Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RYUgP6Vc3dhmE1

Ire – nie taki czasownik nieregularny straszny, jak go malują

Świątynia Apollina w Koryncie, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0

Ważne daty

201 p.n.e. – koniec drugiej wojny punickiej;

200‑197 p.n.e. – wojna Rzymu z Filipem V MacedońskimFilip V MacedońskiFilipem V Macedońskim;

197 p.n.e. – bitwa pod Kynoskefalaj (Psie Głowy) w Tesalii, klęska Filipa V;

196 p.n.e.FlamininusFlamininusFlamininus ogłasza wolność miast greckich;

192‑188 p.n.e. – wojna z Antiochem III (wojna syryjska);

189 p.n.e. – bitwa pod Magnezją;

183 p.n.e. – śmierć HannibalaHannibalHannibala;

183 p.n.e. – śmierć Scypiona Afrykańskiego, zwycięzcy spod Zamy.

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

RI9Q2LfheD0dj
Scenariusz zajęć do pobrania

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
i) formy czasowników nieregularnych:
– esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),
– volo, nolo,
– eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo),
– fero i wybrane composita (affero, aufero, differo),
– tollo,
– fio,
– verba defectiva: odi, memini, coepi,
– verba deponentia i semideponentia.

Nauczysz się

rozpoznawać formy czasownika eo, ire, ii, itum;

tworzyć formy czasownika eo, ire, ii, itum;

tłumaczyć czasownik eo, ire, ii, itum;

przedstawiać historię stosunków grecko‑rzymskich w czasach wielkich podbojów.

Omnium Graeciae civitatum libertas

RL55jk5JeTAGI
Kolorowa ilustracja interaktywna przedstawia marmurowe popiersie Filipa II Macedońskiego. Ukazany jest jako młody mężczyzna z krótkimi kręconymi włosami. Ma małe oczy, kształtny nos i pełne usta oraz krótko przycięty zarost. Dodatkowe informacje: 1. Graecia sub imperio Philippi, Macedonum regis erat. Philippus autem ad Atheniensium fines cum exercitu ierat et praedam faciebat neque in Macedoniam redibat., 2. Grecja była wtedy pod władzą Filipa, króla Macedonii. Ten zaś ruszył z wojskiem w stronę kraju Ateńczyków, brał łupy i nie wracał do Macedonii.
Popiersie Filipa II Macedońskiego, rzymska kopia z I w. n.e. , Muzeum Watykańskie, wikimedia.org, domena publiczna
RhylKGK2aSjAD
Ilustracja interaktywna przedstawia złoty denar z podobizną Titusa Quinctiusa Flamininusa. Wódz przedstawiony jest z profilu. Ma długi ostry nos, krótkie kręcone włosy i zarost. Dodatkowe informacje: 1. Athenienses Romam legatos miserunt, qui Romae in curia auxilium a Patribus petiverunt. Itaque T. Quinctius Flamininus, vir nobilis et doctus, ut primum consulatum iniit, Roma exiit, navibus mare Adriaticum transiit et difficili via per montes in Macedoniam iit., 2. Do Rzymu udali się ateńscy posłowie, którzy w kurii poprosili senatorów o pomoc. Toteż Tytus Kwinkcjusz Flamininus, człowiek dobrze urodzony i wykształcony, gdy tylko został konsulem, opuścił Rzym, przeprawił się przez Adriatyk i udał się przez góry trudną drogą do Macedonii.
Denar z podobizną Titusa Quinctiusa Flamininusa, wikimedia.org, domena publiczna
R11usk3F0L2sT
Na ilustracji interaktywnej przedstawiono sceną związaną z igrzyskami istmijskimi. Jest to relief dekoracyjny na srebrnym naczyniu. Ukazany jest siedzący bóg Posejdon – patron igrzysk. Obok stoi z odwróconą głową, jego małżonka Amfitryta. Dodatkowe informacje:1. Cum hostes vicerat, pacem duris condicionibus Philippo dedit. Post Flamininus Corinthum venit, nam ludorum Isthmiorum tempus erat., 2. Po pokonaniu wrogów narzucił Filipowi trudne warunki pokoju. Później Flamininus przybył do Koryntu, nadszedł bowiem czas igrzysk istmijskich.
Srebrne naczynie związane z igrzyskami istmijskimi, połowa I w. n.e., skarb z Berthouville, Biblioteka Narodowa w Paryżu, wikimedia.org, CC BY 2.5
R7QRRhvG8DmYU
Grafika interaktywna przedstawia scenę uwolnienia miast greckich spod władzy króla macedońskiego. Wydarzenie to miało miejsce podczas igrzysk istmijskich. Na pierwszym planie widoczny jest rozentuzjazmowany tłum. Ludzie wiwatują, machają czapkami i obsypują kwiatami siedzącego na prowizorycznym tronie Flamininusa. Dodatkowe informacje: 1. Ibi praeco in stadium iniit et iucunda verba fecit: Senatus populusque Romanus et T. Quinctius Flamininus imperator omnibus Graeciae civitatibus libertatem dant., 2. Tam herold wszedł na stadion i wygłosił miłe sercu (Greków) słowa: Senat i lud rzymski oraz wódz Tytus Kwinkcjusz Flamininus dają wolność wszystkim miastom greckim.
John Leech, „Flamininus zwraca Grekom wolność podczas igrzysk istmijskich”, [w:] Gilbert Abbott A Beckett „Komiksowa historia Rzymu” Londyn, 1850, wikimedia.org, domena publiczna
RJLSqf5PgMEHs
Czarnobiała grafika interaktywna w sposób groteskowy ukazuje scenę popełnienia samobójstwa przez Hannibala. Wódz stoi na środku pokoju w pozie adlocutio. W jednej ręce trzyma dużą butelkę z napisem POISON; na stole leży miecz skierowany ostrzem w jego stronę. Podpis pod ilustracją głosi: „Hannibal jak zwykle znajduje właściwe słowa i wygłasza mowę zanim popełni samobójstwo”. Dodatkowe informacje: 1. Deinde Flamininus in Bithyniam transiit, quod ibi Hannibal novum bellum adversus Romanos parare coeperat. Ubi autem Poenus Flaminini nomen audivit, venenum cepit et morte voluntaria periit. Senatus Flaminino triduum triumphum dedit., 2. Potem Flamininus przeprawił się do Bitynii, ponieważ tam Hannibal rozpoczął przygotowania do nowej wojny z Rzymianami. Gdy zaś Punijczyk usłyszał imię Flamininusa, zażył truciznę i zginął z własnej ręki. Senat przyznał Flamininusowi prawo do odbycia trwającego trzy dni triumfu.
John Leech, „Hannibal jak zwykle znajduje właściwe słowa i wygłasza mowę zanim popełni samobójstwo”, w:] Gilbert Abbott A Beckett „Komiksowa historia Rzymu” Londyn, 1850, wikimedia.org, domena publiczna

Źródło i tłumaczenieŹródło i tłumaczenie.Źródło i tłumaczenie

Źródło i tłumaczenie.
Rtmg4TXz5P4Yb1
Ćwiczenie 1
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Czasownik eo, ire, ii, itum – iść (temat praesentis)

RYUgP6Vc3dhmE1
Świątynia Apollina w Koryncie, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0

Infinitivus praesentis activi

1 sg.

eom6c3b4f8b21878374_0000000000011eo

1 pl.

imusm6c3b4f8b21878374_0000000000012imus

2 sg.

ism6c3b4f8b21878374_0000000000013is

2 pl.

itism6c3b4f8b21878374_0000000000014itis

3 sg.

itm6c3b4f8b21878374_0000000000015it

3 pl.

euntm6c3b4f8b21878374_0000000000016eunt

Indicativus imperfecti activi

1 sg.

ibamm6c3b4f8b21878374_0000000000017ibam

1 pl.

ibamusm6c3b4f8b21878374_0000000000018ibamus

2 sg.

ibasm6c3b4f8b21878374_0000000000019ibas

2 pl.

ibantm6c3b4f8b21878374_0000000000020ibant

3 sg.

ibatm6c3b4f8b21878374_0000000000021ibat

3 pl.

ibantm6c3b4f8b21878374_0000000000022ibant

Indicativus futuri I activi

1 sg.

ibom6c3b4f8b21878374_0000000000023ibo

1 pl.

ibimusm6c3b4f8b21878374_0000000000024ibimus

2 sg.

ibism6c3b4f8b21878374_0000000000025ibis

2 pl.

ibitism6c3b4f8b21878374_0000000000026ibitis

3 sg.

ibitm6c3b4f8b21878374_0000000000027ibit

3 pl.

ibuntm6c3b4f8b21878374_0000000000028ibunt

m6c3b4f8b21878374_0000000000011
m6c3b4f8b21878374_0000000000012
m6c3b4f8b21878374_0000000000013
m6c3b4f8b21878374_0000000000014
m6c3b4f8b21878374_0000000000015
m6c3b4f8b21878374_0000000000016
m6c3b4f8b21878374_0000000000017
m6c3b4f8b21878374_0000000000018
m6c3b4f8b21878374_0000000000019
m6c3b4f8b21878374_0000000000020
m6c3b4f8b21878374_0000000000021
m6c3b4f8b21878374_0000000000022
m6c3b4f8b21878374_0000000000023
m6c3b4f8b21878374_0000000000024
m6c3b4f8b21878374_0000000000025
m6c3b4f8b21878374_0000000000026
m6c3b4f8b21878374_0000000000027
m6c3b4f8b21878374_0000000000028

Indicativus praesentis activi: irem6c3b4f8b21878374_0000000000031ire

Indicativus praesentis activi

2 sg.

i!m6c3b4f8b21878374_0000000000029i!

2 pl.

ite!m6c3b4f8b21878374_0000000000030ite!

RexJrbmGqdCIt
Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdanie właściwą formą czasownika eo, ire, ii, itum w czasie teraźniejszym: Nos in forum libenter (tu uzupełnij). Możliwe odpowiedzi: 1. is, 2. eo, 3. imus
m6c3b4f8b21878374_0000000000029
m6c3b4f8b21878374_0000000000030
m6c3b4f8b21878374_0000000000031

Czasownik eo, ire, ii, itum – iść (temat perfecti)

Indicativus perfecti activi

1 sg.

iim6c3b4f8b21878374_0000000000032ii

1 pl.

iimusm6c3b4f8b21878374_0000000000033iimus

2 sg.

istim6c3b4f8b21878374_0000000000034isti

2 pl.

istism6c3b4f8b21878374_0000000000035istis

3 sg.

iitm6c3b4f8b21878374_0000000000036iit

3 pl.

ierunt/ierem6c3b4f8b21878374_0000000000037ierunt/iere

Indicativus plusquamperfecti activi

1 sg.

ieramm6c3b4f8b21878374_0000000000038ieram

1 pl.

ieramusm6c3b4f8b21878374_0000000000039ieramus

2 sg.

ierasm6c3b4f8b21878374_0000000000040ieras

2 pl.

ieratism6c3b4f8b21878374_0000000000041ieratis

3 sg.

ieratm6c3b4f8b21878374_0000000000042ierat

3 pl.

ierantm6c3b4f8b21878374_0000000000043ierant

Indicativus futuri II activi

1 sg.

ierom6c3b4f8b21878374_0000000000044iero

1 pl.

ierimusm6c3b4f8b21878374_0000000000045ierimus

2 sg.

ierism6c3b4f8b21878374_0000000000046ieris

2 pl.

ieritism6c3b4f8b21878374_0000000000047ieritis

3 sg.

ieritm6c3b4f8b21878374_0000000000048ierit

3 pl.

ierintm6c3b4f8b21878374_0000000000049ierint

Infinitivus perfecti activi: isse

RAx04O0cIIvf1
Ćwiczenie 3
Od czasownika eo, ire, ii, itum utwórz formę analogiczną do „scripsisse”. Możliwe odpowiedzi: 1. sisse, 2. isse, 3. iisse
m6c3b4f8b21878374_0000000000032
m6c3b4f8b21878374_0000000000033
m6c3b4f8b21878374_0000000000034
m6c3b4f8b21878374_0000000000035
m6c3b4f8b21878374_0000000000036
m6c3b4f8b21878374_0000000000037
m6c3b4f8b21878374_0000000000038
m6c3b4f8b21878374_0000000000039
m6c3b4f8b21878374_0000000000040
m6c3b4f8b21878374_0000000000041
m6c3b4f8b21878374_0000000000042
m6c3b4f8b21878374_0000000000043
m6c3b4f8b21878374_0000000000044
m6c3b4f8b21878374_0000000000045
m6c3b4f8b21878374_0000000000046
m6c3b4f8b21878374_0000000000047
m6c3b4f8b21878374_0000000000048
m6c3b4f8b21878374_0000000000049
m6c3b4f8b21878374_0000000000334

Omnium Graeciae civitatum libertas

Graecia sub imperio Philippi, MacedonumMacedoniaMacedonum regis erat. Philippusm6c3b4f8b21878374_0000000000050Philippus autem ad Atheniensium fines cum exercitu ierat et praedam faciebat neque in Macedoniam redibat. Athenienses Romam legatos miserunt, qui Romae in curiam6c3b4f8b21878374_0000000000051curia auxilium a Patribus petiverunt. Itaque T. Quinctius Flamininusm6c3b4f8b21878374_0000000000052T. Quinctius Flamininus, vir nobilis et doctus, ut primum consulatum iniit, Roma exiit, navibus mare Adriaticum transiit et difficili via per montes in Macedoniam iit. Cum hostes vicerat, pacem duris condicionibus Philippo dedit.

Post Flamininus Corinthum venit, nam ludorum Isthmiorumm6c3b4f8b21878374_0000000000053ludorum Isthmiorum tempus erat. Ibi praeco in stadiumm6c3b4f8b21878374_0000000000054stadium iniit et iucunda verba fecit: Senatus populusque Romanusm6c3b4f8b21878374_0000000000055Senatus populusque Romanus et T. Quinctius Flamininus imperator omnibus Graeciae civitatibus libertatem dant. Deinde Flamininus in Bithyniamm6c3b4f8b21878374_0000000000056Bithyniam transiit, quod ibi HannibalHannibalHannibal novum bellum adversus Romanos parare coeperat. Ubi autem Poenus Flaminini nomen audivit, venenum cepit et morte voluntaria periit. Senatus Flaminino triduum triumphum dedit.

Tłumaczeniem6c3b4f8b21878374_0000000000057Tłumaczenie

Źródło:

J. Gason, A. Lambert, Invitation au Latin, Paryż 1995

Polecenie 1

Dokonaj przekładu na język polski tekstu Omnium Graeciae civitatum libertas.

RsydppA1xxlTc
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
classicmobile
Ćwiczenie 4
RsHfS83kSYBQN1
Przetłumacz na język polski następujące formy: I. transii. Możliwe odpowiedzi: 1. poszedł, 2. zginą, 3. przeszedłem. II. ierat. Możliwe odpowiedzi: 1. poszedł, 2. zginą, 3. przeszedłem. III, peribunt. Możliwe odpowiedzi: 1. poszedł, 2. zginą, 3. przeszedłem
Źródło: online-skills.
static

Odpoczywający bokser

R1JuRXfzRyPGO1
Ilustracja interaktywna przedstawia brązową rzeźbę zatytułowaną „Odpoczywający bokser”. Jest to nagi mężczyzna siedzący na kamieniu. Dłonie oraz nadgarstki ma osłonięte rękawicami bez palców. Głowę odwraca w bok. Dodatkowe informacje: 1: Odpoczywający bokser to rzeźba Apolloniosa z Aten, który działał na przełomie II i I w. p.n.e. Imię tego samego artysty jest wyryte także na sławnym Torsie belwederskim. 2. Odpoczywającego boksera odnaleziono w 1884 r. w Rzymie. Rzeźba znajduje się dziś w tamtejszym Muzeum Narodowym. 3. Ilustracja przedstawia tę samą rzeźbę z innej perspektywy. Obraz sportowca, stworzony przez Apolloniosa, rzeźbiarza okresu hellenistycznego, jest zupełnie inny niż klasyczne wizerunki skupionych, spokojnych i pełnych sił mężczyzn, których ciała nie nosiły żadnych obrażeń. 4. Figura pięściarza jest nieco większa niż naturalnej wielkości. Wykonana jest z brązu i co niezwykle rzadkie w przypadku posągów greckich – jest oryginałem. Ukazuje ona w sposób realistyczny zawodnika po rozegranej walce. 5. Ilustracja ukazuje rzeźbę z przodu. Na jego twarzy widać rany i zadraśnięcia, usta są rozchylone, jakby z trudem oddychał, plecy przygarbione. Owinięte rzemieniami dłonie opadają w dół, jakby pięściarz nie miał siły ich podnieść. 6. Ilustracja ukazuje szeroką perspektywę sali muzealnej. Rzeźba boksera ukazana jest z tyłu. Pod ścianą ustawiony jest inny brązowy posąg przedstawiający nagiego mężczyznę z włócznią. Jak widać, bokser ma rękawice odsłaniające palce. Powstawały one dzięki owinięciu dłoni, nadgarstka i przedramienia miękkimi rzemieniami z wołowej skóry, zawodnik mógł więc swobodnie zaciskać lub otwierać pięść, a rzemienie zabezpieczały jego przedramię. 7. Ilustracja przedstawia rzeźbę boksera od strony jego twarzy. Warto pamiętać, że sport w starożytności traktowano zupełnie inaczej niż dziś. Był on sprawdzianem charakteru, odwagi i obywatelskiej cnoty. Wyrabiał sprawność i tężyznę fizyczną. Przygotowywał młodzież do wojska, miał także charakter sakralny. 8. Grecki system szkolny służył uprawianiu sportu dzięki powszechności palestr i gimnazjonów. 9. Ilustracja przedstawia rzeźbę widzianą z boku. Wynalazcą pięściarstwa miał być bóg Apollo. Cieszyło się ono w Grecji wielką popularnością od najdawniejszych czasów i stało się jedną z dyscyplin m.in. igrzysk olimpijskich i istmijskich.
Autor nieznany, „Odpoczywający bokser”, III-II p.n.e., Muzeum Narodowe w Rzymie, wikimedia.org, domena pubiczna
m6c3b4f8b21878374_0000000000050
m6c3b4f8b21878374_0000000000051
m6c3b4f8b21878374_0000000000052
m6c3b4f8b21878374_0000000000053
m6c3b4f8b21878374_0000000000054
m6c3b4f8b21878374_0000000000055
m6c3b4f8b21878374_0000000000056
m6c3b4f8b21878374_0000000000057
ReFJ1Mgd9gvHr1
Ćwiczenie 5
Podaj formy podstawowe czasowników, od których pochodzą następujące rzeczowniki: aditus (wejście), exitus (wyjście), reditus (powrót), transitus (przejście).
R176iu8tYFNeO
Ćwiczenie 6
Która z podanych form gramatycznych została określona poprawnie? Możliwe odpowiedzi: 1. transiit = indicativus praesentis activi, 2. redibat = indicativus imperfecti activi, 3. iit = indicativus perfecti activi
R1eBxMdBduwGB
Ćwiczenie 7
Wskaż właściwy przekład orzeczeń następujących zdań. Sic transit gloria mundi. Możliwe odpowiedzi: 1. wyjdź 2.ginie 3. mija. Bonus intra, melior exi! Możliwe odpowiedzi: 1. wyjdź 2.ginie 3. mija. Omnia mutantur, nihil interit. Możliwe odpowiedzi: 1. wyjdź 2.ginie 3. mija.
m6c3b4f8b21878374_0000000000392

Słowniki

Bitynia
Bitynia

górzysta i urodzajna kraina w Azji Mn., nad M. Czarnym

Filip V Macedoński
Filip V Macedoński

król Macedonii w latach 221 – 179 p.n.e.

Flamininus
Flamininus

Titus Quinctius Flamininus (229–174 p.n.e.), rzymski wódz i polityk

Hannibal
Hannibal

217 – ok. 183 p.n.e., wielki wódz kartagiński i wybitny strateg; syna Hamilkara Barkasa. W 218 r. p.n.e. Hannibal ruszył na Rzym, rozpoczynając drugą wojnę punicką

Igrzyska istmijskie
Igrzyska istmijskie

uroczystości o charakterze sakralnym, sportowym i artystycznym organizowane od 581 p.n.e. co 2 lata ku czci Posejdona na Istmie Korynckim

Korynt
Korynt

polis na Istmie; w VII–VI w. p.n.e. ośrodek handlu śródziemnomorskiego, zniszczone przez Rzymian w 146 r. p.n.e.

Kuria
Kuria

w Rzymie miejsce obrad senatu

Macedonia
Macedonia

kraina na Płw. Bałkańskim. Macedonia osiągnęła największą potęgę w IV w. p.n.e.

Stadion
Stadion

budowla grecka przeznaczona na zawody lekkoatletyczne

Triumf
Triumf

najwyższe wyóżnienie wodza rzymskiego. Był to uroczysty pochód w celu złożenia ofiary. Jowiszowi na Kapitolu

Słownik łacińsko‑polski

RtNOPbcOBhgcb1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills.
m6c3b4f8b21878374_0000000000405

Galeria dzieł sztuki

m6c3b4f8b21878374_0000000000412

Bibliografia

Adam Ziółkowski, Starożytność, Warszawa 2009.

Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 1992.

Janusz A. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa–Kraków 1999.

J. Gason, A. Lambert, Invitation au Latin, Paryż 1995.

Maria Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.

Michael Crawford, Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.