Interwały muzyczne

Zapoznanie uczniów z pojęciem interwału muzycznego. Określenie ilości półtonów w interwale oraz zapoznanie uczniów z nazwami poszczególnych współbrzmień dźwiękowych. Ćwiczenia związane z zapisywaniem interwałów do zeszytu nutowego oraz ich słuchowe rozpoznawanie.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Wyjaśnić pojęcie interwału muzycznego.

2. Wskazać nazwy poszczególnych interwałów.

3. Określić ilość półtonów w odpowiednim interwale.

4. Zapisać interwały w zeszycie nutowym.

5. Po wysłuchaniu interwału określić jego nazwę.

6. Wskazać dwa rodzaje interwałów: melodyczne i harmoniczne.

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki. Lekcja ćwiczeniowa.

3. 3. Podręcznik: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.

   4. Stanowisko do tworzenia muzyki: fortepian.

   5. Zeszyt nutowy.

   6. Karta pracy ucznia.

4. 7. 7. Powitanie, czynności organizacyjno‑porządkowe.

      8. Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji metodą pogadanki.

      9. Podanie tematu lekcji.

(10 min.)

8. 10. Wprowadzenie uczniów w temat lekcji przy pomocy pogadanki. Wyjaśnienie pojęcia interwału. Zapoznanie uczniów z ilością półtonów znajdujących się w danym interwale.

• Notatka:

INTERWAŁ MUZYCZNY jest to różnica wysokości dwóch dźwięków wyrażana fizycznie jako stosunek ich częstotliwości drgań. Jednostką miary interwału muzycznego jest oktawa (stosunek częstotliwości drgań 2:1), półton temperowany (1/12 oktawy), milioktawa (1/1000 oktawy) oraz cent (1/1200 oktawy). W zależności od tego, czy dźwięki interwału są intonowane jednocześnie, czy jeden po drugim, rozróżnia się interwały symulatywne (łączne, harmoniczne) i sukcesywne (melodyczne, rozłączne); rozwijająca się w ciągu wieków harmonia klasyfikowała interwały na konsonanse i dysonanse.

11. Zapoznanie uczniów z zapisem interwałów w zeszycie nutowym. Ćwiczenia związane z liczeniem półtonów i określeniem rodzaju interwału na papierze nutowym.

12. Wyjaśnienie i omówienie określeń dotyczących interwałów. Rozumienie pojęcia interwału czystego, wielkiego i małego związanego z ilością półtonów.

13. Ćwiczenie polegające na słuchowym rozróżnianiu zagranych przez nauczyciela interwałów.

14. Wyjaśnienie pojęcia interwał melodyczny i harmoniczny. Wskazanie zapisu owych interwałów na papierze nutowym. Określenie ich brzmienia oraz wskazanie różnic. Metodą ćwiczeniową rozróżnianie interwałów melodycznych i harmonicznych poprzez nawiązanie i kojarzenie danego interwału ze znaną melodią.

15. Ćwiczenie polegające na zapisaniu półtonami, w tonacji C – dur interwałów harmonicznych: sekundy małe i wielkie, tercje małe i wielkie, kwartę i kwintę czystą, sekstę małą i wielką, septymę małą i wielką.

16. Omówienie teorii interwałów muzycznych związanych z historią muzyki i filozofią Pitagorasa.

• Notatka:

W systemie Pitagorasa wszystkie całe tony (czyli sekundy wielkie) miały współczynnik 9/8. Były w nim dwa rodzaje półtonów: 256/243 i 2187/2048, z których żaden nie odpowiadał połowie całego tonu. To prowadziło do tego, że gdy dźwięk podwyższyliśmy o pół tonu, to dostaliśmy inny dźwięk, niż wtedy, gdy obniżyliśmy o pół tonu dźwięk, leżący o cały ton wyżej, więc np. cis było wyższe od des. Tę różnicę odległości całego tonu i dwóch jednakowych półtonów nazywa się komatem pitagorejskim. Pitagoras uporządkował wszystkie interwały pod względem zgodności brzmienia dźwięków odległych o dany interwał (tzn. konsonansowości tego interwału), mianowicie interwał był bardziej konsonansowy, jeżeli był określony przez stosunek mniejszych liczb (tak przynajmniej uważał Pitagoras).

W średniowieczu, gdy powstała muzyka wielogłosowa, zauważono, że teoria Pitagorasa jest niezgodna z praktyką, ponieważ o wiele lepiej brzmiały dwa głosy prowadzone w odległości tercji (wielkiej lub małej), niż np. sekundy, podczas gdy, zgodnie z systemem Pitagorasa, sekunda była bardziej konsonansowa od tercji (np. tercja wielka miała, jak wiemy, współczynnik 81/64, a sekunda wielka miała współczynnik 9/8, a więc różnica była dość znaczna). Stało się więc konieczne stworzenie nowego systemu usuwając tę niezgodność.

(40 min.)

Faza podsumowująca

Podsumowanie wiadomości mówionych na lekcji metodą pogadanki.

(5 min.)

5. 10. F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Interwały muzyczne.

Zadanie domowe