianem.

Pianino:

Pierwsze pianino zbudował Jan Schmidt z Salzburga lub Grüneberger z Hallepod koniec XVIII w. lub na początku XIX wieku. Jest to instrument dużo mniejszy i cichszy od fortepianu. Mechanizm wydobycia dźwięku z pianina jest podobny do mechanizmu fortepianu.

Wysłuchanie utworu Jana Sebastiana Bacha pt. Wariacje Goldbergowskie i metodą pogadanki wskazanie solowego instrumentu grającego w tym utworze. Metodą opisu i za pomocą plansz – przedstawienie klawesynu. Omówienie budowy i zastosowania tego instrumentu. Przedstawienie źródła pochodzenia dźwięku oraz mechanizmu wydobywania dźwięków.

Klawesyn:

Wynaleziony w epoce renesansu instrument strunowy szarpany, wyposażony w klawiaturę. Jego dźwięk, w porównaniu z fortepianem, jest cichy i mało zróżnicowany dynamicznie. Klawesyn właściwy, posiadał duże pudło rezonansowe o kształcie zbliżonym do trójkąta i struny naciągnięte prostopadle do klawiatury. Mechanizm klawesynu nie polegał tak jak w pianinie czy fortepianie na uderzeniu młoteczkiem w struny, tylko na szarpaniu struny.

Metodą pogadanki wymienienie innych instrumentów klawiszowych używanych również w muzyce rozrywkowej m. in. keyboardy, pianina elektryczne, organy.

(30 min.)

Faza podsumowująca

Podsumowanie wiadomości i zapisanie notatki do zeszytu.

Notatka:

I. Instrumenty klawiszowe –- instrumenty muzyczne pochodzące z różnych grup: strunowych, szarpanych i młoteczkowych, dętych, akustycznych, elektrycznych i elektronicznych, mające jedną wspólną cechę – posiadania klawiatury.

Do tej licznej grupy zalicza się:

- fortepian,

- pianino,

- organy,

- klawesyn,

- elektryczne pianino,

- syntezator i inne instrumenty elektroniczne.

(5 min.)

5. Bibliografia

1. Ekiert J., Bliżej Muzyki. Encyklopedia, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

2. Korowajczyk E., Moja muzyka. Podręcznik dla klas 4‑6, wyd. ROŻAK, Straszyn 2005.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji „Instrumenty klawiszowe”.

Zadanie domowe